Studimet e fundit sfidojnë problemin e empatisë së dyfishtë, duke sugjeruar se ndërveprimet sociale dhe ndjeshmëria janë më komplekse sesa sugjeron kjo teori. Studimi nxjerr në pah konfuzionin që rrethon teorinë dhe fokusin e saj të ngushtë tek autizmi, duke anashkaluar faktorët e tjerë të identitetit social.
Studiuesit argumentojnë për më shumë studime neuroshkencore, si imazhet e trurit, për të kuptuar më mirë ndjeshmërinë. Ata gjithashtu theksojnë se ndërveprimet e ndryshme sociale mund të rrisin ndjeshmërinë, në kundërshtim me teorinë e empatisë së dyfishtë.
Si ndërveprojnë njerëzit me sukses me ata që janë krejtësisht të ndryshëm nga ata? Dhe a mund të krijojnë këto dallime barriera sociale? Shkencëtarët socialë po luftojnë me këto pyetje sepse proceset mendore që qëndrojnë në themel të ndërveprimeve shoqërore nuk janë kuptuar mirë.
Një koncept i kohëve të fundit që është bërë gjithnjë e më popullor është “problemi i empatisë së dyfishtë”. Kjo bazohet në hulumtimin që shikon njerëzit që dihet se përjetojnë vështirësi sociale, siç janë njerëzit autikë. Teoria sugjeron që njerëzit që kanë identitete dhe stile komunikimi shumë të ndryshme nga njëri-tjetri – gjë që është shpesh rasti për njerëzit autikë dhe jo autikë – mund ta kenë më të vështirë të empatizojnë njëri-tjetrin. Kjo vështirësi e dyanshme është ajo që ata nënkuptojnë me problemin e empatisë së dyfishtë.
Kjo ide po merr shumë vëmendje. Studimi mbi problemin e empatisë së dyfishtë është rritur me shpejtësi gjatë dekadës së fundit. Kjo për shkak se ka potencialin të shpjegojë pse njerëz të ndryshëm në shoqëri mund të luftojnë për të empatizuar njëri-tjetrin, duke çuar potencialisht në probleme personale dhe shoqërore; nga shëndeti i dobët mendor te tensionet ndër-grupore dhe racizmi sistematik.
Por a është e saktë kjo ide?
Analiza sugjeron se teoria e empatisë së dyfishtë ka shumë mangësi. Ai nënvizon se ka një konfuzion të gjerë rreth konceptit shumë të paqartë të ndjeshmërisë së dyfishtë. Hulumtimi gjithashtu është fokusuar ngushtë në vështirësitë sociale në autizëm pa marrë parasysh faktorë të tjerë të identitetit social që ndikojnë në ndjeshmërinë midis grupeve të ndryshme, si p.sh. gjinia. Teoria gjithashtu nuk arrin të përfshijë neuroshkencën psikologjike të empatisë. Në vend të kësaj, ai ngatërron konceptin e empatisë – domethënë të ndjesh psikologjikisht emocionet që po ndiejnë njerëzit e tjerë – me fenomene të ngjashme, por të ndryshme, si “mendalizimi” (të kuptuarit e asaj që njerëzit mendojnë nga një këndvështrim tjetër). Për shkak se teoria e empatisë së dyfishtë nuk është zhvilluar mirë, shumica e eksperimenteve që e testojnë atë janë të ngatërruara. Shumë studiues pretendojnë se po studiojnë ndjeshmërinë e dyfishtë kur nuk e masin ndjeshmërinë. Ndërkohë, studime të tjera po përdoren si provë e ndjeshmërisë së dyfishtë, pavarësisht se kurrë nuk janë vendosur për të testuar këtë teori.
Studimi me empati të dyfishtë është mbështetur gjithashtu shumë në raportet subjektive të përvojave të njerëzve (në vend të vlerësimit nga ekspertët), të cilat mund të mos tregojnë të gjithë historinë. Në tërësi, analiza e kërkimeve ekzistuese tregon se pretendimi qendror i teorisë së dyfishtë të ndjeshmërisë nuk mbështetet mirë. Kjo do të thotë, të jesh i ngjashëm në identitet me njerëzit e tjerë nuk do të thotë domosdoshmërisht se ke më shumë ndjeshmëri për ta. Kjo është një çështje e rëndësishme që kërkon vëmendje urgjente. Tashmë ka shenja se teoria e empatisë së dyfishtë po vihet në praktikë, pavarësisht mungesës së provave. Disa studiues dhe mjekë kanë filluar të pretendojnë se, për shkak se ekziston një problem i ndjeshmërisë së dyfishtë, profesionistët e kujdesit shëndetësor në përgjithësi nuk janë në gjendje të kuptojnë pacientët e tyre me vështirësi sociale. Por nuk ka asnjë provë të besueshme për këtë.
