“Jeta shpirtërore” e Alberto Moravia-s u shkrua në shtatë vite punë, një skenar i afirmimit intim të identitetit, bazuar në rrëfimet e Desiderias, e cila denonconte “borgjezinë fisnike”, apo klasën politike të viteve ’70.
Një roman, që denoncon të gjitha veset dhe palavitë e një klase pushteti në dukje elitare, por krejtësisht e zvetënuar. Dezideria, e bukur, e re dhe pamëshirshme është vajza e birësuar e Violës, një borgjezeje të pasur romane, por tërësisht të shthurur moralisht dhe seksualisht. Romani zhvillohet si një intervistë e gjatë, ku një personazh i quajtur “Unë”, që mund të interpretohet si gazetar, psikolog, shkrimtar, interviston Deziderian, duke e ngacmuar me pyetje në dukje të thjeshta mbi jetën e saj, por nga ana tjetër duke nxjerrë në pah rrënimin e vërtetë të vlerave shoqërore.
Vajza rrëfen historinë e jetës së saj që nga fëmijëria e hershme me një qartësi dhe sinqeritet të skajshëm, rebelimin e saj ndaj familjes, klasës dhe shoqërisë, së cilës i përket jo për shkak të lindjes. E shtyrë nga një Zë i brendshëm, nga shpirti i revoltës, i cili do t’i imponohet përmes një “plani për shkelje dhe përdhosje” të të gjitha të ashtuquajturave vlera borgjeze, ajo nuk ngurron të ndërmarrë hapa të guximshëm që do ta shpien drejt prostitucionit, orgjisë, komplotit të rrëmbimit, grabitjes dhe incestit. Dezideria magjepset nga ideja e revolucionit, por jo thjesht nga ajo e një revolucioni të ngushtë politik, por diçka që do të fshijë hipokrizinë e rendit shoqëror ekzistues.
Romani zhvillohet si një intervistë e gjatë, ku një personazh i quajtur “Unë”, që mund të interpretohet si gazetar, psikolog, shkrimtar, interviston Deziderian duke e ngacmuar me pyetje në dukje të thjeshta mbi jetën e saj, por nga ana tjetër duke nxjerrë në pah rrënimin e vërtetë të vlerave shoqërore. I botuar më 1978, “Jeta shpirtërore” ngjalli reagime të shumta negative te kritika italiane e asaj kohe. Shoqërimi i saj me prostituta, tutorë dhe zhigolo të klasës së mesme, që maskohen si revolucionarë, zhytur në afera seksiste e kthejnë në një lloj udhëtimi ekzistencialist e madje nihilist gjithë jetën e saj.
Kritika
Moravia është […] një kombinim i rrallë i qëllimit moral dhe integritetit artistik, gjë që e ka vendosur atë ndër shkrimtarët më të mirë të Europës. – The Guardian
Ta akuzosh Moravian (i cili i ka idetë shumë të kthjellëta) për vuajerizëm do të thotë ta keqkuptosh profesionin e tij. Paralelizmi mes anormalitetit të shtratit dhe perversioneve të ndërgjegjes shoqërore e politike është më se i qartë. – Die Zeit
Një libër me të cilin vështirë se mund të ndihesh rehat, veçanërisht për faktin se skenat kyçe socio-seksuale, me një grotesk të vetëdeklaruar, kanë pak të ngjarë të jenë të besueshme. Megjithatë, pavarësisht teprimeve dhe lapërdhive të rastit (si përherë, erotizmi i Moravia-s e mbush kupën dhe derdhet), këtu bëhet fjalë për një frymë të mirëfilltë hetuese, të pastër, në stilin e de Sadit. Me sa duket, fryma e kohës, për Moravian, është një frymë psikopatologjike, kufijtë e jashtëm të së cilës ai i gjurmon në këtë libër ngjethës, cingërisës e të makthshëm. – Kirkus Reviews
Moravia mbetet një nga poetët më të butë dhe më argëtues të limontisë së shekullit të njëzetë, të mërzisë gjeniale të krijuar nga triumfi i materializmit mbi vlerat njerëzore. – Boston Review
Si në shumë romane të tjera të Moravia-s, personazhi i saj kryesor është një grua, veprimi i saj ka të bëjë me ndotjen e seksit nga paraja, politika, faji dhe hakmarrja – ose anasjelltas. […] Në veprën e Moravia-s, konturet e mprehta dhe ngjyrat kryesore fshehin dhunën e brendshme që të sjell ndër mend dramat e Pirandello-s. – The New York Review
Teksa rilexoj “Jeta shpirtërore”, të botuar së pari më 1978, më lind pyetja se a janë romanet e sotme në lartësinë e atyre të dikurshmeve. Gjendemi përpara një romani zbavitës, që flet për seksin në mënyrë zbavitëse. Gjë e rrallë. – Corriere della sera
Alberto Moravia konsiderohet një prej shkrimtarëve më të mëdhenj italianë të shekullit XX. Ndër të tjera ishte dramaturg, gazetar, skenarist dhe kritik i kinematografisë. Ai njihet si nismëtari i romanit borgjez, përmes të cilit, si mjeshtër i mprehtësisë, thjeshtësisë dhe elegancës stilistike, ka eksploruar pa fund temat e tëhuajzimit shoqëror, duke nxjerrë në pah hipokrizinë, materializmin dhe varfërinë morale të epokës së tij. Në këtë kuptim, puna e tij të shpie në forma realizmi të pasura me kthjelltësi racionale, krizën ekzistenciale të borgjezisë që ka përshkuar vitet e fashizmit dhe të pasluftës, duke gërshetuar vazhdimisht subjektivitetin me objektivitetin. Romanet e tij shpesh janë ekranizuar nga regjisorë të njohur si Bernardo Bertoluci, Jean-Luc Godard, Vittorio De Sicca, Luigi Zampa, Cedric Kahn etj.
Fragmente nga libri
1) Moralisti është ai që urren vetveten tek të tjerët, që dënon vetveten tek të tjerët, që vret vetveten te të tjerët. Veten e fal, por pikërisht për këtë, nuk i fal të tjerët.
2) Sipas Zërit, prona ishte një institucion që shfuqizohej pikërisht nga vjedhja. Shkurt, Zëri donte që ligjeve, normave, institucioneve, zakoneve, rregullave, ndalimeve dhe tabuve të moralit, t’u kundërpërgjigjesha me po aq shkelje e përdhosje. […] Vijova në të njëjtën mënyrë duke shkruar në të majtë vlerën, le të themi, pozitive, kurse në të djathtë, mohimin e asaj vlere. Kështu: fe – pafe; dashuri – prostitucion; kulturë – mohim i kulturës; respektim i jetës njerëzore – vrasje.
Titulli: Jeta shpirtërore
Autor: Alberto Moravia
Përktheu: Aida Baro
Zhanri: Roman
© Nuk lejohet riprodhimi i shkrimeve pa vendosur autorësinë e revistës "Psikologjia" dhe pa cituar burimin.
