Martin Heidegger (1889-1976) konsiderohet si një nga mendimtarët më të rëndësishëm të shekullit të 20-të. Idetë e tij kanë pasur një ndikim të madh në filozofinë dhe psikologjinë bashkëkohore. Studimi i tij kryesor sillet rreth marrëdhënies sonë me botën dhe me vetëdijen për vdekjen. Vepra e tij pjellore vazhdon të magjepsë mendimtarët e kohës sonë.
Të kuptuarit e filozofisë së Heidegger-it nuk është gjithmonë një detyrë e lehtë, pasi gjuha e tij shpesh mund të jetë shumë e errët. Megjithatë, sqarimi i disa koncepteve do të na ndihmojë të kemi një vizion më të qartë të jetës njerëzore dhe pyetjeve rreth saj.
Ontologjia dhe fenomenologjia │ Për të kuptuar mendimin e Heidegger-it, duhet të premisohet se filozofia e tij është trashëgimtare e fenomenologjisë së Edmund Husserl-it. Fenomenologjia është një metodë filozofike që merr parasysh ekzistencën e objekteve në lidhje me mënyrën se si ne i perceptojmë ato, dhe jo si entitete të thjeshta të ndara nga ne.
Sipas Heidegger-it, degët e ndryshme të shkencës studiojnë qenien si një entitet dhe për këtë arsye nuk arrijnë një kuptim të plotë të tij. Ontologjia, një disiplinë filozofike që studion qenien e gjërave, duhet të përdorë metodën fenomenologjike për të gjetur kuptimin e vërtetë të qenies. Për të arritur një kuptim të vërtetë të “çfarë është”, ne duhet të mendojmë për gjërat dhe për veten si të lidhura, dhe jo si të ndarë nga pjesa tjetër e qenieve të gjalla.
Dasein dhe dhimbje zemre │ Koncepti i “dasein” është një nga më të rëndësishmit në filozofinë e Martin Heidegger. Termi, i cili vjen nga gjermanishtja dhe mund të përkthehet si ‘të jesh-atje’ ose ‘të jesh-në-botë’, i referohet ekzistencës njerëzore. Sipas Heidegger-it, daseini ka një marrëdhënie unike me botën dhe, nëpërmjet ekzistencës së saj, realizon fundshmërinë e vet. Heidegger argumenton se daseini është i ndryshëm nga qeniet e tjera në botë në atë që ka aftësinë të kuptojë dhe të kujdeset për ekzistencën e tij. Dasein është i vetëdijshëm për fundshmërinë e tij dhe kjo krijon shqetësim ose ankth për mundësinë e vdekjes. Ky ankth është një tipar thelbësor i strukturës sonë si qenie njerëzore dhe ajo që na dallon nga qeniet e tjera në botë.
Daseini është i vetëdijshëm për ekzistencën e tij në raport me botën dhe qeniet e tjera, domethënë është i vetëdijshëm për gjendjen e tij në botë. Ky ndërgjegjësim për situatën e dikujt në botë është ajo që Heidegger e quan “të qenit-në-botë” dhe është thelbësore për të kuptuar shqetësimin tonë themelor me fundshmërinë dhe vdekjen.
Qenia dhe koha │ Në veprën e tij kryesore, Qenia dhe koha, Heidegger-i bën dallimin midis kohës si kriter ontologjik (i përkohshëm) dhe kohës së entiteteve (përkohshmërisë), pra kohëzgjatjes së gjërave, kohës së matshme. Koha në kuptimin ontologjik nuk është diçka që fillon dhe mbaron, por është cilësi kohore që e bën të mundur ekzistencën e gjërave, “të përkohshmen” e tyre. Në këtë kuptim, përkohshmëria shfaqet si kusht i mundësisë që daseini të jetë në gjendje të jetë në kohë. Zbulimi i kësaj cilësie do të jetë puna themelore e ontologjisë, pasi aty gjendet struktura e qenies.
Harresa e të qenit sipas Heidegger-it │ Gjendja e dhimbshme që përjetojnë qeniet njerëzore kur janë të vetëdijshme për fundshmërinë e tyre i shtyn ata të jetojnë në atë që Heidegger-i e përcakton si qenie, domethënë një e kaluar që bëhet e tashme. Dasein tenton të humbasë në gjërat e përditshme, si puna, marrëdhëniet shoqërore dhe aktivitetet e kohës së lirë, dhe harron të kujdeset për ekzistencën e tij dhe marrëdhënien e tij me botën. Për Heidegger-in, kjo tendencë është ajo që na shtyn të jetojmë në mënyrë joautentike, në përputhje me pritshmëritë dhe vlerat e një bote të paracaktuar nga e kaluara, duke na zhytur në lodhje dhe mërzi. Për të dalë nga kjo gjendje është e nevojshme të rizbulosh vërtetësinë e dikujt, duke zgjuar një temperament që na lejon të përballemi me ankthin dhe të shpalosim pyetjet themelore metafizike për ekzistencën tonë.
