Ju mund të keni frikë të plakeni ose të mos jeni më të rinj, ose të dyja në të njëjtën kohë. E vërteta është se kriza e të 40-ave prek shumicën dërrmuese të grave dhe burrave. Në rastin e femrave vërehet edhe fakti i hyrjes në menopauzë dhe simptomat që ajo sjell, si fizike ashtu edhe psikologjike.
Kjo krizë nuk shfaqet vetëm në ditën kur personi i shuan qirinjtë e 40-të. Mund të zhvillohet pak më herët ose më vonë. Kur të shfaqet, do të jetë koha për të analizuar atë që është bërë deri tani dhe çështjet e lira që mbeten për t’u zgjidhur.
Cila është kriza e 40?
Kriza e të 40-ave është një ngjarje psikologjike që zakonisht u ndodh disa të rriturve midis moshës 40 dhe 60 vjeç. Karakteristika kryesore e tij është reflektimi mbi ekzistencën dhe rivlerësimin e rezultateve dhe objektivave. I shtyrë nga vetëdija për fundshmërinë e tij dhe dëshira për të jetuar një ekzistencë të plotë, personi ndihet i shtyrë të ndryshojë planet e tij për të arritur qëllimet e tij. Në këtë moment krize, ata që vuajnë prej saj fillojnë të dyshojnë në drejtimin që kanë marrë në jetën e tyre dhe në objektivat që i kanë vënë vetes. Kjo pyetje prodhon ankth dhe gjeneron ndryshime drastike në stilin e jetës. Edhe pse është një proces çorientues, plot emocione konfliktuale për shkak të pritshmërive të paplotësuara, ai ofron një mundësi të pashembullt për rritje.
Shenjat e krizës së moshës së mesme
Mënyra se si shfaqet kriza e moshës së mesme mund të ndryshojë nga personi në person. Prandaj, nuk ka asnjë grup “simptomash” të miratuara nga shkenca ose institucionet zyrtare të shëndetit mendor. Megjithatë, disa shenja që mund të vini re janë si më poshtë:
ankth
nostalgji
nervozizëm
impulsivitet
mërzi
pakënaqësi
ndjenjë zbrazëtie
mungesa motivimi
trishtim (depresion)
brishtësi
lodhje përballë rutinës së zakonshme
ëndërrim për një mënyrë tjetër jetese
mendime të përsëritura për të kaluarën
ndryshime drastike në pamje, marrëdhënie, stil jetese ose sjellje
“Po sikur të kisha (zgjedhja një karrierë tjetër, të kisha fëmijë, të kisha marrë një vendim tjetër)” mendime si…
Një nga shenjat më të rëndësishme të krizës së moshës së mesme është padyshim nevoja për të qenë sërish “i ri” , pra për të qenë sërish 20 vjeç. Kjo çon në kërkimin e përvojave të reja, duke bërë gjëra që nuk ishin të mundshme më parë për arsye të ndryshme, duke u veshur si adoleshente, duke shkuar në bare apo klube nate, etj. Ky qëndrim i ri ndaj jetës mund të bëhet një zgjim i ri i mrekullueshëm, një motivim që na nxjerr jashtë rutinës dhe pasuron jetën tonë. Por mund të shkaktojë edhe një nostalgji të madhe paralizuese, e cila na bën të mendojmë shumë për atë që ishte, duke harruar se kemi ende shumë gjëra për të bërë.
“Fazat” e krizës së moshës së mesme
Është e rëndësishme të sqarojmë se “fazat” e mëposhtme që do të shpjegojmë nuk njihen nga komuniteti shkencor. Përdorimi i tyre nga ana jonë nuk është zyrtar dhe nuk pretendojmë se janë përfaqësues të të gjitha rasteve. Përdorimi i tij është thjesht pedagogjik, në mënyrë që të mund të kemi një ide të përgjithshme të evolucionit të pritshëm të këtij fenomeni.
Shkaktësi: Si çdo krizë, ajo fillon me një ngjarje nxitëse, megjithëse ndonjëherë kjo nuk është shumë e dukshme. Disa shkaktarë janë divorci, vdekja e një personi të dashur, papunësia, sëmundjet kërcënuese për jetën, pakënaqësia, mungesa e qëllimit.
