Një reportazh i BBC na sjell një pasqyrë të situatës në zonat kufitare Rusi-Ukrainë. Edhe ata pak të moshuar të mbetur, të cilët kishin vendosur të mos e braktisnin vendin e tyre, për shkak të sumeve me bomba nga ana e Rusisë, u është dashur të shpërngulen me lot në sy. Shoqatat humanitare kanë evakuuar vendasit e fundit në moshë relativisht të madhe, të cilët shorehin zemërim mbi këtë luftë që nuk po merr fund.
Kur avionët rusë filluan të bombardojnë fshatin e saj kufitar në Ukrainën veriore, Nina Skorkina refuzoi të largohej. Më pas ka mbërritur një ekip policie dhe ka evakuuar gjithsesi 87-vjeçaren, me shpërthime përreth. Ditët e fundit, banorë të tjerë të moshuar dhe të dobët janë transportuar me batanije në një urë tashmë të dëmtuar nga sulmet ajrore.
Ndërsa Vladimir Putin feston sigurimin e gjashtë viteve të tjera në Kremlin dhe zotohet të vazhdojë luftën e tij në shkallë të plotë kundër Ukrainës, sulmet përtej kufirit janë përshkallëzuar ndjeshëm. Volodymyr Zelensky thotë se rreth 200 bomba janë hedhur në rajonin Sumy në veri-lindje të Ukrainës vetëm këtë muaj. Ai akuzon Rusinë se po përpiqet të “djejë deri në tokë fshatrat tona kufitare”.
Policia dhe punonjësit e urgjencës kanë shpëtuar deri tani qindra njerëz nga zona kufitare Sumy, duke i çuar ata më thellë në Ukrainë dhe në siguri. Shumë janë nga një grup fshatrash rreth Velyka Pysarivka.
Nina Makarenko, e ndihmuar nga një autobus shkollor me ngjyrë të verdhë të ndezur këtë javë, më tha se shtëpia që duhej të largohej ishte e rrënuar. “Ata na shkatërruan shtëpitë. Nuk ka mbetur asgjë,” tha ajo.
Mollëzat e saj ishin të ndezura dhe buzët e lyera, por gjithçka që kishte sjellë Nina me vete ishin disa rroba dhe pak reçel shtëpie. Para luftës, ajo kalonte rregullisht në Rusi për të bërë pazar. Tani forcat ruse po sulmojnë shtëpinë e saj. “Është e frikshme. Ata po hedhin granata ditë e natë.”
Autobusi i dërgon të evakuuarit në qytetin e vogël Okhtyrka, ku autoritetet lokale kanë kthyer një kopsht fëmijësh dhe një shkollë në një strehë të përkohshme. Është komod dhe ka psikologë që punojnë me fëmijët, me shumë buzëqeshje dhe të qeshura. Por në shtretërit e kampit të vendosur brenda një klase, gratë më të moshuara ulen të palëvizshme, duken të hutuara. Ata kanë humbur gjithçka që dinë dhe zotërojnë.
Gjëja e parë që dëgjoj ndërsa hyj në dhomë është një lutje për më shumë ndihmë për ushtarët e Ukrainës.
“Jepuni armë për të shtyrë rusët, vetëm kaq kërkojmë!, thotë Valentina ndërsa kërcen për të më përshëndetur. “Aeroplanët e tyre po hedhin bomba mbi ne dhe ne nuk kemi çfarë t’i rrëzojmë nga qielli!” Shpërthimi tjetër është ai i zemërimit ndaj Vladimir Putinit – i cili filloi këtë luftë dhe që sapo u shpall zyrtarisht president i Rusisë për një mandat të pestë.
“Putini është armiku ynë! Ai thotë se do të shkatërrojë Ukrainën!” Më thotë me pasion Tetiana dhe tallet me rizgjedhjen triumfuese të liderit rus. “Ai caktoi veten!”
“Çfarë i kemi bërë? Shikoni sa njerëz janë vrarë këtu, sa janë torturuar. Sa njerëz kanë humbur krahët dhe këmbët. Dhe për çfarë?”
Teksa Tetiana flet, nëna e saj e moshuar qan në mënyrë të pakontrolluar pranë saj. Duke parë përreth, kuptoj se pothuajse të gjithë në dhomë po qajnë. Shumë fshatarë kanë braktisur zonën kufitare Sumy që nga vera e kaluar pasi ajo u bë më e rrezikshme.
Tani është pothuajse e pamundur të qëndrosh. Imazhet e filmuara nga ekipet e shpëtimit të policisë tregojnë rrugët e shtëpive të shkëputura në rrënim të plotë. Një arsye e mundshme për rritjen e sulmeve është bombardimi i shtuar ukrainas i Belgorodit, qyteti më i madh rus përtej kufirit.
Vladimir Putin është zotuar të përgjigjet, duke injoruar faktin se raketat ruse kanë goditur pa pushim shtëpitë dhe infrastrukturën civile në Ukrainë për dy vjet.
Kryebashkiaku i Okhtyrkës ka një tjetër teori për përshkallëzimin.
“Unë e kuptoj që armiku dëshiron të krijojë një lloj zone gri ku pajisjet ushtarake nuk mund të hyjnë dhe ku njerëzit nuk mund të lëvizin në grupe të mëdha,” sugjeron Pavlo Kuzmenko.
U takuam në bibliotekën e qytetit, sepse zyrat e tij ishin shkatërruar nga një sulm me raketa ruse. “Përgjatë gjithë kufirit tonë, armiku gradualisht po krijon një zonë ku ukrainasit nuk do të mund të shkelin”, beson kryebashkiaku. Ka edhe një arsye tjetër për bombardimet e shtuara.