Heidegger dhe teknologjia │ Sipas Heidegger-it, teknologjia fsheh kuptimin e vërtetë të qenies, pasi nuk mund të reduktohet në entitete të vëzhgueshme. Ajo fsheh jo vetëm qenien, por edhe vetë kuptimin e ekzistencës sonë, duke qenë përgjegjës kryesor për të na hedhur në një jetë pa autenticitet. Teknologjia e ndihmon shkencën të klasifikojë entitetet dhe t’i izolojë ato nga marrëdhënia jonë me ta. Supozoni se shohim një libër të hapur në një dhomë. Kur e shikojmë, nuk shohim njolla boje në letër, por më tepër një objekt që ka një kuptim të caktuar për ne. Megjithatë, nëse prezantojmë një person nga një kulturë që nuk ka libra, ka shumë të ngjarë që ai të mos shohë të njëjtin objekt si ne.
Në mënyrë të ngjashme, Qenia nuk mund të reduktohet në shumën e pjesëve të saj, por thelbi i saj përfundon duke e kompletuar veten në lidhje me rrethinën e saj dhe kuptimin që fiton nëpërmjet perceptimit të subjekteve. Kur dija numërohet dhe kategorizohet, thelbi i qenies harrohet.
Heidegger dhe poetët │ Sipas Heidegger-it, poezia është një mënyrë e të menduarit që shkon përtej logjikës dhe arsyes. Për mendimtarin, shprehja poetike mund të na ndihmojë të fitojmë një kuptim më të qartë dhe më të thellë sesa ai i shpjeguar nga shkenca dhe filozofia. Ndjeshmëria e poetëve arrin të kuptojë thelbin e qenies dhe ta shprehë atë në mënyrë metaforike, duke kapërcyer thjesht përshkrimin teknik. Duhet thënë se poezia për të cilën Heideggeri përfaqësohet nga poetë të njohur gjermanë si Hölderlin, Rilke, Trakl dhe Celan.
Mosmarrëveshjet politike │ Heidegger ishte anëtar i partisë naziste midis viteve 1933 dhe 1945. Ky fakt ka bërë që shumë njerëz të vënë në dyshim vlefshmërinë e të menduarit të tij, pasi disa argumentojnë se filozofia e tij mund të jetë në përputhje me një nga gjyqet politike më të neveritshme në histori. Nga ana tjetër, ka nga ata që mbrojnë filozofinë e tij duke argumentuar se idetë e zhvilluara nga Heidegger nuk janë të lidhura me prirjet politike që autori mbështeti gjatë gjithë jetës së tij, madje edhe se aderimi i tij në partinë naziste ishte strategjik. Duhet thënë se, ndryshe nga shumë intelektualë bashkëkohorë gjermanë, Heidegger nuk kërkoi kurrë falje për mbështetjen e tij ndaj regjimit nazist. Në vitin 2014, u botuan një sërë dokumentesh të quajtura fletore të zeza, të cilat tregojnë në mënyrë eksplicite aderimin e tij ndaj nazizmit dhe ideve të tij antisemitike.
Një filozof me ndikim
Pa dyshim, mendimi i Heidegger-it nuk mund të lihet mënjanë kur bëhet fjalë për të kuptuar filozofinë e shekullit të 20-të. Pavarësisht polemikave politike rreth këtij mendimtari, idetë e tij kanë pasur ndikim të madh për shumë intelektualë të mëvonshëm si Jean-Paul Sartre, Michel Foucault, Peter Sloterdijk dhe gjithashtu për psikiatër si Medard Boss.
Nga ana tjetër, kritikët e tij e akuzojnë atë për përdorimin e gjuhës së errët dhe të paqartë, e cila mund të çojë lehtësisht në gabime dhe përkufizime mashtruese. Pavarësisht kritikave, është e vështirë të injorosh një mendimtar si Heidegger dhe ai me siguri do të vazhdojë të jetë me ndikim të madh për këdo që dëshiron të thellohet në botën e filozofisë bashkëkohore.
Përgatiti O.T / Burimi lamenteemeravigliosa
© Nuk lejohet riprodhimi i shkrimeve pa vendosur autorësinë e revistës "Psikologjia" dhe pa cituar burimin.
