Ato karakterizohen nga përvoja dhe sjellje të brendshme që devijojnë nga pritjet e kulturës së individit, ato janë të përhapura dhe jofleksibile, fillojnë në adoleshencë ose në moshën e rritur të hershme dhe egot sintonike (sjellja e tyre është normale për subjektin dhe karakteristikat e çrregullimit nuk konsiderohen problematike).
Çrregullimet e personalitetit mblidhen në tre grupe:
Grupi A: karakterizohet nga sjellje të çuditshme ose ekscentrike
Grupi B: karakterizohet nga sjellje përforcuese dhe emocionale
Grupi C: sjellje e shqetësuar ose e penguar
Grupi A
Çrregullimi Paranoid karakterizohet nga tendenca e përhapur dhe e pamotivuar që u shfaq brenda moshës së rritur të hershme dhe e pranishme në një sërë kontekstesh, për të interpretuar veprimet e njerëzve si kërcënuese të qëllimshme. Subjektet që paraqesin këtë pamje psikologjike-diagnostike presin të dëmtohen dhe shfrytëzohen nga të tjerët pa arsye të mjaftueshme, dyshojnë pa justifikim besueshmërinë e miqve dhe kolegëve, mbajnë inate dhe / ose nuk harrojnë fyerjet dhe ofendimet, ngurrojnë të besojnë te të tjerët, ata ofendohen lehtë, janë gati të reagojnë me zemërim, ata dyshojnë pa arsye për besnikërinë e partnerit të tyre.
Çrregullimi Skizoid i Personalitetit karakterizohet nga një model i përhapur i indiferencës ndaj marrëdhënieve shoqërore që u shfaq në moshën e rritur të hershme, përvoja dhe shprehje të kufizuara emocionale, pak ose aspak interes për të pasur marrëdhënie me të tjerët (pak miq ose vetëm një), indiferencë ndaj lavdërimeve dhe kritikave të të tjerëve, zgjedhja e aktiviteteve të vetmuara, paaftësia (ftohtësia dhe shkëputja). Manifestimet shoqëruese: ankthi, depresioni, disponimi disforik. Çrregullimi skizoid dhe skizotipik i personalitetit, edhe pse ka disa ngjashmëri ose analogji, nuk duhet ngatërruar me skizofreninë e cila është një psikozë dhe paraqet një tablo klinike me karakteristikat e veta specifike.
Në Çrregullimin Skizotipik të Personalitetit, personat e prekur nga ai shfaqin një pamje të përhapur të marrëdhënieve ndërpersonale të dëmtuara që u shfaqën në moshën e rritur të hershme, të pranishme në një sërë kontekstesh: besime të çuditshme dhe “të menduarit magjik”, përvoja të pazakonta perceptuese, të folur me veten, afektivitet i dobët, asnjë mik i besuar, përveç të afërmve të shkallës së parë, gjuhë e çuditshme me fjalim digresiv dhe të paqartë. Sidoqoftë, duhet të theksohet se në mesin e simptomave të treguara “të folurit me veten” nuk përbën një çrregullim mendor ose një patologji nëse kjo e folur me veten nuk është e lidhur me një pamje klinike për t’u vlerësuar në përgjithësi me simptoma të tjera, të tilla si simptoma pozitive të skizofrenisë dhe psikozat më të rëndësishme të psikiatrisë. Prandaj, duke iu referuar gjithmonë modalitetit të sjelljes për të folur vetëm me zë të ulët ose të lartë, kjo nuk përfaqëson një patologji psikike në vetvete, por një dialog të mundshëm të brendshëm që përdor një komunikim vokal të drejtuar nga vetja, i cili është krejtësisht normal në psikologjinë e individit.
Grupi B.
Çrregullimi i Personalitetit Antisocial manifestohet me një mënyrë të përhapur të sjelljes së dhunshme dhe të papërgjegjshme që fillon në adoleshencë dhe vazhdon në moshën madhore. Individi që vuan prej tij duhet të jetë së paku 18 vjeç dhe të ketë një histori të problemeve të sjelljes para moshës 15 vjeç, shpesh mungon në shkollë dhe ikën nga shtëpia, shkakton përleshje fizike, përdor armë, vjedhje, sulmon viktimën ose jo; nuk është në gjendje të përputhet me normat shoqërore dhe të mbajë një marrëdhënie monogame, nuk është penduar dhe është neglizhent për sigurinë e tij ose të të tjerëve dhe nuk është në gjendje të kujdeset me përgjegjësi për çdo fëmijë.
Çrregullimi i Personalitetit Kufitar karakterizohet nga një modalitet i përhapur i paqëndrueshmërisë së humorit, marrëdhënie ndërnjerëzore që shfaqen në moshën e rritur të hershme dhe të pranishme në kontekste të ndryshme, nga impulsiviteti në shpenzime, në përdorimin e drogës, zemërimi i pamotivuar me paaftësinë për ta kontrolluar atë, kërcënime të përsëritura, sjellje vetë -gjymtuese dhe gjeste vetëvrasëse, simptoma të zbrazëtisë dhe mërzisë, përpjekje për të shmangur braktisjen reale ose imagjinare.
Çrregullimi i Personalitetit Histrionik shfaqet me një modalitet të përhapur të emocionalitetit të tepërt, të kërkimit të vëmendjes që shfaqet brenda moshës së rritur të hershme dhe është i pranishëm në një sërë kontekstesh. Subjektet që vuajnë prej tij shfaqin teatralitet, joshës në pamjen dhe sjelljen fizike, shprehin ndjenjat e tyre në një mënyrë të ekzagjeruar dhe me një stil impresionist të të folurit, ato janë lehtësisht të sugjerueshme.