Pak përpara kthimit të Vladimir Putin në Kremlin, një grup luftëtarësh rusë njoftuan një inkursion të armatosur nga Ukraina – në vendin e tyre. Të vetëquajturat “forcat çlirimtare” donin të tregonin se zoti Putin kishte humbur kontrollin e kufirit të tij. Në atë kohë fshatarët thonë se filluan sulmet ajrore ushtarake në Velyka Pysarivka. Shpërthimet nuk u ndalën për asnjë moment.
Tetiana e përshkroi jetën në fshat në atë kohë si “ferr”.
Forcat ruse përbëhen nga burra, duke filluar nga nacionalistët e ekstremit të djathtë deri te separatistët siberianë. Ata janë të lidhur me besimin se vetëm rezistenca e armatosur mund ta ndryshojë Rusinë tani dhe të largojë Vladimir Putinin. Madhësia dhe efektiviteti ushtarak i forcave, me bazë në Ukrainë dhe të mbështetur nga inteligjenca ushtarake ukrainase, është e paqartë. Në Kiev të enjten, një zëdhënës i njërit prej grupeve tha se bastisjet e tyre të vazhdueshme kishin lidhur “makinerinë ushtarake të Kremlinit”, duke prishur planet për një shtytje të re në Ukrainë. Burimet e mia sugjerojnë se mund të ketë po aq zhurmë sa edhe luftimet aktuale. Kur pyeta nëse arritjet e tyre të vetë-lavdëruara meritonin shkatërrimin e fshatrave të Ukrainës, një tjetër zëdhënës tha se vuajtjet e civilëve ishin “të trishtueshme”.
Por ai tha se lufta kundër një armiku si Rusia “pa viktima dhe rrënoja” ishte e pamundur.
Nuk janë vetëm luftimet që familjet po ikin në Sumy. Rajoni verior ka të vetmin vendkalim kufitar të punës në vend nga Rusia, duke e bërë atë rrugën kryesore për ukrainasit që i shpëtojnë okupimit.
Çdo ditë, dhjetëra njerëz nga zonat që Rusia ka pretenduar në mënyrë të paligjshme si të sajat, durojnë një udhëtim të kulluar për të arritur në territorin e kontrolluar nga Kievi. Kremlini thotë se rajonet e pushtuara dolën për të votuar për Putinin këtë muaj në turma të mëdha dhe entuziaste.
Por kjo nuk është tabloja e pikturuar nga ata që arrijnë Sumy. Këtë javë, Zoya Vypyraylo dhe burri i saj Mykhailo udhëtuan tre ditë nga një fshat në rajonin jugor të Khersonit që tani është plot me ushtarë rusë. “Ka kaq shumë prej tyre. Ata u vendosën nëpër shtëpi. Ata janë në fusha. Makinat e tyre po lëvizin gjithandej. Ishte vërtet e frikshme,” tha Zoya, kur më në fund arriti në një qendër pritjeje. Ajo thotë se jeta nën okupim e ndryshoi atë, rrënjësisht: “Nuk kisha vullnet. Nuk kisha energji. Shpirti im u dërrmua”. Kështu që ajo dhe Mykhailo hoqën dorë nga gjithçka. Ata ia dorëzuan shtëpinë e tyre prej 53 vitesh një fqinji dhe lanë rosat, pulat dhe qentë e tyre.
Ne duam që Kherson të jetë Ukraina. Ne vërtet e bëjmë. Por ne nuk e besojmë më, – më tha Zoya në heshtje, me gjithë trupin e saj të varur nga çdo lloj lodhjeje.
Për të arritur në Ukrainë, pensionistëve iu desh të tërhiqnin zvarrë çantat e tyre në një zonë prej dy kilometrash të tokës së askujt. Pluriton, një grup ndihme, më pas i transferon njerëzit nga kufiri në një objekt ku ofron telefonata në shtëpi, bileta treni e tutje, çaj dhe ushqim të nxehtë. Të gjithë të ardhurit nga territori i pushtuar përballen me një kontroll sigurie nga vendi i tyre. “Kur i shikoj këta njerëz, kujtoj veten time,” thotë shefi i Pluriton, Kateryna Arisoy. Nuk ka shumë kohë që ajo u largua nga shtëpia e saj në Bakhmut, një qytet i rrafshuar me tokë.”Nuk gjej fjalë për të shpjeguar se jeta e tyre e mëparshme, për fat të keq, nuk do të vazhdojë kurrë.”
Zoya Vypyraylo e di këtë. “Kur po vozisnim këtu fillova të qaja. Fryma ajrin e pastër, ajrin tonë ukrainas,” më thotë pensionistja me zërin e saj të ulët, por intensiv. Për dy vjet në Kherson ajo është nën presion për të mohuar identitetin e saj. Merrni një pasaportë ruse. Edhe votoni për Vladimir Putinin, i cili urdhëroi pushtimin e vendit të saj. “Ne jemi ukrainas. Ne duam që vendi ynë të lulëzojë. Që fëmijët dhe nipërit tanë të jetojnë në paqe,” më thotë Zoya dhe më pas fillon të qajë. “Më vjen keq. Është vërtet e vështirë.”
Ngadalë po fundoset në faktin se ajo është e lirë. Por Ukraina nuk është më afër paqes.
©BBC
© Nuk lejohet riprodhimi i shkrimeve pa vendosur autorësinë e revistës "Psikologjia" dhe pa cituar burimin.
