Ndërsa të gjithë dëshirojmë të jemi të rrethuar nga njerëz që rrezatojnë energji pozitive, është e pashmangshme që të takojmë individë që viktimizojnë veten. Mësoni t’i identifikoni ato përmes frazave që ata përdorin zakonisht.
Sa herë kemi dëgjuar shprehje si “Të gjithë janë kundër meje”, “Më ndodh gjithmonë” apo “Ti thjesht nuk më kupton”? Ndoshta në biseda të panumërta me miqtë ose familjen. Këto fraza, të përdorura shpesh nga njerëzit që viktimizojnë veten, shërbejnë si tregues të një modeli sjelljeje që mund të ndikojë negativisht në marrëdhëniet ndërpersonale.
Ne të gjithë dëshirojmë të rrethohemi me njerëz që na infektojnë me energjinë e tyre pozitive dhe na ofrojnë mirëqenie emocionale. Megjithëse nuk përjashtohemi nga takimi me individë viktimizues, ne mund të mësojmë të vendosim kufij dhe të marrim strategji për të komunikuar me ta . Nëse jeni të interesuar të eksploroni më shumë rreth kësaj teme, ju ftojmë të vazhdoni të lexoni.
Pse disa njerëz viktimizojnë veten?
Është normale të përjetosh ulje-ngritje në jetë. Edhe pse do të preferonim që gjithçka të shkonte sipas planit, është e pashmangshme të hasim pengesa gjatë rrugës. Përballë tyre, qëndrimi ideal do të ishte të ngrihesh dhe të ecësh përpara me vendosmëri. Megjithatë, disa njerëz vazhdojnë të vuajnë dhe i zmadhojnë problemet e tyre. Në vend që t’i përballojnë ata me elasticitet, ata kërkojnë t’u japin përgjegjësi të tjerëve. Kjo perspektivë mund të ndikojë në disa aspekte të jetës suaj, duke përfshirë marrëdhëniet ndërpersonale, performancën e punës dhe shëndetin. Por pse është kështu? Sipas studimit të botuar në Frontiers in Psychology, ky mentalitet do të kishte shkaqet e mëposhtme:
Abuzimi emocional ose fizik.
Tradhtia e dikujt të afërt.
Refuzimi social në një pikë kritike të jetës.
Përveç kësaj, ka arsye të tjera që mund t’i kenë shtyrë ata të zhvillojnë viktimizimin si një mekanizëm mbrojtës:
Përjetimi i traumave në të kaluarën.
Të jetuarit në situata negative mbi të cilat ata nuk kishin kontroll.
Duke qenë të mbimbrojtur në fëmijëri dhe për këtë arsye të privuar nga mundësia për t’u përballur me sfidat dhe për të mësuar nga gabimet e tyre. Ose, përkundrazi, duke pasur kujdestarë të pakujdesshëm.
Si ta identifikoj dikë që luan rolin e viktimës?
Njerëzit që viktimizojnë veten shpesh përdorin një sërë sjelljesh, të cilat mund të jenë mësuar, krijuar ose adoptuar për lehtësi. Ata e bëjnë këtë me qëllim që të theksojnë pozicionin e tyre të cenueshmërisë dhe të marrin vëmendje emocionale. Për shembull:
-Ata ndihen të pakënaqur me jetën e tyre. Në të njëjtën kohë, ata nuk bëjnë përpjekje për të ndryshuar atë që i bën ata të pakëndshëm.
-Ata i drejtohen manipulimit emocional. Shantazhi dhe keqardhja janë aleatët e tyre për të marrë atë që duan nga të tjerët.
-Ata ndiejnë pakënaqësi dhe pakënaqësi ndaj të tjerëve. Shpesh është pasojë e krahasimit të jetës së tyre me ata që i rrethojnë.
-Ata priren të fajësojnë të tjerët për problemet dhe vështirësitë e tyre. Pjesërisht, ata e bëjnë këtë për të mos marrë përgjegjësi për veprimet ose vendimet e tyre.
-Ata vazhdimisht kërkojnë vërtetim nga të tjerët. Shpesh përdorin shprehje dramatike ose të ekzagjeruara për të tërhequr vëmendjen ndaj problemeve të tyre.
-Ata mendojnë se jeta e tyre sillet rreth të tjerëve dhe e lënë pas dore mirëqenien e tyre. Kjo pikëpamje e shtrembëruar e realitetit i pengon ata të kuptojnë se marrëdhëniet e shëndetshme duhet të praktikojnë akte të shërbimit të ndërsjellë.
Për njerëzit që luftojnë me alkoolizmin ose përdorimin e substancave, viktimizimi përjetëson spiralen e varësisë, pasi ata ndihen të pafuqishëm për të ndryshuar rrethanat e tyre.
