Scott McGreal ka një formim rreth psikologjisë kërkimore dhe ka hetuar mbi cilësinë e jetës te njerëzit me skizofreni. Ai studion dallimet individuale dhe shkruan kryesisht për personalitetin, inteligjencën, psikologjinë e dallimeve seksuale dhe vetëdijen. Jeton në Sidnei, Australi.
Inteligjenca ka një rendësi të veçantë edhe për politikën, perceptimin politik dhe përkatësitë politike. Inteligjenca është përcaktuar në shumë mënyra: aftësia për logjikë, mirëkuptim, vetë-ndërgjegjësim, të mësuarit, njohuri emocionale, arsyetim, planifikim, krijimtari, mendim kritik dhe zgjidhje të problemeve. Në përgjithësi, ajo mund të përshkruhet si aftësia për të perceptuar ose nxjerrë informacione dhe për ta mbajtur atë si njohuri që duhet të zbatohet drejt sjelljeve të përshtatshme brenda një mjedisi ose konteksti. Inteligjenca është studiuar më shpesh tek njerëzit por është vërejtur edhe tek kafshët jo-njerëzore dhe tek bimët. Inteligjenca në makina quhet inteligjencë artificiale, e cila zbatohet zakonisht në sistemet kompjuterike duke përdorur programe dhe, ndonjëherë, pajisje të specializuara.
1.Inteligjenca dhe politika kanë një marrëdhënie komplekse
Inteligjenca dhe politika kanë një marrëdhënie komplekse. Mënyra se si pikëpamjet politike lidhen me inteligjencën mund të varet nga konteksti shoqëror. Inteligjenca është lehtësisht një nga çështjet më të diskutueshme dhe “përçarëse” në psikologjinë shkencore. Shtoni çështjen e ideologjisë politike dhe rezultati ka të ngjarë të nxisë debate të nxehta. Dr.Goal Saedi preku temën se si inteligjenca është e lidhur me ideologjinë politike kohët e fundit dhe duket se ka provokuar një përgjigje mjaft të fortë. Lënda është një temë komplekse dhe ende e pa kuptuar plotësisht. Studimet mbi temën kanë prodhuar disa gjetje “konfliktuale”, por një temë që duket se shfaqet është se konteksti kulturor ndikon në mënyrën se si inteligjenca dhe orientimi politik lidhen me njëri-tjetrin. Një numër i teorive janë propozuar në lidhje me natyrën e marrëdhënies midis pikëpamjeve politike dhe inteligjencës. Disa studiues (p. sh. Stankov, 2009) kanë argumentuar se ideologjitë politike konservatore priren të shoqërohen me inteligjencë më të ulët mesatarisht. Konservatorët në përgjithësi vlerësojnë traditën, respektin për autoritetin dhe rendin shoqëror, dhe priren të jenë të dobët ndaj inovacionit dhe ndryshimit. Këta studiues kanë argumentuar se vlera të tilla priren të shoqërohen me “ngurtësi njohëse” dhe për këtë arsye mund t’u tërheqin njerëzve që kanë vështirësi me sfidat intelektuale që u kërkojnë atyre të përpunojnë informacione të reja. Në mbështetje të kësaj, Stankov (2009) citoi prova se njerëzit me pikëpamje më konservatore priren të marrin rezultate më të ulëta në testet e inteligjencës dhe të kenë nivele më të ulëta arsimimi. Nuk është për t’u habitur, konservatorët kanë tendencë të reagojnë me zemërim ndaj pohimeve të tilla. Akuzat e paragjykimeve liberale midis akademikëve shpesh bëhen dhe duket se ekziston një shkallë e së vërtetës për ta, veçanërisht midis psikologëve socialë (Prentice, 2012).
Një teori alternative, e propozuar fillimisht nga Hans Eysenck, është se inteligjenca më e lartë shoqërohet me shmangien e pikëpamjeve ekstreme politike në përgjithësi. Prandaj, njerëzit më inteligjentë mendohet të jenë të moderuar ose te qendres në pikëpamjet e tyre politike. Argumenti është se pikëpamjet më ekstreme, qofshin të djathta apo të majta, priren të shoqërohen me “dogmatizëm” dhe ngurtësi, të cilat janë më tërheqëse për njerëzit më pak inteligjentë. Një përkrahës i fundit i kësaj pikëpamje është Rinderman i cili argumentoi se njerëzit më inteligjentë priren të kenë vlera qytetare që i çojnë ata të mbështesin sistemet politike që ata besojnë se do të nxisin arsimin dhe rritjen e njohurive (Rindermann, Mendoza, & Woodley, 2012).
