Ato ndotin ajrin që thithim, çajin, ujin që pimë dhe ushqimin që hamë. Ato janë shpërndarë përtej llogoreve më të thella të oqeanit dhe maleve më të larta. Ato gjenden te peshqit, insektet, balenat, koralet dhe varfërinë tonë. Ato madje po shfaqen në placentat njerëzore. Mikroplastikat janë kudo. Por ende nuk e kemi idenë se çfarë po na bëjnë.
Në dritën e këtij akumulimi marramendës të grimcave plastike në të gjitha mjediset në Tokë, si dhe në lidhje me shenjat nga studimet e toksikologjisë së kafshëve, ekotoksikologët po bëjnë thirrje për hetime urgjente për efektet e mikroplastikave në shëndetin e njeriut. Kjo i bën jehonë thirrjeve nga Organizata Botërore e Shëndetësisë (OBSH) përsëri në 2019.
Duke komentuar mbi raportin e OBSH-së, kimisti i Universitetit të Auckland, Duncan McGillivray shpjegoi se nuk ka nevojë për panik në lidhje me efektet e mikroplastikës, “por as nuk duhet të relaksohemi – ka shumë të panjohura për mënyrën se si mikroplastikët ndikojnë në shëndetin”.
Tani, në artikullin e tyre Perspective për revistën Science, Dick Vethaak nga Vrije Universiteit Amsterdam dhe Juliette Legler nga Universiteti Utrecht në Holandë paralajmërojnë se duke pasur parasysh shkallën e ndotjes mikroplastike, gëlltitja dhe thithja e këtyre grimcave ka potencialin të bëhet një krizë tjetër e shëndetit të njeriut.
Ata përshkruan se sa ende nuk dimë për atë që këto substanca sintetike mikroskopike i bëjnë fiziologjisë sonë.
Ndërsa nuk duket të ketë ndonjë toksicitet të menjëhershëm dhe të rëndë (ne dhe çdo gjallesë përreth nesh është e ekspozuar ndaj mikroplastikës për vite me radhë), është dëmi i mundshëm nga efektet e vogla, por në rritje, ekspozimet afatgjata ose përqendrimet në rritje që mbeten të panjohura shqetësuese.
Ndërsa mikroplastikat më të mëdha duket se eliminohen nga trupat tanë në të njëjtën mënyrë si mbeturinat e ushqimit (ne i nxjerrim ato jashtë), janë gjërat më të vogla që kanë potencialin më të madh për toksicitet, shpjegojnë studiuesit.
“Studimet që përdorin grimca më të vogla ka më shumë të ngjarë të zbulojnë një efekt,” shkruajnë ekologët e Universitetit të Torontos Kennedy Bucci dhe Chelsea Rochman për The Conversation në lidhje me rishikimin e tyre për mikroplastikën në vitin 2020.
“Kjo mund të jetë sepse grimcat më të vogla konsumohen më lehtë nga organizmat e vegjël, ose sepse ato mund të lëvizin nëpër membranën qelizore dhe të shkaktojnë efekte të dëmshme të tilla si inflamacioni.”
Një pjesë e problemit është se ne ende nuk kemi teknologji për të izoluar, mostruar dhe zbuluar me lehtësi mikropjesëza më të vogla (me madhësi më pak se 10 mikrometra) dhe nanopjesëza (me madhësi më pak se një mikrometër), shpjegojnë Vethaak dhe Legler. Kështu që ne ende nuk i kuptojmë as nivelet e ekspozimit të plotë ndaj këtyre substancave sintetike.
“Nëse ka efekte të varura nga doza të mikroplastikës tek njerëzit gjithashtu mbetet e panjohur,” shkruajnë studiuesit.
Por “studimet me qelizat njerëzore në kulturë, dhe në brejtës dhe specie ujore tregojnë zhvendosjen e mikroplastikave <10 μm nga zgavra e zorrës në sistemin limfatik dhe të qarkullimit të gjakut, duke shkaktuar ekspozim sistematik dhe akumulim në indet, përfshirë mëlçinë, veshkat dhe trurin”.
Nuk është vetëm madhësia e tyre që është problematike kur bëhet fjalë për marrjen e përgjigjeve. Vethaak dhe Legler paralajmërojnë se disa studime mbi ekspozimin e indeve janë ndoshta të pasakta, sepse ato përfshinin testimin e mikroplastikave të reja në kushte laboratorike.
Një rishikim i kohëve të fundit konkludoi se ekziston një rrezik që mikroplastikat mund të degradojnë dhe të sillen ndryshe brenda trupave tanë në krahasim me mjediset e jashtme. Studiuesit cituan studime që përshkruajnë se si makrofagët (qelizat tona të hedhjes së mbeturinave) grumbullohen më lehtë të degraduara mjedisore, në vend se mikropartikat plastike të pacenuara.
Studime të tilla mbi kulturat e qelizave njerëzore dhe në brejtës kanë zbuluar, megjithatë, një farë toksiciteti – përfshirë inflamacionin, dëmtimin e qelizave, reagimet imune, efektet neurologjike dhe metabolike – në ekspozime shumë të larta. Punëtorët e industrisë së plastikës dhe tekstilit të cilët kanë qenë të ekspozuar ndaj sasive të mëdha të pluhurit plastik gjithashtu kanë pësuar kushte të ngjashme, përfshirë inflamacionin dhe alergjitë.
Por nuk mund të përjashtojmë efektet që nuk ishin nga kimikatet e tjera që kishin goditur këto grimca: Mikroplastikët janë të aftë të kontrabandojnë rreziqe të tjera gjatë udhëtimeve të tyre. Mund të përfshijnë baktere me rezistencë ndaj antibiotikëve, viruse dhe molekula të tjera toksike. Ato gjithashtu mund të ndërhyjnë në mikrobiomën tonë.
Për më tepër, lloje të ndryshme të plastikës mund të na ndikojnë rrënjësisht ndryshe. Në rishikimin e tyre të vitit 2019, Bucci dhe kolegët gjetën dy lloje të ndryshme të plastikës që kishin efektin e kundërt me njëri-tjetrin në studime të ndryshme. Ekspozimi i polisterolit bëri që krustacet të prodhojnë më shumë pasardhës, por ekspozimi i polietilenit çoi në më pak pasardhës.
Kjo është një rrëmujë e ndërlikuar faktorësh dhe ndërveprimesh që kërkon shumë më tepër vëmendje për t’i kushtuar. Ndërkohë, të gjithë – nga industritë dhe qeveritë te konsumatorët – mund të ndihmojnë duke u përqendruar në mënyrën e zvogëlimit të përmbytjes sonë të mikroplastikave në mjedis. Një nga prodhuesit më të mëdhenj të këtyre mikroprimcave është industria e modës, me prodhimin e saj të veshjeve sintetike.
“Përpjekjet kërkimore multidisiplinare, që përfshijnë shkencëtarë nga sektorët e mjedisit dhe mjekësisë, si dhe shkencëtarë të polimerit, janë të nevojshëm për të trajtuar këtë rrezik të mundshëm shëndetësor,” përfundojnë Vethaak dhe Legler.
Përgatiti Orjona Tresa / Burimi sciencealert.com
© Nuk lejohet riprodhimi i shkrimeve pa vendosur autorësinë e revistës "Psikologjia" dhe pa cituar burimin.
