“Të gjitha familjet e lumtura janë njësoj, çdo familje e palumtur është e pakënaqur në mënyrën e vet”, nis kështu kryevepra letrare Anna Karenina nga Lev Tolstoy, 1877. Mbi një shekull më vonë, shkrimtari Alejandro Jodorowski në ‘Vallëzimi i realitetit’ shkruan: “Vuajtjet familjare, si hallkat e një zinxhiri, përsëriten brez pas brezi, derisa një pasardhës të ndërgjegjësohet dhe ta shndërrojë mallkimin e tij në një bekim”.
Prandaj, edhe letërsia, përveç psikologjisë, është trajtuar edhe me çështjen komplekse të dinamikës familjare, e cila mund të jetë burim vuajtjeje apo lumturie, e kështu të veprojë si faktor rreziku apo si faktor mbrojtës për shëndetin psikologjik të subjektit.
Por çfarë do të thotë “vuajtje familjare” dhe si mund të ndikojë jo vetëm në jetën e subjektit individual, por edhe në psikikën e atyre që janë të lidhur me të nga lidhjet e ngushta familjare?
Duke marrë parasysh Traumat e mëdha (ato me T të madhe, të afta për të zhvilluar një PTSD, ose një çrregullim stresi post-traumatik), epigjenetika shpjegon se trauma u përcillet brezave të mëvonshëm jo aq shumë përmes ADN-së, por përmes shprehjes dhe sjelljeve të mësuara.
Si ndodh ky fenomen?
Bartësi i traumës do të sjellë modele relacionale të kushtëzuara fort nga përvoja traumatike (nëse nuk zgjidhet), edhe nëse ndoshta shumë e largët në kohë dhe për këtë arsye do t’i “mësojë” këto sjellje pasardhësve. Në fakt, studimet e fundit tregojnë se fëmijët e subjekteve të traumatizuar kanë më shumë gjasa të zhvillojnë çrregullime apo shqetësime psikologjike dhe jo vetëm për faktorë gjenetikë që lidhen me trashëgiminë.
Nëse kjo ndodh kur përvoja traumatike ka qenë dërrmuese, duhet theksuar se parimi i transmetimit nuk vlen vetëm në rastin e përvojave të rënda të pafavorshme jetësore, por zbatohet në përgjithësi për të gjitha përvojat e ruajtura brenda nesh, në sistemin tonë nervor. Si prindër, qeniet njerëzore kalojnë dhe në njëfarë mënyre “ia dorëzojnë” dhe u mësojnë brezave të mëpasshëm atë që kanë mësuar, së bashku me çdo mekanizëm shmangieje, mbrojtjeje dhe stili të lidhjes.
Nëse këto modele relacionale janë jofunksionale, ato do të mësohen si faktorë cenueshmërie, ndërsa modelet më adaptive dhe funksionale do të përfaqësojnë një faktor mbrojtës dhe elastik për pasardhësit (psikologjikisht, por edhe fizikisht, socialisht dhe kulturalisht).
Roli i kujdestarëve
Në fakt, gjatë viteve të para të jetës, një ndërveprim i mirë i akorduar midis fëmijës dhe kujdestarit kontribuon në zhvillimin e plotë të trurit të fëmijës, duke e predispozuar atë të fitojë aftësinë për të qëndruar i qetë në kohë stresi dhe për të ndërvepruar në mënyrë efektive, aftësi që shërbejnë si pararendës për një ndjenjë të sigurt dhe të qëndrueshme të vetvetes.
Nëse kujdestari, për shkak të problemeve të tij emocionale ose traumatike, ose në lidhje me faktorët e jashtëm që ndërlikojnë përvojën e prindërimit, ose për shkak të mënyrave në të cilat ata vetë janë rritur, nuk janë në gjendje të krijojnë një harmoni me fëmijën e tyre dhe për këtë arsye një afërsi adekuate fizike dhe emocionale, do të favorizojë te fëmijët e tyre një lidhje të pasigurt, e cila ndoshta dhe në mënyrë të pavullnetshme do të transmetohet edhe te brezi i ardhshëm.
Për fat të mirë, ky transmetim nuk është i pakthyeshëm. Megjithatë, një ndryshim në stilin e prindërimit shpesh kërkon një punë të pyetjeve dhe me shpresë, një ripërpunim të përvojave të pazgjidhura të jetës.
Krahasuar me punën e psikoterapisë, këto reflektime zhvillohen në dy drejtime
Nga lart poshtë, domethënë, një person që përgatitet të bëhet prind do të ketë mundësinë të reflektojë mbi atë që dëshiron t’i “transmetojë” fëmijës së tij dhe cili zinxhir jofunksional do të ishte i rëndësishëm për të thyer dhe ndoshta transformuar në një forcë (duke vëzhguar për shembull, reagimet e padëshiruara automatike të dikujt në marrëdhënien me fëmijën);
Megjithatë, nga poshtë lart, është mirë që një punë analize dhe kuptimi të thellë të mos ndalet në trajtimin e përvojave të temës, por të konsiderojë edhe historinë e brezave të mëparshëm dhe mënyrën se si ajo mund të ketë ndikuar, si një faktor rreziku ose si burim, jeta e subjektit.
Procesi krijues i ndryshimit dhe evolucionit që ndodh në psikoterapi, përmes punës së thelluar dhe brenda një marrëdhënieje besimi, mund të ketë efekte riparuese jo vetëm për subjektin që kërkon trajtim, por edhe në rënie (më pas pasardhësit, nga pikëpamja parandaluese nga këndvështrimi), dhe lart (gjeneratat e mëparshme). Nuk është punë për të fajësuar, por është një çështje e fillimit të një procesi të njohjes së kushteve jofunksionale të dikujt për të mësuar se si t’i trajtojmë dhe t’i zgjidhim ato, për veten tonë dhe për ata me të cilët hyjmë në një marrëdhënie.
Burimi / https://psicoadvisor.com/
© Nuk lejohet riprodhimi i shkrimeve pa vendosur autorësinë e revistës "Psikologjia" dhe pa cituar burimin.
