Ka disa mite rreth autizmit, që i kanë mbijetuar përparimit shkencor dhe janë rritur brenda shoqërisë. Këto besime janë të përhapura dhe, dukshëm, në vend që të kontribuojnë në një imazh realist të njerëzve autikë dhe gjendjes së tyre, ato nxisin një imazh të shtrembëruar dhe një perceptim të gabuar të çrregullimit.
Janë pikërisht paragjykimet ato që ngrenë një mur midis personave me çrregullime të spektrit autik (ASD) dhe shoqërisë, duke parandaluar që të integrohen në kontekstin shoqëror. Për këtë arsye, është thelbësore të rishikojmë së bashku mitet për autizmin që më shpesh dëgjojmë; qëllimi është t’i zhbësh ato dhe të lehtësosh një perceptim të çrregullimit që është sa më afër realitetit.
Dona Williams, e cila u diagnostikua me autizëm të funksionimit të lartë, tha se: “Autizmi nuk është si një pazëll me një pjesëz të munguar, por si disa pazëlla, me pjesëz më shumë dhe pjesëza të munguara“.
1- Personat me autizëm nuk i pëlqejnë të tjerët dhe e urrejnë shoqërimin
Nuk ka asnjë arsye të vetme pse njerëzit me ASD duhet të dëshirojnë të izolojnë veten, të refuzojnë kontaktin me të tjerët ose të kërkojnë vetminë. Në fakt, shumë fëmijë autikë kënaqen me përqafimet, lojërat e prekshme dhe madje edhe gudulisjet. Shumë adoleshentë dhe para-adoleshentë me këtë gjendje shfaqin gjithashtu dëshirën për t’u bërë pjesë e një grupi shoqëror me të cilin të identifikojnë dhe ndajnë momentet, si dhe pasionet dhe interesat.
Për shkak se kuptimi i botës së tyre shoqërore është i ndryshëm, këta individë mund të kenë disa vështirësi në zhvillimin e aftësive të caktuara shoqërore që konsiderohen “normale”, pasi marrëdhëniet shoqërore u shkaktojnë atyre një nivel të caktuar ankthi. Disa reagime mund të na bëjnë të mendojmë se gjendja e tyre i bën ata të ndrojtur; megjithatë ky nuk është rasti. Mund të ndodhë që në disa raste ata të shfaqin sjellje shmangëse për të shmangur tensionin, por ky aspekt nuk i përcakton ata.
Kemi përgjegjësi të ndryshojmë idenë tonë për autizmin dhe të sigurojmë që marrëdhëniet shoqërore të krijojnë më pak tension për këta njerëz. Për shembull, kontakti me sy kërkon shumë përpjekje nga një person autik dhe, në shumë raste, shkakton shqetësim; kështu që le të përpiqemi të mos e nënvizojmë ose përqeshim tendencën e tij për të parë anën tjetër.
“Ju dëgjoj më mirë kur nuk ju shikoj. Kontakti me sy është i pakëndshëm. Njerëzit nuk do ta kuptojnë kurrë betejën që unë has për të mbështetur një vështrim”. Wendy Lawson
2- Të qenit i refuzuar nuk krijon shqetësime për një person autik, sepse ai jeton në botën e tij dhe nuk është i vetëdijshëm për pjesën tjetër
Mund të kemi përshtypjen se personat me autizëm nuk janë të lidhur me botën e jashtme. Sidoqoftë, lidhja e tyre ka një portë tjetër hyrëse nga ajo e të tjerëve, një mënyrë tjetër për t’u akorduar. Pranimi i faktit se mënyra jonë e lidhjes dhe interesimit për botën nuk është e vetmja e drejtë është hapi i parë për të kuptuar më mirë këtë gjendje. Plaga e refuzimit mund të çojë në zhvillimin e kushteve të tilla si depresioni dhe ankthi. Ndjenja e ndryshme dhe e përjashtuar mund të gjenerojë dhimbje të jashtëzakonshme emocionale, veçanërisht duke filluar nga adoleshenca, një fazë në të cilën dëshira për t’u shoqëruar mund të fitojë peshë më të madhe.
“E shihni që ne jemi të ndryshëm nga njëri-tjetri, se mënyra ime e të qenit nuk është vetëm një version i thyer i juaji”. Jim Sinclair
3- Një person autik nuk tregon dashuri ose ndjeshmëri
Këtu është një tjetër nga mitet më të përhapura dhe të dëmshme për autizmin. Origjina e saj qëndron në faktin se njerëzit autikë shprehin emocione dhe ndjenja në një mënyrë tjetër ose jokonvencionale; megjithatë kjo nuk do të thotë që afeksioni është një zonë inekzistente në ta. Është e vështirë për ta të shprehin ndjenjat e tyre ose t’i shprehin ato në një mënyrë “të pranueshme nga shoqëria”, por kjo nuk do të thotë që janë apatikë. Ata i duan të dashurit e tyre dhe përjetojnë hidhërim dhe gëzim, si dhe të gjitha llojet e tjera të emocioneve dhe ndjenjave.
