Të ndjesh keqardhje për veten mund të jetë reflektim i një vetëvlerësimi të ulët, i aftë të prodhojë, në shumë raste, depresion.
“Më vjen keq për veten time, kam ndjenjën se kam arritur në një pikë ku e gjithë jeta ime është një dështim dhe se nuk ia vlen asgjë”. Ka shumë njerëz që kalojnë këtë spirale të rrezikshme të rraskapitjes serioze psikologjike. Nga ana më e kundërt, keqardhja për veten çon në një ulje të vazhdueshme të vlerës, një errësim të shpirtrave dhe në vetëkufizimin më të rrezikshëm.
Ndërsa është e vërtetë që të ndjesh keqardhje për veten ndonjëherë është e shëndetshme, ata që e zbatojnë atë vizion më vetëshkatërrues pak nga pak ndërtojnë burgun e një çrregullimi humori. Depresioni, ashtu si çrregullimet e ankthit, ka si substrat atë zhvlerësim ndaj qenies vetjake.
Dhembshuria për veten shfaqet veçanërisht në mes të situatave shumë stresuese në të cilat ndihemi të dërrmuar.
Pse më vjen keq për veten time?
Pasiguri, dëshpërim, ndjenjë se nuk kemi arritur asgjë nga ato që propozojmë… Shumë prej nesh mund ta shohin veten në të njëjtën situatë dhe të mos dinë si të dalin nga ky univers mendor. Gjithashtu, ky perceptim nuk është ekskluziv për personalitete të dobëta, përkundrazi: ndonjëherë jemi aq të lodhur nga të qenit të fortë, saqë përfundojmë të ndjejmë keqardhje për veten. Nga ana tjetër, është një fakt i rëndësishëm që theksuam në fillim: dhembshuria për veten ka një anë pozitive dhe atë jo aq pozitive. Punimet kërkimore, si ato të kryera në Universitetin e Kalifornisë, tregojnë se kjo gjendje psikologjike mund të shkaktojë një “nyjë mendore” kur biem në një spirale në të cilën faktorë të tillë si ndjenja e vetmisë, pafuqia dhe stresi i lartë përfundojnë duke e bllokuar plotësisht personin.
Le të kuptojmë tani më shumë shkaqe që orkestrojnë këtë situatë dhe çfarë mund të bëjmë.
Vetëvlerësim i ulët dhe ndjenja zhgënjimi
Ka raste kur gjithmonë përpiqemi të bëjmë më të mirën dhe megjithatë asgjë nuk funksionon. Edhe pse kohët e këqija si vijnë ikin, ka raste kur kemi ndjesinë se fati i keq është me ne. Për më tepër, i themi vetes se çfarëdo që të bëjmë, gjithçka përfundon në mënyrën më të keqe të mundshme. Vetëvlerësimi i ulët, zhgënjimi dhe pafuqia psikologjike janë të integruara në këtë qasje. Nëse këto situata trajtohen sa më shpejt që të jetë e mundur, shkarkimi mendor mund të jetë i madh.
Çfarë mund të bëjmë?
Është koha për të ndryshuar diskursin e negativitetit, nga “Jam i padobishëm dhe më vjen keq për veten” në “Duhet të filloj t’i shoh gjërat ndryshe”. Për këtë gjëja më e përshtatshme është të ndalosh së jetuari në të shkuarën, në atë që tashmë është e humbur, në gabimet e bëra. E gjithë kjo është pjesë e së djeshmes dhe ju jeni pjesë e së tashmes, e këtu dhe tani.
Sqaroni qëllimet e reja afatshkurtra dhe imagjinoni një Vete të re. Mendoni për të gjitha ato tipare psikologjike që dëshironi të fitoni dhe punoni mbi to: siguria, vetëvlerësimi i lartë, dinamizmi, proaktiviteti …
Mësoni teknikat e zgjidhjes së problemeve. Është momenti për të fituar vetë-efikasitet dhe për të ndjerë se mund të përballeni me sfidat e vogla të përditshme.
