Fëmijët përdorin sjelljen e tyre për të treguar se si ndihen dhe çfarë po mendojnë. Shpesh, ata po komunikojnë diçka përmes sjelljes së tyre, pasi nuk janë domosdoshmërish të aftë për të verbalizuar.
Zerina Qendro
Psikologe Keshillimi
Shkaqet themelore për problemet e sjelljes së fëmijëve
Kur përcaktoni cilën strategji disiplinore të përdorni, merrni parasysh shkakun e mundshëm themelor të problemit të sjelljes.
Duan vëmendje
Kur prindërit flasin në telefon, vizitat në miq, të afërm, ose ngarkesa të ndryshme, fëmijët ndjehen të lënë jashtë vëmendjes. Dhe një ulërimë, ose goditje e motrës është mënyra më e mirë për të tërhequr vëmendjen.
Edhe nëse është vëmendja negative, fëmijët ende e dëshirojnë atë. Injorimi i sjelljes negative dhe lavdërimi i sjelljes pozitive është një nga mënyrat më të mira për t’u marrë me sjelljet që kërkojnë vëmendje.
Kopjojnë të tjerët
Fëmijët mësojnë se si të sillen duke parë dhe imituar të tjerët. Pavarësisht nëse shohin një sjellje agresive nga një bashkëmoshatar në shkollë ose po kopjojnë diçka që kanë parë në TV, fëmijët do ta përsërisin atë.
Kufizoni ekspozimin e fëmijëve tuaj ndaj sjelljeve agresive në TV, në lojëra video dhe në jetën reale. Roli i modelit të sjelljes së shëndetshme për t’i mësuar fëmijës tuaj mënyrën e duhur për t’u sjellur në situata të ndryshme.
Janë duke provuar kufijtë
Kur keni krijuar rregulla dhe u keni thënë fëmijëve se çfarë nuk lejohen të bëjnë, ata shpesh duan të shohin nëse jeni të vendosur. Ata testojnë kufijtë vetëm për të zbuluar se cilat do të jenë pasojat kur shkelin rregullat.
Vendosni kufij të qartë dhe evidentoni pasojat në mënyrë të vazhdueshme. Nëse fëmijët mendojnë se ka një shans të vogël të tolerohen, ata shpesh tundohen të testojnë kufijë.. Nëse u tregoni atyre se do të përballen me një pasojë negative sa herë që shkelin një rregull, ata do të fillojnë të bëhen më të vetëdijshëm.
Nuk kanë aftësi
Ndonjëherë problemet e sjelljes rrjedhin nga mungesa e aftësive. Një fëmijë që i mungon aftësitë shoqërore mund të godasë një fëmijë tjetër sepse dëshiron të luajë me një lodër. Një fëmijë i cili nuk ka aftësi për zgjidhjen e problemeve mund të mos e pastrojë dhomën e tij sepse nuk është i sigurt se çfarë të bëjë kur lodrat e tij nuk futen në kutinë e lodrave.
Kur fëmija juaj sillet keq, në vend që t’i jepni vetëm një pasojë, mësojini atij se çfarë të bëjë të rregullojë situatën (të cilën e ka shkaktuar vetë). P.sh Nëse fëmija thyen një gotë, mësojeni të pastrojë ambientin dhe pjeset e thyera të gotës. Fëmija keshtu kupton, që çdo veprim i papërshtatshëm ka pasoja. Tregojini atij alternativa për sjellje jo të mira në mënyrë që ai të mësojë nga gabimet e tij.
Duan pavarësi
Ndërsa parashkollorët mësojnë të bëjnë më shumë gjëra vetë, ata shpesh duan të tregojnë aftësitë e tyre të reja. Adoleshentet gjithashtu njihen për përpjekjet e tyre për të qenë të pavarur. Ata mund të bëhen më argumentues dhe ndonjëherë mund të sillen me mospërfillje.
Adoleshentët mund të bëhen rebelë në një përpjekje për t’u treguar të rriturve se mund të mendojnë vetë. Ata mund të thyejnë rregullat me qëllim dhe të përpiqen t’u tregojnë të rriturve se nuk mund të detyrohen të bëjnë gjëra që nuk duan të bëjnë.
Jepini fëmijës tuaj zgjedhjet e duhura. Pyetni fëmijët e parashkollorit: “Doni ujë ose ujë me akull për të pirë?” I thoni adoleshentit: “Varet nga ty, kur vendos t’i bësh punët e tua.. Dhe, sa më shpejt që t’i bësh punët e tua, t’i mund të përdoresh tabletin ose të dalësh te luash me shokët.” Dhënia e lirisë së duhur për moshën do të plotësojë nevojën e fëmijës tuaj për të qenë i pavarur.