4- Njerëzit autikë janë agresivë dhe dëmtojnë vetveten
Agresioni, sjelljet vetëlënduese dhe probleme të tjera të sjelljes nuk janë ndër simptomat e autizmit. Megjithëse në disa raste ato ndodhin, është një reagim ndaj deficitit të burimeve të komunikimit.
Kur të tjerët nuk na kuptojnë ose kur nuk jemi në gjendje të shprehim me fjalë ose gjeste atë që duam, si ndihemi ose thjesht frikën tonë, të gjithë kemi prirjen të shfaqim qëndrime agresive. Për shembull, fëmijët me zhvillim normotipik shpesh shfaqin një qëndrim veçanërisht kapriçioz midis moshave 2 dhe 4 vjeç. Kjo ndodh sepse në këtë fazë mendimi i tyre tejkalon aftësitë e tyre shprehëse, prandaj të kuptuarit e botës përreth tyre është më pak se ajo që ata do të donin ose prisnin.
Ky është vetëm një shembull i dobishëm për të kuptuar që kapaciteti shprehës dhe burimet e komunikimit shkojnë krah për krah me sjelljet tona dhe me emocionet që shprehim përmes tyre.
“Kur tekat filluan dhe vizitës i erdhi fundi, një pasdite tjetër e tmerrshme dhe një natë tjetër pa gjumë na priste. Nuk është gjithmonë e lehtë të merresh vesh me ata që nuk e kuptojnë autizmin ose, edhe më keq, me ata që gjithmonë besojnë se dinë më shumë se të tjerët”. Hilde de Crercq
5- Të gjithë kanë aftësi “speciale”, janë gjeni në disiplina të caktuara
Midis miteve rreth autizmit, kjo është kryer nga seri televizive si The Big Bang Theory, në të cilën protagonisti, Sheldon, shfaq një simptomatologji të spektrit të autizmit të lidhur me një aftësi të madhe logjike-matematikore. Në mënyrë të ngjashme, thashethemet janë përhapur se njerëzit me aftësi të mëdha, të tilla si Leo Messi ose Robbie Williams, janë diagnostikuar me autizëm, ose më mirë, sindromën Asperger. Larg qoftë të dëshirojmë të diskutojmë për vërtetësinë e kësaj, megjithatë, duhet ta dimë se vetëm 10% e njerëzve të diagnostikuar me spektër autizmi tregojnë aftësi të veçanta në një disiplinë të caktuar. Prandaj, nuk duhet të presim që një person i diagnostikuar me ASD të jetë gjeni pavarësisht. Kjo pritshmëri mund të shkaktojë zhgënjim të madh, pamjaftueshmëri dhe dështim, si tek anëtarët e familjes ashtu edhe tek personi autik.
6 – Personi autik nuk mund të përmirësohet ose të mësojë, ndaj shkollimi i zakonshëm nuk është i nevojshëm
Njerëzit autikë mësojnë dhe përparojnë gjatë fazave të ndryshme të jetës së tyre. Disa me një ritëm më të shpejtë se të tjerët, por të gjithë zhvillojnë aftësi të caktuara. Është shumë e rëndësishme që të gjithë, pavarësisht nga gjendja e tyre, të marrin arsimin më të mirë të mundshëm, i cili merr parasysh “nevojat e veçanta arsimore”, të aftë t’u japin këtyre njerëzve mundësinë të rriten në një kontekst të përshtatshëm për nevojat e tyre.
“Ndryshimet e vazhdueshme në gjëra nuk më dhanë mundësinë për t’u përgatitur. Prandaj më pëlqeu dhe më dha qetësi të bëja të njëjtën gjë pa pushim”. Donna Williams
Këto janë 6 mitet më të zakonshme për autizmin (por ka edhe të tjerë gjithashtu. Më seriozisht, kjo gjithashtu ndodh midis profesionistëve shëndetësorë dhe edukatorëve, të cilat mund të ndikojnë në perceptimin e shoqërisë për këtë gjendje.
Është thelbësore të hetojmë vërtetësinë e njohurive tona mbi këtë temë, si dhe të marrim barrën e zhbërjes së çdo paramendimi dhe zbërthimi të miteve më të rrezikshëm rreth autizmit, të cilat mund të kufizojnë zhvillimin e këtyre njerëzve.
© Nuk lejohet riprodhimi i shkrimeve pa vendosur autorësinë e revistës "Psikologjia" dhe pa cituar burimin.