Kushtojini vëmendje frazave që thotë një person i viktimizuar!
Duhet një histori më e gjatë ndërveprimesh për të filluar të dyshosh se dikush ka një mentalitet viktimë. Në këtë kontekst, vlen të sqarohet se fakti që dikush e ka adoptuar nuk do të thotë se ai është një person i keq apo se kërkon të dëmtojë të tjerët. Siç e kemi përmendur, ka faktorë të ndryshëm që mund të çojnë në viktimizimin, si vetëvlerësimi i ulët, refuzimi social, përfshirja në një marrëdhënie jo të shëndetshme ose tradhtia në të kaluarën. Gjëja kryesore është të mësoni të identifikoni këto sjellje, si dhe frazat që mund të zbulojnë këtë qëndrim, për të ofruar mbështetje.
“Më ndodh gjithmonë”
Ju është prishur makina ditën që keni pasur një takim të rëndësishëm në punë? U vonua fluturimi juaj për pushime? I humbi çelësat e shtëpisë? Pa dyshim, ju duhet të jeni përballur me skenarë të ngjashëm në disa raste. Në jetën e përditshme, ekziston gjithmonë mundësia më e vogël që të ndodhë diçka e keqe dhe, për fat të keq, askush nuk është i përjashtuar. Sidoqoftë, në mendjen e një viktimizuesi, çdo pengesë është një konfirmim i fatit të tyre të keq.
Jeta duket se është gjithmonë kundër tyre dhe në vend që të njohin rolin e tyre në krijimin ose zgjidhjen e problemeve, ata ndihen të pafuqishëm për të ndryshuar situatën e tyre. Ata ia atribuojnë atë faktorëve të jashtëm ose fatit të keq. Kjo mendësi mund të krijojë një cikël negativ që i pengon njerëzit të marrin përgjegjësinë për jetën e tyre.
“Askush nuk më kupton”
Kjo është një nga frazat më të njohura në mesin e njerëzve që viktimizojnë veten. Megjithëse kërkimi për të kuptuar përvojat dhe emocionet tona është i vlefshëm, ne duhet të pranojmë se çdo individ i percepton ato ndryshe. Ne nuk mund të presim që një anëtar i familjes ose një mik të kuptojë 100% se çfarë po ndodh me ne dhe as që ata të “vënë veten në vendin tonë”. Ajo që të mbyt në një gotë ujë, mund të mos e mbyt tjetrën.
Në mënyrë tipike, viktimizuesi ngjitet pas besimit se askush nuk mund t’i kuptojë betejat e tyre, gjë që krijon distancë emocionale në marrëdhëniet e tyre ndërpersonale. Kjo mund t’ju bëjë të ndiheni më të izoluar dhe të pafuqishëm, duke nxitur ciklin e viktimizimit.
“Nuk është faji im”
Shpesh, njerëzit me mentalitet viktimë priren të shmangin marrjen e përgjegjësisë për veprimet dhe vendimet e tyre. Për shembull, nëse ata marrin një gjobë në punë për shkak të vonesës, ata mund të fajësojnë faktorët e jashtëm ose mospëlqimin e shefit të tyre në vend që të pranojnë vonesën e tyre. Në mënyrë të ngjashme, nëse thyejnë besimin e dikujt duke zbuluar një sekret, ata mund të mohojnë përgjegjësinë për dëmin e shkaktuar dhe të justifikojnë veprimet e tyre në një farë mënyre.
Në këtë kontekst, është e rëndësishme të kuptojmë se pranimi i veprimeve tona dhe mësimi prej tyre na lejon të rritemi dhe të bëhemi më të fortë. Si pasojë, në jetën tonë inkurajohet autonomi dhe qëndrueshmëri më e madhe.
“Të gjithë janë kundër meje”
Le të imagjinojmë se ju keni një mik. Gjatë muajve të fundit ai është përballur me një sërë pengesash në jetën e tij: humbi punën në kompaninë ku kishte punuar për më shumë se pesë vjet dhe tani po përballet me vështirësi financiare për shkak të borxheve të grumbulluara. Së fundmi ai ka debatuar edhe me partneren e tij, e cila i ka kërkuar kohë për të reflektuar për lidhjen e tyre. Kur ulesh të flasësh me të, kupton se rrëfimi i saj është plot pesimizëm dhe dekurajim. Vjen një moment ku mund të ndiheni të dërrmuar, pasi çdo incident në jetën e tij duket drejtpërdrejt nga një tragjedi.
Nga këndvështrimi i viktimave, çdo pengesë interpretohet si një shenjë se universi po komploton kundër tyre. Ky mendim mund të çojë në rritje të pakënaqësisë dhe mosbesimit ndaj të tjerëve , si dhe në pamundësi për të parë mundësitë mes vështirësive.