Prandaj, sipas kësaj pikëpamjeje, njerëzit inteligjentë priren të besojnë se partitë e moderuara ose të qendrës kanë më shumë gjasa të promovojnë interesat e tyre të veçanta sociale krahasuar me partitë më të qarta të majta ose të djathta. Në mbështetje të kësaj, Rinderman et al. citon gjetjet nga Britaninë e Madhe dhe Brazil që tregojnë se njerëzit që shprehën ne mbështetje për partitë e qendrës (përfshirë qendrën e djathtë dhe qendrën e majtë) kishin IQ mesatare më të lartë krahasuar me ata që mbështesnin partitë më të qarta të majta ose të djathta. Një zbulim interesant nga studimi në Brazil ishte se njerëzit që kishin një orientim politik, kishin tendencë të kishin një inteligjencë më të lartë sesa ata që thanë se nuk kishin asnjë orientim politik.
2.Njerëzit që janë më inteligjentë priren të jenë më të interesuar dhe të informuar për politikën
Kjo sugjeron që njerëzit që janë më inteligjentë priren të jenë më të interesuar dhe të informuar në përgjithësi për politikën. Vlen të përmendet se IQ mesatare e cituar për orientime të ndryshme politike në studimin e Rinderman et al. Të gjitha ishin brenda kufijve normalë (një IQ që varion midis 90 -110 konsiderohet “mesatare”). Për shembull, ata që mbështesnin partitë e qendrës së djathtë kishin një IQ rreth 105 ndërsa ata që mbështesnin parti të majta ose të djathta kishin IQ rreth 94. Edhe pse Rinderman et al. zbuloi se njerëzit më inteligjentë kishin tendencë të mbështesnin pikëpamje më të moderuara, një studim amerikan zbuloi efektin e kundërt. Kemmelmeier (2008) anketoi studentë të kolegjit të cilët shënuan mbi mesataren në testet e arritjeve akademike (SAT dhe ACT) dhe gjetën dy tendenca. Kishte një prirje lineare që studentët më inteligjentë të ishin më pak konservatorë, në përputhje me gjetjet e Stankov. Për më tepër, ekzistonte një trend jo-linear që studentët më inteligjentë të mbështesin pikëpamje politike më ekstreme (të majta ose të djathta) në krahasim me ato më të moderuara, në kundërshtim me gjetjet e Rinderman et al.
Pikëpamjet politike në këtë studim u matën duke pyetur fillimisht njerëzit se sa liberalë dhe konservatorë ishin ata, dhe gjithashtu duke pyetur në lidhje me pikëpamjet e tyre për çështje më specifike të referuara si “role tradicionale gjinore” dhe qëndrime “anti-rregulluese”. Pikëpamjet e pjesëmarrësve mbi çështjet e mëparshme (p.sh. martesa homoseksuale dhe aborti) ishin më të lidhura me konservatorizmin e tyre të përgjithshëm sesa pikëpamjet e tyre mbi rregullimin e qeverisë (p.sh. kontrolli i armëve, taksat më të larta për të pasurit, kodet e të folurit në kampus). Interesante, inteligjenca më e lartë shoqërohej me pikëpamje më pak konservatore për rolet tradicionale gjinore nga njëra anë, por pikëpamje më “konservatore” që kundërshtonin rregullimin e qeverisë. Kjo sugjeron që njerëzit më inteligjentë në këtë studim kanë prirjen të mbështesin edhe lirinë më të madhe personale dhe rregullimin e qeverisë më pak në përgjithësi.
Ky zbulim është i ngjashëm me një zbulim të mëparshëm që arsimi i lartë shoqërohej me mbështetje më të madhe për politikat sociale liberale, por jo me mbështetje për rregullim më të madh ekonomik (Gerber, Huber, Doherty, Dowling, & Ha, 2010). Gjetjet përkatëse të Rinderman et al. dhe e Kemmelmeier do të dukej se kundërshtonin njëra-tjetrën. Gjetjet konfliktuale mund të pasqyrojnë ndryshimet midis kampionëve. Pjesëmarrësit në studimin e Rinderman ishin kryesisht me inteligjencë mesatare, ndërsa ata në studimin e Kemmelmeier ishin studentë nga kolegje elitare me nivele të larta të aftësisë intelektuale.