Kanë nevoja të paplotësuara
Kur një fëmijë ndihet i uritur, i lodhur ose i sëmurë, demonstrohet me një sjellje jo te mirë. Shumica e fëmijëve 0-3 vjeç nuk arrijnë të komunikojnë ato që u nevojiten. Si rezultat, ata shpesh përdorin sjelljen e tyre për të treguar se kanë nevoja të paplotësuara.
Prindërit mund të ndihmojnë në parandalimin e problemeve të sjelljes duke kërkuar të mësojnë nga fëmija , nevojat që mund të kenë.
Duan fuqi dhe kontroll
Fuqia dhe kontrolli shpesh kontribuojnë në sjellje të gabuar. Ndonjëherë sjellja kundërshtuese dhe argumentuese rezulton kur një fëmijë përpiqet të rimarrë një kontroll.
Kur problemet e sjelljes vijnë nga përpjekja e një fëmije për të pasur një kontroll mbi një situatë, mund të pasojë një luftë për pushtet. Një mënyrë për të shmangur një luftë për pushtet është t’i ofroni një fëmije dy zgjedhje. Për shembull, pyesni “A do ta pastroje më mirë dhomën tënde tani apo pasi të mbarojë kjo shfaqje televizive?”
Duke ofruar dy zgjedhje, ju mund t’u jepni fëmijëve një kontroll mbi situatën. Kjo mund të zvogëlojë shumë argumente dhe mund të shtojë mundësinë e një fëmije të respektojë udhëzimet.
Nuk mund të kontrollojnë emocionet e tyre
Ndonjëherë fëmijët nuk e kanë idenë se çfarë të bëjnë për ndjenjat e tyre. Ata kur ndjehen të zemëruar, mund të bëhen agresivë. Ata madje mund të veprojnë kur ndjehen të nevrikosur, të stresuar ose të mërzitur.
Fëmijët duhet të mësojnë mënyra të shëndetshme për t’u marrë me ndjenja të tilla si trishtimi, zhgënjimi, zemërimi dhe ankthi. Mësojini fëmijët për ndjenjat dhe tregojuni atyre mënyra të shëndetshme për të menaxhuar emocionet e tyre për t’i parandaluar ata nga sjelljet e gabuara.
Kur fëmijët kanë një kontroll më të mirë mbi emocionet e tyre, ata mund të përdorin aftësi të shëndetshme përballuese për t’u marrë me ndjenjat e tyre. Në vend që të sillet keq për të shprehur emocionet e tij, një fëmijë mund të mësojë të marrë pak kohë për t’u qetësuar.
Sjellja e gabuar është efektive
Një nga arsyet më të thjeshta që fëmijët sillen keq është për shkak se rezulton efektive. Nëse duke thyer rregullat u jepni ate që dëshirojnë, ata do të mësojnë shpejt rezultatet e sjelljes së keqe.
Për shembull, një fëmijë i cili ulërin derisa nëna e tij të dorëzohet, do të mësojë se ulëritma është një mënyrë e shkëlqyeshme për të marrë atë që dëshiron. Ose një fëmijë i cili shtrihet përtokë në mes të dyqanit, dhe babai i tij pranon t’i blejë atij një lodër për ta bërë atë të ndalojë të bërtasë, mëson se situata qe krijoi ishte efektive.
Fëmijët i krijojnë pikëpamjet e tyre për veten dhe botën përreth bazuar në përvojat e tyre të përditshme. Një nga përvojat më të rëndësishme që të rriturit mund t’u japin fëmijëve është të flasin dhe te dëgjohen. Nëpërmjet këtyre ndërveprimeve të përditshme, fëmijët dhe të rriturit mund të zhvillojnë marrëdhënie që i ndihmojnë fëmijët të mësojnë për veten dhe botën. Të rriturit që kujdesen për fëmijët kanë një përgjegjësi të krijojnë dhe mbajnë marrëdhënie pozitive dhe të shëndetshme me ta. Një nga mënyrat më praktike dhe më të dobishme për të arritur këtë qëllim është përmes komunikimit pozitiv.
Fëmija mëson nga modeli që i japin prindërit. Prindërit dhe fëmijët me një marrëdhënie të shëndetshme komunikojnë rregullisht për shumë gjëra të ndryshme, jo vetëm kur ekziston një konflikt. Studiuesit besojnë se kur të rriturit qëndrojnë në kontakt me fëmijët përmes vëmendjes dhe bisedës, fëmijët mund të kenë më pak të ngjarë të sillen ose të sillen në mënyra që krijojnë konflikte ose kërkojnë disiplinë.
Studimet zbulojnë se fëmijët që rriten në familje që kalojnë kohë duke folur për emocionet janë më të suksesshëm akademikisht, kanë miqësi më të mira, më pak sëmundje infektive dhe mund të trajtojnë situata të vështira sociale në mënyrë më efektive sesa fëmijët, familjet e të cilëve nuk flasin për ndjenjat.
© Nuk lejohet riprodhimi i shkrimeve pa vendosur autorësinë e revistës "Psikologjia" dhe pa cituar burimin.
