Janë qenie që plagosin, që sulmojnë përmes shantazhit emocional makiavelist bazuar në frikën, agresionin dhe fajin. Ata tregojnë mirësi të respektueshme pas së cilës qëndrojnë interesa të fshehura dhe zhgënjime të thella.
Shpesh thuhet se ata që lëndojnë e bëjnë këtë sepse janë lënduar vetë. Kush është ofenduar, ofendon. Këto ide nuk kanë asnjë bazë në të vërtetën, për më tepër ka një aspekt tjetër për t’u marrë parasysh, të cilin jo gjithmonë na pëlqen ta pranojmë. E keqja ekziston. Njerëzit mizorë ndonjëherë kanë disa karakteristika biologjike që i shtyjnë ata të përshtatin sjellje agresive.
Studiuesi dhe popullarizuesi argjentinas Marcelino Cereijido vë në dukje një aspekt interesant. “Nuk ka gjen për të keqen, por disa rrethana biologjike dhe kulturore që mund ta favorizojnë atë.” Aspekti më kompleks është se, shumë shpesh, ne priremi t’u bashkojmë etiketa dhe patologji sjelljeve që thjesht nuk përshtaten në manualet e psikodiagnozës.
Veprimet e liga mund të ndodhin pa praninë e nevojshme të një sëmundjeje themelore psikologjike. Të gjithë ne, në një moment të jetës sonë, kemi njohur një person me këtë profil. Qenie që na bëjnë homazhe me lajka dhe vëmendje. Njerëz të këndshëm, të vlerësuar nga shoqëria, por që në mënyrë private përvijojnë një hije të errët dhe shumë të zgjatur. Në humnerën e zemrave të tyre qëndron mizoria, mungesa e ndjeshmërisë dhe madje edhe agresioni. Ju sugjerojmë të reflektoni për këtë temë.
Njerëzit mizorë dhe molekula e moralit
Siç kemi treguar, në ditët e sotme askush nuk ka qenë në gjendje të pohojë ekzistencën e gjenit të keq. Gjithsesi, vitet e fundit ka pasur një rritje të studimeve për një aspekt magjepsës: të ashtuquajturën “molekula morale”. Për të kuptuar më mirë se çfarë është, ne paraqesim një histori të vërtetë; një histori e tmerrshme që, për fat të keq, ndodh shumë shpesh.
Hans Reiser është një programues amerikan i famshëm për krijimin e skedarëve ReiserFS. Ai ndodhet në burgun Mule Creek që nga viti 2008 për vrasjen e gruas së tij. Ai nuk kishte asnjë shqetësim për pranimin e fajit dhe zbulimin se ku e varrosi trupin e Nina Reiser. Duhet theksuar se ky specialist i programimit ka një inteligjencë të jashtëzakonshme, aq sa studimet universitare i filloi kur ishte vetëm adoleshent.
Pas një gjyqi të shpejtë dhe të burgosur në burgun e San Quintín, ai vendosi të përgatiste vetë apelimin e tij. Përmes 5 fletëve të shkruara me dorë, ai deklaroi se truri i tij funksiononte ndryshe. Reiser ishte në dijeni të studimeve të oksitocinës që po bëheshin në atë kohë dhe unë i përdor ato si mbrojtje. Sipas tij, ai ka lindur me këtë problem: truri i tij nuk prodhoi të ashtuquajturën molekulë morale, dhe për këtë arsye nuk kishte ndjeshmëri. Natyrisht, siç edhe pritej, kjo deklaratë nuk e përjashtonte atë nga vuajtja e dënimit të përjetshëm. Megjithatë, debati mbi origjinën e së keqes u rihap. Në ditët e sotme, vlera e plotë i jepet teorisë sipas së cilës oksitocina është hormoni që na bën të jemi “njerëzor” në kuptimin e tij më autentik: njerëz të respektueshëm që kujdesen për t’u kujdesur, për t’u kujdesur dhe për të empatizuar me të ngjashmet e tyre.
Si të mbroheni nga mizoria e maskuar?
Në jetën tonë të përditshme nuk kemi të bëjmë gjithmonë me njerëz mizorë si ai i përshkruar më sipër. Megjithatë, ne jemi viktima të llojeve të tjera të ndërveprimeve: ato të mirësisë së rreme, agresionit të fshehur, manipulimit, egoizmit të hollë, ironisë më të dëmshme etj. Këto sjellje mund të jenë rezultat i disa faktorëve. Mungesa e inteligjencës emocionale, një mjedis i pafajshëm në të cilin është rritur personi dhe pse jo, një deficit i oksitocinës. E gjithë kjo, ndoshta, mund të çojë në agresion pak a shumë të fshehur. Në çdo rast, nuk mund të harrojmë se me agresion nuk i referohemi vetëm abuzimit fizik. Agresioni emocional, instrumental ose verbal shkakton plagë më pak të dukshme, por më të shpeshta dhe njeriu duhet të mbrohet prej tyre. Ne shpjegojmë se si.
Njerëz mizorë: të dish t’i njohësh dhe t’i shmangësh?
Çdokush mund të jetë viktimë e njerëzve mizorë. Nuk ka rëndësi mosha, statusi apo përvojat tona të mëparshme. Këto profile janë të pranishme në familje, punë apo ndonjë skenar tjetër. Sidoqoftë, ne mund t’i identifikojmë ato në disa mënyra. Personi me zemër të errët do të na pushtojë me gënjeshtra. Do të vishet me fjalë të bukura dhe me veprime fisnike, por pak nga pak do të përdorë shantazhin. Më vonë, frikë, faj dhe dhunë mendore.
Përballë këtyre mekanizmave, ka vetëm një mundësi: të mos tolerosh. Nuk ka rëndësi nëse është motra jonë, partneri apo kolegu i punës. Ata që na shqetësojnë shpirtin dhe ekuilibrin tonë duan vetëm një gjë: të fikin vetëvlerësimin tonë për të pasur kontroll mbi ne.
Do ta kemi të qartë ndjenjën se nuk ka rrugëdalje, se jemi nën kthetrat e tyre. Megjithatë, duhet të kujtojmë se ata që kontrollojnë veten janë më të fuqishëm. Duhet të thyejmë me forcë lojën e kontrollit dhe agresionit.
Lojërat e kontrollit dhe agresionit të fshehur janë shumë të ndërlikuara. Në çdo rast, është e nevojshme të veprohet shpejt duke çmontuar kurthe dhe duke reaguar ndaj kërcënimeve të mbuluara. Kur ndiejmë shqetësim ose ankth për sjellje të caktuara, ekziston vetëm një mundësi: distanca.
© Nuk lejohet riprodhimi i shkrimeve pa vendosur autorësinë e revistës "Psikologjia" dhe pa cituar burimin.
