Gërshetimi i parë, fjala e parë, fjalia e parë, zvarritja e parë apo hapat e parë – këto janë momente të veçanta që asnjë prind nuk dëshiron t’i humbasë. Janë kujtime të çmuara, që jo vetëm duam t’i jetojmë, por edhe t’i përjetësojmë. Pikërisht në këtë periudhë të zhvillimit të fëmijës, shpesh lind pyetja: Në çfarë moshe pritet që fëmija im t’i arrijë këto etapa?
Fëmijëria është një fazë magjike, si për fëmijët ashtu edhe për prindërit. Për të vegjlit, është një udhëtim i mbushur me zbulime të reja çdo ditë. Por, ndoshta më emocionuesja nuk janë vetë zbulimet, por shkëlqimi në sytë e tyre kur kuptojnë se po bëhen gjithnjë e më të aftë për të përballuar sfida të reja.
Për prindërit, rritja e fëmijëve sjell gëzim të jashtëzakonshëm, por edhe një ndjesi nostalgjie për ato çaste që ikin dhe nuk kthehen më. Gjatë këtyre viteve të para, shumë prindër ndihen të pasigurt dhe të shqetësuar për mundësinë e ndonjë vonese apo çrregullimi në zhvillimin e fëmijës.
Etapat që zakonisht përmbushen para moshës njëvjeçare
Le ta ndjekim këtë rrugëtim hap pas hapi. Deri në fund të muajit të shtatë, fëmija pritet të reagojë kur thirret me emër dhe të buzëqeshë ndaj fytyrave të njohura. Ai gjithashtu mund të nxjerrë tinguj në përgjigje të zërit të të tjerëve dhe të shijojë lojën në praninë e njerëzve të tjerë.
Rreth moshës njëvjeçare, ai mund të fillojë të bëjë gjeste të thjeshta si përshëndetja me dorë ose tregimi i një objekti që dëshiron. Mund të shqiptojë rrokje si “pa” ose “va”, të kuptojë ndalesat dhe të fillojë të imitojë gjeste të thjeshta si duartrokitja.
Në dokumentarin prekës “María y yo”, tema e autizmit trajtohet përmes përvojës së një nëne. Ajo tregon se në fund të vitit të parë të jetës së vajzës, ndjeu që diçka nuk ishte në rregull – ndryshe nga fëmijët e tjerë që kishte kujdesur më parë. Mungesa e përgjigjes emocionale ishte një shenjë që më vonë rezultoi të ishte e lidhur me çrregullimin e spektrit të autizmit (ASD).
Çfarë pritet të ndodhë deri në moshën dyvjeçare?
Rreth moshës 18 muajsh, fëmijët fillojnë të ndajnë vëmendjen me të tjerët dhe të ndjekin shikimin ose gjestet e të rriturve drejt një objekti ose ngjarjeje. Ata imitojnë veprime më komplekse – si të flasësh në telefon – dhe mund të shqiptojnë fjalët e para në mënyrë të vetëdijshme. Në fund të vitit të dytë, fëmija mund të ndërtojë fjali të thjeshta me 3–7 fjalë dhe të ndjekë udhëzime të thjeshta si “shko e luaj në dhomë” apo “gjej topin”. Ai mund të tregojë objekte të emërtuara nga të rriturit dhe të shprehë interes gjithnjë e më të madh për fëmijët e tjerë.
Zhvillimi në moshën tre dhe katër vjeç
Koha kalon shpejt, dhe në moshën tre ose katër vjeç fëmija juaj ka bërë një hap të madh drejt pavarësisë. Tani përdor fjali të plota, fillon të dallojë njëjësin nga shumësi, përdor përemra me saktësi dhe arrin të shprehë më mirë dëshirat dhe mendimet e tij. Në këtë moshë, fëmija mund të vishet e zhvishet vetë (me përjashtim të lidhëseve), të ndjekë udhëzime të njëpasnjëshme (si: hiq rrobat, vendosi në shportë, pastaj merr lodrat), dhe të ndihmojë në punë të vogla shtëpie. Gjithashtu, loja bëhet më e strukturuar – ai mund të luajë lojëra me role dhe të bashkëpunojë me fëmijët e tjerë. Në këtë periudhë shfaqet më qartë edhe temperamenti, dhe nuk janë të rralla shpërthimet emocionale që i quajmë “terrible twos”.
Çfarë duhet të bëjnë prindërit nëse kanë shqetësime?
Këto janë vetëm disa nga momentet kyçe në zhvillimin e hershëm të një fëmije. Duhet të kujtojmë gjithmonë se çdo fëmijë zhvillohet me ritmin e vet dhe krahasimet shpesh janë të padobishme. Nëse keni shqetësime për zhvillimin e fëmijës tuaj, mos ngurroni të konsultoheni me një specialist. Disa nga pyetjet që mund t’i drejtoni pediatrit përfshijnë:
Si mund të ndjek dhe të stimuloj zhvillimin e fëmijës tim sipas moshës?
Çfarë duhet të bëj nëse vërej ndonjë vonesë?
Ku mund të gjej më shumë informacion?
A mund të më referoni te një specialist?
Pediatri është aleati juaj më i mirë në këtë rrugëtim të rritjes. Ai mund t’ju ndihmojë të kuptoni se çfarë është normale, çfarë kërkon vëmendje dhe si ta mbështesni më mirë fëmijën tuaj.
© Nuk lejohet riprodhimi i shkrimeve pa vendosur autorësinë e revistës "Psikologjia" dhe pa cituar burimin.