“Nuk jam kurrë me fat në dashuri/punë/jetë”
Kur dikush e përsërit shpesh këtë frazë, mund të tregojë një perceptim të shtrembëruar të realitetit, në të cilin ata fokusohen vetëm në përvojat negative dhe përjashtojnë çdo mundësi suksesi ose lumturie. Merrni si shembull rastin e Pjetrit. Prej disa vitesh ai ankohet për “fatin e keq” në dashuri. Në takimet familjare, kur e pyesin për jetën e tij të dashurisë, ai rendit dështimet e marrëdhënieve të tij të kaluara: “Martës iu desh vetëm 1 muaj për të më thyer zemrën”, “Virxhinia nuk e duroi dot orarin tim të punës dhe më la” ose “! Ah.”! Dhe për të mos përmendur Sofinë që gjithmonë gjente arsye për të debatuar.
Në vend që të reflektoni sesi veprimet tuaja mund të kenë kontribuar në problemet me ish-partnerët tuaj, nga këndvështrimi i viktimës, ju prireni t’i fajësoni ata për mos përmbushjen e pritshmërive tuaja ose t’ia atribuoni dështimin mungesës së fatit . Ky qëndrim i zgjatur mund të gjenerojë një ndjenjë pafuqie dhe dorëheqjeje, duke e bërë të vështirë marrjen e masave për të përmirësuar situatën tuaj.
“Po kështu, çdo gjë gjithmonë shkon keq për mua”
Kjo është një tjetër nga frazat klasike të shprehura nga njerëzit që viktimizojnë veten. Të mbyllur në një perspektivë pesimiste , çdo pengesë i zhyt ata në një humnerë nga e cila duket se nuk ka rrugëdalje. Kur flasin për problemet e tyre me të tjerët, i zmadhojnë dhe përpiqen të tregojnë se kanë dhënë gjithçka që kanë për të ndryshuar gjërat, kur në realitet nuk kanë bërë asgjë për të përmirësuar situatën e tyre. Kultivimi i këtij mentaliteti zgjon edhe ndjenjat e zilisë ndaj të tjerëve. Duke e gjetur veten të paaftë për t’u gëzuar për arritjet e të tjerëve, ata zgjedhin t’i kritikojnë ashpër, në vend që të njohin meritat dhe përpjekjet e tyre. Me vetëvlerësim të dëmtuar, ata e shohin veten si të paaftë për të arritur qëllimet e tyre ose përballen me sfida të reja.
“Për ty, është shumë e lehtë të thuash”
Kjo shprehje ka një thelb të ngjashëm me atë të “Askush nuk më kupton”. Me të, njerëzit që viktimizojnë veten përpiqen të përcjellin idenë se të tjerët nuk kanë përjetuar të njëjtat vështirësi si ata dhe, për rrjedhojë, nuk mund të ofrojnë këshilla të vlefshme për t’i ndihmuar ata të korrigjojnë situatën e tyre.
“Ju zemëroheni me mua për asgjë”
Le ta ilustrojmë me situatën e mëposhtme: dy shoqe, Ana dhe Juan, diskutojnë një projekt universitar mbi të cilin punojnë së bashku. Ana ndjen se Juani nuk po bën pjesën e tij të punës dhe e shpreh shqetësimin e saj drejtpërdrejt, por me respekt. Në vend që të pranojë kritikat e tij dhe të reflektojë për kontributin e tij në projekt, Juan përgjigjet me frazën “Oh, tani! “Ti gjithmonë zemërohesh me mua për asgjë.”
Duke e shprehur atë, ju nënkuptoni se shoqja juaj po e ekzagjeron reagimin e saj ose se arsyeja e zemërimit të saj nuk është e vlefshme . Kjo mund të jetë një taktikë për të shmangur përballjen me realitetin e veprimeve të tyre ose për të manipuluar perceptimin e situatës në favor të tyre.
“Më duhet të bëj një skenë për të tërhequr vëmendjen tuaj”
Le të analizojmë rastin e Laurës, e cila shpesh ndjen se partneri i saj, Miguel, nuk i kushton vëmendjen e duhur. Gjatë një takimi shoqëror, ndërsa ata flasin për jetën e tyre së bashku, ajo fillon të shprehë ankesat e saj në mënyrë të ekzagjeruar për të kërkuar një reagim nga Miguel. Rrugës për në shtëpi, Miguel e pyet pse është e mërzitur dhe ajo përgjigjet: “A e sheh se si duhet të bëj një skenë para miqve tanë që të të bëj të më kushtosh vëmendje?” Me këtë deklaratë, Laura shpreh pakënaqësinë e saj dhe përforcon besimin se vetëm përmes konfliktit mund të ndihet e dëgjuar.