“Më vjen keq për veten time, sepse në fund jam më i dobët nga sa mendoja. Sepse ndihem i pushtuar, sepse vetmia dhe indiferenca e të tjerëve më lëndon…”. Po, një variabël tjetër i mrekullueshëm që orkestron vetëdhembshurinë negative është ai që nis nga vetëkërkesa e lartë dhe intoleranca ndaj cenueshmërisë.
Ndjejmë dhembshuri për veten tonë kur, papritmas, gjithçka që kemi bërë për të tjerët nuk vlerësohet dhe shfaqet pesha e zhgënjimit dhe madje edhe vetmisë. Kjo ndjenjë lind shpesh edhe tek ata personalitete që nuk i lejojnë vetes të lidhen me emocionet, kufijtë dhe dobësitë e tyre. Kur më në fund bëhen të vetëdijshëm për dobësinë e tyre, lind ajo ndjenjë, ajo e keqardhjes për veten.
Çfarë mund të bëjmë?
Duhet të mësojmë të trajtojmë emocionet e pakëndshme: zhgënjimin, gabueshmërinë, cenueshmërinë… Askush nuk mund të mbajë peshën e botës mbi shpinë dhe të jetë çelësi që zgjidh të gjitha problemet e veta dhe të njerëzve të tjerë. Jeta ndonjëherë është e padrejtë, njerëzit na dështojnë dhe ne gjithashtu kemi kufij dhe bëjmë gabime. Pranimi i të gjitha këtyre dimensioneve dhe përqafimi i vetes sonë të pambrojtur do të na lejojë t’i kalojmë këto përvoja me më shumë vendosmëri.
Ngjarjet e lidhura stresuese dhe neurotizmi
Universiteti Martin Luther i Halle-Wittenberg (Gjermani) kreu një studim që zbuloi diçka interesante. Njerëzit që thonë se “më vjen keq për veten” tregojnë një reagim psikologjik të çekuilibruar ndaj ngjarjeve shumë stresuese. Domethënë përballen me to në mënyrë të papërshtatshme.
Humbja e punës, krizat si ato aktuale, problemet familjare dhe financiare mund të gërryejnë plotësisht vizionin e “Unë”. Po kështu sipas kësaj vepre del edhe një faktor tjetër: neurotizmi. Ka personalitete me një tendencë më të madhe për të përjetuar emocione të valencës negative, si dhe mendime irracionale.
Çfarë mund të bëjmë?
Njerëzit me prirje ndaj neurotizmit vuajnë në një shkallë më të madhe gjendje ankthi, shqetësimi të vazhdueshëm, luhatje humori, nervozizëm, ide vetëshkatërruese… Në këto situata mbështetja profesionale është thelbësore.
Të ndjesh keqardhje për veten është fillimi i një spiraleje në rënie që mund të na vendosë në situata ekstreme. Terapia kognitive-sjellëse që synon të punojë ato ide irracionale për t’i shndërruar në qasje më të shëndetshme, është pika më e mirë e fillimit.
Për të përfunduar, diçka që duhet të kemi parasysh është se ne të gjithë mund ta kemi atë perceptim në një moment të jetës sonë. Ajo që asgjë nuk na shkon mirë dhe që si të tillë jemi të denjë për vetërregullimin, dhembshurinë dhe keqardhjen tonë. Është mirë të përqafojmë veten tonë më të gabueshme, por vetëm për një kohë. Sepse më pas është e nevojshme ta ngrini lart dhe ta mbushni me guxim, dashuri të pafund dhe besim të përjetshëm.
Përgatiti Orjona Tresa / Burimi La Mente e Meravigliosa
© Nuk lejohet riprodhimi i shkrimeve pa vendosur autorësinë e revistës "Psikologjia" dhe pa cituar burimin.