Reflektim: personi fillon të mendojë dhe vlerësojë jetën e tij. Rishikoni qëllimet tuaja, mbani mend dështimet tuaja dhe qëllimet që nuk i keni arritur kurrë. Në këtë “fazë” lind një pyetje e thellë për vendimet, marrëdhëniet, profesionin, kuptimin e jetës dhe çdo aspekt tjetër që lidhet me shkas.
Krizë: është faza e konfliktit dhe tensionit të brendshëm. Këtu lindin emocione si trishtimi, keqardhja, zemërimi, ankthi, frika nga e panjohura, pasiguria etj.
Eksplorim: i shtyrë nga reflektimet dhe konfliktet e tij, subjekti fillon të kërkojë mënyra të reja të jetesës dhe të ndryshojë atë dimension të jetës së tij në të cilin ndihet i pakënaqur. Për shembull, mund të merrni pjesë në aktivitete të reja, të lini marrëdhëniet, të filloni marrëdhënie të reja, të zbuloni pasione të tjera, etj.
Rindërtimi: pasi i është afruar objektivave të reja, ka ndryshuar stilin e jetës dhe ka gjetur atë që kërkon, personi rindërton ekzistencën e tij, merr vendime në përputhje me objektivat ose vlerat e reja dhe përshtatet me to.
Ky proces nuk ndodh aq linear sa duket. Në mënyrë tipike, këto “faza” janë të mbivendosura dhe të lidhura. I rrituri mund të shkojë përpara dhe me radhë nga një rast në tjetrin dhe të përjetojë emocione, reflektime dhe ndryshime të ndryshme gjatë procesit.
Shkaqet e krizës së moshës së mesme
Arsyet e kësaj krize janë të ndryshme, por më të shpeshtat janë pasiguria, përgjegjësia e tepruar apo rutina. Ata gjithashtu kanë partnerë konfliktualë, i kuptojnë gabimet që kanë bërë, mërziten ose u mungojnë qëllimet e qarta. Le të shohim shkaqe të tjera.
Vdekja e një njeriu të dashur dhe kriza e të 40-tave
Humbja e një personi të dashur (anëtari i familjes, miku, partneri) është një përvojë tronditëse, e cila, në moshën madhore, mund të çojë në fillimin e një krize në mes të jetës Ai jep jetën…
Pensionimi
Dalja në pension është një ngjarje e rëndësishme që përfshin një ndryshim të rëndësishëm në identitet dhe rutinë. Disa njerëz nuk mund ta shohin veten përtej punës, kështu që tërheqja mund t’i lërë ata me një ndjenjë zbrazëtie dhe ankthi për rolin e tyre të ri në botë.
Divorci
Ky është një tjetër nga shkaqet që mund të përshpejtojë një krizë të mesit: ndarja jo vetëm që nënkupton një ndryshim identiteti, por nënkupton edhe ndryshimin e një strukture të tërë familjare, veçanërisht nëse ka fëmijë. Divorci i shtyn njerëzit të rimendojnë jetën pa partnerin e tyre dhe të merren me të qenit beqar, pas shumë vitesh që jetojnë me një person tjetër.
Plakja
Vdekshmëria dhe plakja janë zakonisht një nga shkaktarët kryesorë. Ndërsa individi i afrohet moshës së mesme, ai bëhet më i vetëdijshëm për procesin e plakjes dhe se “koha po mbaron”. Si rezultat, ai fillon të rishikojë jetën e tij dhe të vërë në dyshim atë që ka arritur deri tani.
Ndryshimet në përgjegjësi
Pasi të arrijnë moshën e mesme, si burrat ashtu edhe gratë mund të përballen me sfidën e përshtatjes me role të reja që nuk ishin në planet e tyre. Për shembull, kujdesi për prindërit e sëmurë, mësimi me një shtëpi pa fëmijë ( sindroma e folesë së zbrazët ) dhe dinamika e re e familjes, etj. Këto ndryshime mund të gjenerojnë pakënaqësi dhe dyshime për qëllimin e jetës.