Çrregullimi Narcisist i Personalitetit karakterizohet nga një modalitet i përhapur i madhështisë, mungesës së ndjeshmërisë. Personi që vuan prej tij ndihet “i veçantë” për cilësitë fizike, shoqërore, intelektuale, i konsideron të tjerët si njerëz që janë në shërbimin e tij, reagon me zemërim dhe poshtërim ndaj kritikave, shfrytëzon të tjerët për të arritur qëllimin e tij, kërkon vazhdimisht vëmendjen dhe admirimin nga të tjerët. Ai nuk është në gjendje të njohë ndjenjat e të tjerëve në kuptimin që e ka të vështirë të “vendosë veten në vendin e tjetrit”. Manifestimet e shoqëruara: humor i depresuar, deficite personale. Sjellja e papërgjegjshme mund të justifikohet duke gënjyer.
Grupi C
Çrregullimi shmangës i personalitetit karakterizohet nga një modalitet i përhapur i ndrojtjes dhe frikës nga gjykimi negativ i të tjerëve, i cili u shfaq në moshën e rritur të hershme dhe është i pranishëm në kontekste të ndryshme. Njerëzit me këto karakteristika të personalitetit kanë pak kontakte shoqërore dhe një ngurrim të fortë për të hyrë në një lidhje nëse nuk janë të sigurt se u pëlqen. Manifestimet e shoqëruara: Depresioni, ankthi, zemërimi me veten për shkak të pamundësisë për të zhvilluar marrëdhënie shoqërore. Fobitë specifike mund të jenë të pranishme.
Çrregullimi i personalitetit të varur karakterizohet nga një model i përhapur i sjelljes së varur dhe të nënshtruar, me pamundësinë për të marrë vendime në jetën e përditshme pa kërkuar më parë këshilla dhe siguri. Ata që preken nga ai u delegojnë të tjerëve vendime, ata kanë vështirësi në fillimin e aktiviteteve më vete, ata thonë se pajtohen me të tjerët edhe kur mendojnë të kundërtën nga frika se do të refuzohen, ata janë të gatshëm të bëjnë gjëra të pakëndshme në mënyrë që të jenë të pëlqyeshëm të tjerët, dhe mundohen nga frika e braktisjes.
Çrregullimi Obsesiv Compulsiv i Personalitetit karakterizohet nga një modalitet i përhapur i perfeksionizmit dhe jofleksibilitetit që u shfaq brenda moshës madhore të hershme dhe ishte i pranishëm në kontekste të ndryshme dhe ka 4 ose më shumë nga elementët e mëposhtëm dallues: vëmendje e tepruar ndaj detajeve, rregullave, rendit, këmbëngulja që të tjerët i nënshtrohen pa kushte mënyrës së tyre të të bërit të gjërave, përkushtimi i pamatshëm në punë, mendimi dhe ankthi për angazhimet dhe përparësitë e tyre, zvogëlimi i fortë i shprehjes emocionale, pamundësia për të hedhur objekte të konsumuara ose të pavlera, pak bujari në dhënien e kohës, parave ose dhuratave kur nuk ka përfitim personal.
Duke folur për veten tuaj, normaliteti dhe patologjia?
Shumica e njerëzve që flasin për veten e tyre e përdorin këtë sjellje si një shtrirje të proceseve të tyre të të menduarit. Në këtë rast ne jemi në kontekstin e strategjisë njohëse të të folurit vetëm. Hulumtimet kanë treguar se në shumicën e rasteve, të folurit me veten është një zakon psikologjikisht i shëndetshëm që gjithashtu mund të jetë i dobishëm. Sidoqoftë, përdorimi i tepërt i praktikës, veçanërisht kur shoqërohet me sjellje specifike, mund të jetë një shenjë e pranisë së një çrregullimi mendor ose problemeve psikologjike. Dallimi më i rëndësishëm ka të bëjë me vetëdijen dhe kontrollin që ushtron dikush për të folur me veten. Kur ky proces është i vetëdijshëm edhe pse ndonjëherë automatik, është konstatuar se mund të lehtësojë motivimin, vetë-përforcimin dhe menaxhimin e qëllimit.
Psikoterapia kognitive sjellëse e çrregullimeve të personalitetit
Megjithëse trajtimi ndryshon sipas llojit të çrregullimit të personalitetit, disa parime të përgjithshme janë të vlefshme dhe të zakonshme për të gjithë, në fakt terapia synon të ndryshojë sjelljet dhe mendimet jopërshtatëse karakteristike për psikopatologjinë e çrregullimeve të personalitetit, të cilat mund të zgjasin disa muaj, ose vite. Për shkak se njerëzit me çrregullime të personalitetit shpesh nuk e gjejnë problematike sjelljen e tyre, ka kuptim të bëhen krahasime me pasojat negative të mendimeve dhe sjelljeve të tyre jofunksionale. Në fushën e psikologjisë klinike, psikoterapia njohëse e sjelljes e përdorur nga psikologu-psikoterapisti, në një kontekst të dëgjimit empatik, favorizon pikërisht përmirësimin e cilësisë së jetës së pacientit, me përvetësimin e një ndërgjegjësimi më të madh për shkaqet e vuajtjeve të tyre psikologjike, dhe përmes njohjes së sjelljeve të veta (shmangia, arroganca, mosbesimi, manipulimi, mungesa e ndjeshmërisë) dhe mendimet jofunksionale.
Burimi / https://www.psicologoacilia.it/
© Nuk lejohet riprodhimi i shkrimeve pa vendosur autorësinë e revistës "Psikologjia" dhe pa cituar burimin.