Kjo frazë sugjeron që personi që thotë se ndjen nevojën për të dramatizuar një situatë për të tërhequr vëmendjen e të tjerëve, veçanërisht kur ata e perceptojnë veten si të injoruar ose të nënvlerësuar.
“Askush nuk kujdeset për mua”
Të gjithë ne përjetojmë momente shqetësimi emocional, por kjo nuk do të thotë se nuk vlerësohemi apo nuk na duan. Shpesh, kjo ndjenjë e mungesës së interesit mund të ndikohet nga një perceptim i shtrembëruar i realitetit. Kur një person bën këtë deklaratë, ai kërkon të vërtetojë ndjenjën e mungesës së mbështetjes emocionale ose vëmendjes nga të tjerët. Për më tepër, ai nënkupton një perceptim të vetmisë dhe braktisjes, gjë që përforcon narrativën e viktimës së tyre.
Këshilla për të komunikuar me një person të viktimizuar
Pasi të keni shqyrtuar këto fraza që zakonisht zbulojnë njerëz që viktimizojnë veten, mund të keni menduar për dikë në veçanti. Megjithatë, duhet të kuptoni se ky mentalitet, edhe pse i rrënjosur në identitetin e dikujt, mund të modifikohet. Në këtë kuptim, vendosja e kufijve është thelbësore, pasi ndihmon në nxitjen e një mjedisi më të shëndetshëm dhe parandalimin e përjetësimit të modeleve të sjelljes së dëmshme. Këtu janë disa këshilla për t’ju ndihmuar të komunikoni me këta njerëz:
-Praktikoni dëgjimin aktiv dhe mos u dorëzoni para manipulimeve të mundshme. Është hapi i parë për të mos humbur qetësinë para tyre.
-Nxiteni atë të marrë kujdes psikologjik. Mbështetja e një profesionisti do t’ju ndihmojë të hiqni qafe disa sjellje që keni normalizuar.
-Nëse ajo vendos të shkojë në terapi, shoqëroje atë në këtë proces. Ndryshimet mund të mos jenë të menjëhershme, por ndërkohë nxirrni në pah arritjet tuaja. Kujtojini asaj se sa shumë e vlerësoni dhe vërtetoni ndjenjat e saj.
-Jini empatik dhe mos i gjykoni veprimet e tyre. Ai e kupton se ndoshta është përballur me ngjarje të dhimbshme në të kaluarën e tij dhe sjellja e tij është pjesë e një mekanizmi mbrojtës.
-Bëhu një model. Demonstroni me sjelljen tuaj se si t’i përballoni problemet me vendosmëri dhe përgjegjësi. Ai mëson se është e mundur të kapërcehen pengesat pa adoptuar mentalitetin e viktimës.
-Vendosni kufij të qartë. Edhe pse personi mund të ndiejë se po e zhgënjeheni sepse nuk i dorëzoheni dëshirave të tij ose nuk ndjeni dhembshuri për “vuajtjet” e tij, mbani mend se kujdesi për mirëqenien tuaj emocionale do të jetë gjithmonë një prioritet.
-Ndihmojeni të mendojë për mënyrat e mundshme për të arritur qëllimet e saj. Për shembull, nëse ai ka vështirësi në fillimin e një lidhjeje të re, mund të thoni: “Unë e kuptoj se mund të jetë zhgënjyese të mos gjesh dikë që i përmbush pritshmëritë e tua. Si do të ishte partneri juaj ideal? Bazuar në përgjigjen e tij, ju mund të sugjeroni t’i nënshtroheni disa standardeve. Në këtë mënyrë, ju i inkurajoni ata të kuptojnë se kanë aftësitë për të përmirësuar një aspekt të jetës së tyre.
Mos harroni t’i zbuloni këta njerëz në kohë!
Frazat e paraqitura ofrojnë një mjet të dobishëm për të identifikuar njerëzit që janë viktimizuar. Është e rëndësishme të mos normalizohen këto lloj qëndrimesh dhe të kërkohen mënyra për të komunikuar në mënyrë të sigurt me ata që i shprehin ato. Kujtojmë se askush nuk lind me këtë mentalitet, por përkundrazi fitohet përmes përvojave sociale, si ndikimi i familjes apo traumat e së shkuarës. Megjithatë, është thelbësore t’u kujtojmë këtyre njerëzve se ata kanë fuqinë për ta kapërcyer atë.
Nëpërmjet kufijve të shëndetshëm dhe inkurajimit të komunikimit të hapur dhe të ndershëm, ne dhe të tjerët mund të fuqizojmë veten për të ndërtuar marrëdhënie më të forta dhe më të shëndetshme.
© Nuk lejohet riprodhimi i shkrimeve pa vendosur autorësinë e revistës "Psikologjia" dhe pa cituar burimin.