Objektivat nuk janë arritur
Të arrish të 40-at ose 50-at pa i arritur ende ëndrrat që kishe si i ri mund të jetë shumë zhgënjyese për shumë njerëz. Qëllimet e paplotësuara dhe pritshmëritë e paplotësuara janë shkaktarë të fortë të kësaj krize , duke i shtyrë ata të rishikojnë atë që po bëjnë dhe jetën që po bëjnë.
Socializimi gjinor dhe kriza e viteve 40
Socializimi me bazë gjinore do të luajë një rol kyç në krizë, në varësi të kontekstit, machismo dhe patriarkalitetit të një shoqërie. Pra, pritshmëritë e vendosura nga burrat dhe gratë ndikojnë në mënyrën se si ata interpretojnë dhe perceptojnë jetën e tyre. Tradicionalisht, dhe veçanërisht në kulturat më patriarkale, burrat janë socializuar në forcë, sukses, autonomi dhe vetë-mjaftueshmëri. Në moshën e mesme të rritur, presioni për të demonstruar sukses në sferën e karrierës dhe financiare (një simbol i fuqisë) mund të shkaktojë një krizë nëse përpjekja dështon.
Nga ana e tyre, gratë e rritura në shoqëri dhe familje shumë patriarkale rriten me fokus kujdesin, amësinë, shërbimin dhe vetëmohimin. Në këtë kontekst, një grua që introjekton këtë model mund të përjetojë një krizë të tillë nëse arrin të 40-at pa familje. Megjithatë, falë luftës për barazi gjinore, këto dallime kanë evoluar.
Ndaj është normale që edhe femrat kanë krizat e tyre sepse nuk ia dalin në karrierën profesionale, sepse nuk janë të vetë-mjaftueshme apo të pavarura etj. Aktualisht, socializimi gjinor nuk e shpjegon plotësisht krizën si në të kaluarën. Qytetarët tani kanë një aftësi më të madhe për të personalizuar jetën e tyre, duke e bërë më të komplikuar gjurmimin e një shkaku të përbashkët të krizës. Secili e përjeton atë për arsyet dhe përvojat e veta jetësore, pasi secili person është krijuesi i ekzistencës së tij dhe i vështirësive të veta.
Sa zgjat kjo krizë?
Nuk ka një kohëzgjatje standarde, por ndryshon nga rasti në rast. Pra, mund të zgjasë nga disa muaj ose javë deri në disa vjet. E gjitha varet nga personi dhe mënyra se si i trajtoni ata. Ka nga ata që e kalojnë krizën shumë shpejt; Ata janë në gjendje të zgjidhin konfliktin që i gjeneron dhe të krijojnë kuptime, qëllime dhe drejtime të reja me thjeshtësi relative. Ndërsa për të tjerët procesi është më i ngadalshëm dhe më i gjatë, ata gjithashtu e shmangin atë dhe e kanë të vështirë të përballen me sfidën që u paraqet kriza. Kapërcimi varet gjithashtu nga variablat kontekstualë. Për shembull, nëse personi merr mbështetje nga familja dhe miqtë, ose nëse është në shëndet të mirë mendor dhe fizik, ai mund të shërohet më shpejt. Po kështu, stabiliteti ekonomik dhe disponueshmëria e burimeve luajnë një rol të rëndësishëm në menaxhimin e krizave.
Çfarë mund të bëni përballë kësaj krize?
Është thelbësore të mbash një qëndrim pozitiv. Nuk ka rëndësi nëse të vënë në dukje se tashmë je “më i rritur”, është mirë të dish se mosha sjell me vete eksperienca, anekdota dhe njohuri. Keni ende shumë vite përpara, nuk ia vlen t’i kaloni duke vuajtur. Mos harroni të argëtoheni. Përvoja e rritjes dhe kalimit të shumë problemeve ju bën edhe më interesant dhe më të përgatitur për atë që vijon. Do të keni vetëkontroll më të madh dhe do të dini pasojat e veprimeve tuaja. Mos harroni se koha më e mirë është këtu dhe tani. Më poshtë po ju lëmë me sugjerime të tjera.