Ndoshta, ekziston një marrëdhënie e ndërlikuar me inteligjencën, e tillë që njerëzit me aftësi mesatare priren të preferojnë pikëpamje të moderuara, ndërsa ata me dhurata më të mëdha intelektuale mund të perceptojnë ideologji më ekstreme, qoftë të majta apo të djathta, si më të sofistikuara dhe prandaj më tërheqëse. Nevojiten hulumtime të mëtejshme për të vlerësuar nëse është kështu.
3.Konteksti kulturor të ketë një ndikim të rëndësishëm në atë që ideologjitë politike janë më të pranueshme për njerëzit inteligjentë
Një mundësi tjetër është që konteksti kulturor të ketë një ndikim të rëndësishëm në atë që ideologjitë politike janë më të pranueshme për njerëzit inteligjentë. Rezultatet e studimit të Rinderman mund të jenë ndikuar nga fakti që njerëzit brazilianë kanë pasur një histori të gjatë të jetesës nëpër regjime më ekstreme politike sesa amerikanët. Prandaj, votuesit inteligjentë, të sofistikuar në Brazil mund të jenë më të kujdesshëm ndaj partive ekstreme politike sesa në Shtetet e Bashkuara. Për më tepër, ideologjitë që njerëzit inteligjentë mbështesin mund të ndikohen nga normat shoqërore. Hipoteza kulturore e ndërmjetësimit të Woodley propozon që shumë inteligjentë të jenë më të mirë në zbulimin dhe mbrojtjen e vlerave që janë normative në një kohë të caktuar (Woodley, 2010). Prandaj, intelektualët mund të luhaten në mbështetjen e tyre për pikëpamjet e majta ose të djathta, në përputhje me ndryshimin e normave shoqërore. Në mbështetje të kësaj, Woodley vëren një studim të Afrikës së Jugut të bardhë në vitet 1980 që zbuloi se aftësia më e lartë njohëse ishte e ndërlidhur me mbështetjen për pikëpamjet fetare dhe politike tradicionale konservatore, të cilat ishin shoqërore normative në atë kohë dhe vend.
Woodley argumenton se që nga vitet 1960, vlerat post-materialiste janë bërë normative midis intelektualëve në pjesën më të madhe të botës perëndimore. Prandaj, shoqatat e dukshme midis pikëpamjeve të majta-liberale dhe inteligjencës mund të pasqyrojnë vlerat perëndimore aktualisht mbizotëruese.
Gjetjet ilustrojnë një numër pikash kryesore. Së pari, individë tepër inteligjentë në të vërtetë mund të mbështesin pikëpamjet e krahut të djathtë, jo vetëm të majtë, në kundërshtim me pretendimet se mbështetja për pozicionet e krahut të djathtë pasqyron një mungesë të sofistikimit intelektual. Duket e drejtë të thuhet atëherë se jo vetëm liberalët, por konservatorët (dhe ata me pozicione të tjera, siç janë liridashësit) mund të kenë arsye të sofistikuara intelektualisht për pikëpamjet e tyre politike.
Pika e dytë është se kategorizimi i njerëzve thjesht si përgjithësisht liberalë ose konservativë mund të “maskojë” ndryshimet në pikëpamjet e njerëzve mbi çështjet sociale përkundrejt ekonomike. Rezultatet e studimit të Kemmelmeier sugjerojnë që kur njerëzit pyeten nëse janë liberalë ose konservatorë, ata mund t’u japin më shumë peshë pikëpamjeve të tyre mbi çështjet sociale (të tilla si aborti dhe të drejtat e homoseksualëve) sesa pikëpamjeve të tyre mbi çështjet ekonomike (të tilla si taksat). Prandaj, për të kuptuar më mirë sesi janë të lidhura qëndrimet politike me inteligjencën, një model dy-dimensional që ndan qëndrimet shoqërore dhe ekonomike mund të jetë i preferueshëm nga dallimi tradicional por shumë i thjeshtë majtas/djathtas .
Përfundime
-Marrëdhënia midis inteligjencës dhe qëndrimeve politike ka shumë të ngjarë të mos jetë fiksuar në një mënyrë të thjeshtë, por ndoshta ndryshon në kohë dhe kontekst.
-Kjo mund të vizualizohet si një shpërndarje e inteligjencës në formë U në të gjithë spektrin politik.
-Kjo është, një kulm të inteligjencës në anën e majtë, një zhytje në mes dhe një ngritje drejt anës së djathtë.
-Ana e majtë tentonte të kishte njerëz më inteligjentë sesa e djathta, në përputhje me trendin linear.
Punoi dhe përktheu: Qamil Gjyrezi
© Nuk lejohet riprodhimi i shkrimeve pa vendosur autorësinë e revistës "Psikologjia" dhe pa cituar burimin.
