Në çift, midis prindërve dhe fëmijëve ose në marrëdhëniet shoqërore: gaslighting konsiderohet si një formë delikate dhune për t’u njohur dhe mbrojtur.
Sipas fjalorit Merriam-Webster “Gaslighting” është fjala e vitit 2022: i njëjti fakt na tregon se sa e përhapur është kjo praktikë manipuluese që e shtyn një person të dyshojë në veten e tij, shkatërron vetëvlerësimin e tij dhe e lë në mëshirën e agresionit. Ajo lind gradualisht dhe në mënyrë tinëzare, aq sa shpesh viktima as që e vëren: kjo është arsyeja pse është veçanërisht e rëndësishme të njohësh dhunën dhe të mësosh të mbrohesh.
Si lindi – Termi “Gaslighting” vjen nga një shfaqje e vitit 1938, e njohur fillimisht në Shtetet e Bashkuara me titullin “Rruga e engjëjve”, e cila më vonë u bë “Gaslight”, shkruar nga dramaturgu britanik Patrick Hamilton. Vepra u përshtat më pas për kinemanë në vitet 1940 dhe 1944: ky version i dytë njihet në Itali me titullin “Angoscia”, me Ingrid Bergman, Charles Boyer dhe Angela Lansbury. Historia tregon për një bashkëshort që përpiqet të çmendë gruan e tij duke manipuluar elementë të vegjël të mjedisit, si zbehja e dritave në llambat e gazit: kur gruaja tregon se ka më pak dritë në dhomë, manipuluesi mohon provat. dhe akuzon gruan e tij se mban mend gabim, imagjinon gjithçka ose është shumë e ndjeshme. Në fund, vajza e gjorë përfundon duke dyshuar tek vetja, kujtimet dhe ndjesitë e saj, derisa bëhet e pasigurt dhe e paqëndrueshme. Prandaj, ndezja e gazit është një formë e dhunës psikologjike delikate dhe mizore, në të cilën viktima padashur përjeton ankth, pafuqi dhe zhgënjim derisa të mos besojë më atë që shikon, dëgjon dhe përjeton.
Kush është gaslighter – gaslighter zakonisht identifikohet si manipulues, që shpesh vuan nga narcisizmi patologjik, apo edhe sociopat. Mund të jetë një koleg, ose një prind që alternon fazat autoritare dhe të tepërta mbrojtëse, por edhe një bashkëshort kurorëshkelës ose dhunues. Mund të përdorë shprehje si: “E ke ëndërruar”, ose “Ti je i çmendur”, ose “Ti je shumë i ndjeshëm”. Ndonjëherë është një strategji e zbatuar me vetëdije për të shtypur viktimën e tij, herë të tjera vetë gaslighter nuk është plotësisht i vetëdijshëm për këtë, siç mund t’i ndodhë dikujt që ka qenë vetë viktimë e së njëjtës formë manipulimi në fëmijëri.
Pse viktima nuk e vë re – Manipulimi merr përsipër ngadalë, gradualisht dhe sistematikisht, aq sa kalon pa u vënë re. Mekanizmi zhvillohet në një sërë fazash: para së gjithash, gaslighter idealizon veten, në mënyrë që të fitojë besimin e viktimës, e cila, pas një faze fillestare qetësie dhe madje adhurimi, fillon të shohë aftësitë, kujtimet dhe emocionet e veta. Në këtë pikë viktima fillon të dyshojë në gjykimin e tij dhe zakonisht në këtë pikë, ai largohet në mënyrë progresive nga rrethi i tij i të afërmve dhe miqve: manipuluesi, në këtë mënyrë, shndërrohet në të gjithë universin e viktimës, duke e bërë atë tërësisht i varur nga vetja. Në këtë pikë, teknikat e manipulimit mund të jenë të ndryshme: gaslighter mund ta injorojë plotësisht atë, duke e privuar viktimën nga mbështetja dhe shoqëria e tij, ai mund t’i bëjë lajka dhe më pas ta refuzojë atë të krijojë një destabilizim emocional, apo edhe të abuzojë fizikisht me të, për ta mbajtur plotësisht nën mbikëqyrje.
Si të mbroni veten – Hapi i parë dhe më i vështirë është njohja e manipulimit: pasi të jeni të vetëdijshëm për situatën, duhet të veproni sa më shpejt që të jetë e mundur. Gjëja më e mirë është të largoheni, edhe nëse nuk është aq e thjeshtë, për të thyer varësinë e ndërsjellë. Mund të jetë gjithashtu e dobishme të mbajmë një ditar të fakteve dhe sjelljeve të ndryshme të manipuluesit, të pohimeve të tij, të cilat mund t’i përdorim për të qenë më të sigurt për mënyrën në të cilën faktet kanë shkuar realisht dhe për pohimet e të dyve. Më pas është e nevojshme të kërkoni mbështetjen e njerëzve të dashur dhe të rivendosni marrëdhëniet me rrjetin social, në të cilin mund të gjeni edhe një gjykim të ndryshëm dhe një këndvështrim të ri për atë që po ndodh. Të heqësh qafe një manipulues mund të marrë shumë kohë dhe shumë përpjekje: në çdo rast, viktima duhet të kujtojë se ai nuk është në asnjë rast përgjegjës për sjelljen e torturuesit të tij dhe se ai në asnjë mënyrë nuk e ka “merituar” këtë lloj “dënimi”.
Ndonëse konsiderohet një formë e dhunës psikologjike, gaslighter në vetvete nuk është krim, përveç rasteve kur ndodh në lidhje me veprime të konsideruara si abuzime nga Kodi Penal. Midis tyre përmendim, për shembull, dhunën private, keqtrajtimin, shkeljen e detyrimeve të ndihmës familjare, kërcënimet, përndjekjet, poshtërimet dhe aktet e përbuzjes dhe ofendimit që gjenerojnë vuajtje psikologjike.
Burimi tgcommediaset.it
© Nuk lejohet riprodhimi i shkrimeve pa vendosur autorësinë e revistës "Psikologjia" dhe pa cituar burimin.