1.Rishikoni qëllimet tuaja – Siç e dini tashmë, kjo krizë mund të jetë pasojë e dështimit për të arritur qëllimet. Prandaj është e nevojshme që të kaloni disa momente për të vlerësuar qëllimet dhe vlerat tuaja. Bëni një listë të qëllimeve dhe vlerave tuaja aktuale dhe krahasojini ato me ato që keni pasur më parë. Tani pyesni veten nëse ato që keni aktualisht pasqyrojnë vërtet atë që dëshironi dhe çfarë ka rëndësi për ju. Nëse jo, është koha për t’i ripërcaktuar ato.
2.Kriza e 40: mbrojeni shëndetin tuaj – Niveli i stresit, ankthit, shqetësimit ose trishtimit që mund të ndjeni gjatë kësaj kohe ndikon në shëndetin tuaj. Prandaj, ju sugjerojmë të ndryshoni zakonet tuaja dhe të bëni aktivitete që përmirësojnë shëndetin tuaj mendor dhe fizik. Bëni aktivitet fizik , meditoni, flini mjaftueshëm, shprehni emocionet tuaja, kaloni kohë me miqtë dhe familjen tuaj, shkoni në terapi, etj.
3.Lidhuni me hobet tuaj – Gjeni kohë për të bërë ato hobi që keni harruar. Lidhuni me atë që ju pëlqen akoma. Nëse keni pushuar së shijuari aktivitetet që ju pëlqenin më parë, atëherë është koha për të eksploruar të tjerët. Provoni një hobi të ri, si të ecni, të kërceni, të bëni teatër ose sport, të bëni aktivitete artistike…
4.Kriza e të 40-ave: kujdesuni dhe kultivoni marrëdhëniet tuaja – Marrëdhëniet kuptimplote me miqtë dhe familjen janë një burim i paçmuar mbështetjeje ndërsa lundroni në këtë krizë. Kërkoni strehim tek ata dhe kaloni kohë cilësore me ta për të forcuar lidhjen. Organizoni takime për të folur, për të hapur dhe për të kërkuar këshilla. Lëreni veten të ndihmoheni dhe të kujdeseni edhe prej tyre.
5.Pranoni ndryshimin – Përqafoni të tashmen dhe ndryshimet që po ju sjell. Pranojeni atë që ndodh, por mos u dorëzoni, përkundrazi, kërkoni një mënyrë për t’u përmirësuar. Praktikoni mirënjohjen në mënyrë që të mos përqendroheni shumë në atë që ju mungon. Shkruani për atë që po përjetoni dhe se si kjo mund t’ju ndihmojë të rriteni si person.
A ka vërtet një krizë të moshës së mesme?
Deri në këtë pikë, ne e kemi konceptuar termin “krizë e moshës së mesme” bazuar në njohuritë popullore të shpërndara nëpër media, seriale televizive dhe filma. Por çfarë thonë shkenca dhe kërkimet për këtë? A është vërtet e vërtetë që njerëzit hyjnë në krizë kur arrijnë moshën e mesme? E vërteta është se hulumtimi as nuk e mbështet këtë krizë dhe as e njeh atë si një fenomen universal. Një studim i publikuar në Motivation and Emotion tregon se vetëm 26% e njerëzve mbi 40 vjeç vuajnë nga kjo krizë. Për më tepër, nuk duket të jetë pasojë e moshës, por e ngjarjeve të rëndësishme.
Ekspertët e zhvillimit të moshës së mesme përsërisin se “kriza e moshës së mesme” mund të ndodhë në çdo kohë gjatë moshës madhore, pasi shkaktari nuk është mosha, por ngjarje të pavarura prej saj si humbja e punës, sëmundjet, vështirësitë ekonomike, ndër të tjera. Kjo krizë e famshme është më shumë një ndërtim social, i nxitur nga industria e argëtimit, sesa një përvojë normative. Është e rëndësishme ta mbani në mend këtë sepse, siç theksoi Margie Lachman në 2015, promovimi i saj mund të çojë në një profeci vetëpërmbushëse. Për më tepër, thotë studiuesi, mund të përdoret si një justifikim për sjellje të këqija dhe të gjenerojë diagnoza të pasakta.
© Nuk lejohet riprodhimi i shkrimeve pa vendosur autorësinë e revistës "Psikologjia" dhe pa cituar burimin.