Duke parë përpara, ka nevojë për më shumë kërkime neuroshkencore mbi ndërveprimin social. Ne presim që teknologjitë e imazhit të trurit, të tilla si “hiperskanimi” – skanimi i trurit të shumëfishtë njerëzor në të njëjtën kohë – do të ndihmojnë të hedhin dritë mbi mënyrën se si truri i njerëzve të ndryshëm ndërvepron me njëri-tjetrin. Për shembull, kjo teknikë mund të përdoret për të testuar se si ngjashmëria midis njerëzve që ndërveprojnë mund të ndikojë në aktivitetin e tyre të trurit. Për të bërë përparime në këtë fushë, kjo teknikë mund të përdoret së bashku me inteligjencën artificiale. Eksplorimi nëse makinat mund të ndjehen vërtet me njerëzit duke parë nëse ato interpretojnë saktë valët tona të trurit do të jetë me interes të madh.
Përfitimet e diversitetit
Mendohet se njerëzit që jetojnë në vende më të larmishme shoqërore, siç janë qytetet e mëdha, priren të jenë më tolerantë ndaj atyre që janë të ndryshëm nga ata sesa njerëzit që jetojnë në vende shoqërore homogjene. Ata përfundimisht e perceptojnë veten dhe të tjerët si i përkasin të njëjtit komunitet lokal pavarësisht dallimeve etnike dhe kulturore dhe duket se janë më të mirë në konsiderimin e perspektivës së të tjerëve. Kjo sugjeron që kalimi i kohës me njerëz që janë të ndryshëm nga ne mund të rrisë ndjeshmërinë tonë – diçka që teoria e empatisë së dyfishtë nuk e parashikon. Në fund të fundit, ndjeshmëria nuk varet vetëm nga aftësia jonë për të kuptuar dikë përmes ngjashmërisë së tyre. Kalimi i kohës me ata me prejardhje të tjera sociale dhe kulturore mund të na bëjë të vëmë më pak theks te dallimet – dhe të zbulojmë gjuhën e përbashkët në fusha të tjera.
Përvoja njerëzore është e gjerë dhe komplekse. Vetëm për shkak se dy njerëz vijnë nga kultura të ndryshme ose kanë stile të ndryshme komunikimi nuk do të thotë se ata nuk mund të jenë shumë të ngjashëm në mënyra të tjera. Ndoshta vlerat e tyre përputhen ose kanë interesa të ngjashme. Ky pasqyrë mund të ketë potencialin për të hequr disa pengesa që përndryshe mund ta bëjnë të vështirë kuptimin dhe ndjeshmërinë me të tjerët.
Dhe, ndonjëherë, njerëzit me prejardhje të ngjashme luftojnë për të kuptuar njëri-tjetrin, por mund të kenë ndjeshmëri të madhe për njerëzit që janë krejtësisht të ndryshëm prej tyre (për shembull, refugjatët që ikin nga vendet e shkatërruara nga lufta).
Pse? Teoria e empatisë së dyfishtë mund të mos jetë mënyra më e mirë për të bërë përparim, por mund të shërbejë si një trampolinë për kërkimet e ardhshme për t’iu përgjigjur kësaj dhe pyetjeve të tjera.
Ne mund të shfrytëzojmë vërtet shkencën sociale të ndjeshmërisë për të kuptuar këto çështje sociale tepër komplekse. Kjo përfundimisht mund të reduktojë konfliktin shoqëror dhe të përmirësojë kohezionin social – por ne duhet të marrim kërkime në rrugën e duhur për të arritur këtë potencial.
© Nuk lejohet riprodhimi i shkrimeve pa vendosur autorësinë e revistës "Psikologjia" dhe pa cituar burimin.
