Të gjithë kemi zonat tona të cenueshme. Pranimi i tyre është një shenjë fuqie, jo dobësie. Këtë na e shpjegon psikologu Marcelo Ceberio.
Cenueshmëria është e natyrshme për qeniet njerëzore dhe nuk mund të përkufizohet si një shenjë dobësie, krejt e kundërta. Të pranosh dobësinë e dikujt është një shenjë fuqie. Kur e bëjmë këtë, ne synojmë të gjejmë mënyra më funksionale të jetesës dhe kjo, në mënyrë të pashmangshme, rezulton në një shoqëri më të mirë për të gjithë.
Të gjithë jemi të pambrojtur, madje edhe superheronj që, pavarësisht fuqive të tyre, mbartën traumën e fëmijërisë dhe u përpoqën ta kapërcenin atë. Megjithatë, imponimi i kushteve të orientuara drejt suksesit të përcaktuara nga shoqëria i bën njerëzit të mbrohen dhe të veshin armaturën për të qenë imun ndaj situatave që mund të tregojnë anët e tyre të dobëta.
Kështu, krijohet një garë e furishme për të vendosur qëllime dhe për të arritur arritje. Triumfi dhe fitorja janë kushte që e bëjnë të mundur suksesin dhe që përbëjnë aspiratën e qenieve njerëzore në procesin e rritjes dhe të inkuadrimit shoqëror. Megjithatë, ky proces nuk është i gabuar, përderisa është në shërbim të një organizimi jetësor.
Problemi është se, ndonjëherë, karriera që krijohet për të arritur famë dhe për të arritur famë nuk është e duhura. Të jesh i motivuar për të transformuar një projekt në një fakt konkret nuk do të thotë të dëshpërohesh për suksesin , por të ecësh përpara pak nga pak dhe me durim, ndërkohë që ëndrrat personale bëhen realitet.
Cenueshmëria dhe kompleksiteti
Megjithëse koncepti i cenueshmërisë është një term i kuptueshëm, ai përmban një kompleksitet të dukshëm për shkak të kuptimeve të tij të shumta, të cilat mund të kuptohen në dritën e konteksteve të ndryshme. Nga një krizë martesore, humbja e një objekti që donim nga një cunami vjen në përkufizimin e saj.
Cenueshmëria është një karakteristikë e qenieve njerëzore që duket e dukshme nga një këndvështrim antropologjik, por bastardohet nga kultura e suksesit dhe nevoja për famë. Nocioni i forcës në të gjitha nivelet si kusht sine qua non , homologimi i cenueshmërisë me dobësinë, mbrojtja e individualizmit dhe autonomisë janë kushte që e kanë ulur atë në një nivel më të ulët. Me fjalë të tjera, sot shpesh mendohet se është degraduese të jesh i pambrojtur.
Nga ana tjetër, cenueshmëria nuk lidhet vetëm me karakteristikat e veçanta të një personi që mund të jetë më i ndjeshëm ndaj dëmtimit, por ka të bëjë edhe me karakteristikat e kontekstit. Kushtet social-mjedisore, politike, ekonomike etj. Ata mund t’i ekspozojnë njerëzit ndaj kushteve të cenueshmërisë.
Cenueshmëria e lidhur me dobësinë përshkruan një individ shumë të varfër në kapacitet me pak burime personale dhe pak mjete për famë sociale. Ky asociacion ekspozon gabimin: ne të gjithë kemi kaluar nëpër situata që ndikojnë thellë në mbrojtjen tonë për t’u përshtatur.
Cenueshmëria dhe bioetika
Ideja e cenueshmërisë ka filluar të bëhet pjesë e diskurseve bioetike, duke prezantuar konceptin e popullatave të cenueshme. Duhet të theksohet se nëse objektivi i bioetikës ka qenë qenia njerëzore, ajo gjithmonë është marrë me cenueshmërinë, sepse njeriu është një qenie e pambrojtur: le të mendojmë se një foshnjë që nga lindja duhet të ndihmohet nga prindërit e tij si për të ushqyer veten dhe për të ushqyer veten dhe për të mbrojtur veten, përndryshe njeriu nuk do të mbijetonte. Në fakt, nëse krahasojmë racën njerëzore me gjitarët e tjerë, ka një ndryshim të madh në autonominë e hershme.
Ka popullata të tëra, anëtarët e të cilëve janë më të prekshëm se të tjerët. Nga kjo rrjedh nevoja për planifikim dhe ndihmë shëndetësore për përmirësimin e kushteve mjedisore dhe uljen e marzhit të rrezikut.
Më pas, cenueshmëria mund të përkufizohet si aftësia e zvogëluar e një personi ose një grupi njerëzish për të parashikuar, përballuar dhe rezistuar efektet e një rreziku të prodhuar nga natyra ose të shkaktuar nga aktiviteti njerëzor dhe për t’u rikuperuar prej tyre. Situatat e fatkeqësive natyrore si tërmetet, valët e baticës, cunami, shpërthimet vullkanike, zjarret në pyje; situata të shkaktuara nga njerëzit si vrasje, akte kriminale, abuzime seksuale, përdhunime, dhunë të të gjitha llojeve, diktatura, katastrofa ekonomike, kriza politike etj. Ato janë pjesë e listës së ngjarjeve që mund të prishin stabilitetin e njerëzve.
Prandaj, ekzistojnë dy lloje të cenueshmërisë njerëzore:
Cenueshmëria antropologjike, e kuptuar si një gjendje e brishtësisë e brendshme e qenies njerëzore si qenie biologjike.
Cenueshmëria sociopolitike, e kuptuar nga përkatësia në një grup shoqëror që përfshin faktorë ekonomikë, kulturorë, mjedisorë dhe politikë që i bëjnë qeniet njerëzore të pambrojtura.
Fakti nuk është fakt
Megjithatë, ngjarja që shkakton cenueshmëri nuk është një ngjarje traumatike në vetvete, por do të varet nga atribuimi i kuptimit që personi i jep asaj. Të gjitha ngjarjet e jetës sonë kalojnë nëpër sitën e strukturës sonë njohëse ( sistemi i besimit, shkalla e vlerave, historia, përvojat, rregullat familjare dhe shoqërore, funksionet, etj.) që mbars me kuptim atë që ne perceptojmë.
Le të mendojmë për një tërmet në San Francisko: a është i njëjti tërmet për të gjithë? Për dikë që jeton në atë qytet do të ketë një kuptim ndoshta traumatik, ndërsa për dikë që jeton në anën tjetër të planetit nuk do të ketë të njëjtin ndikim emocional. Ka aq versione të tërmetit sa ka njerëz që e kanë mësuar.
Ky dallim nënkupton që një shef psikopat mund të shkaktojë reagime të ndryshme tek punonjësit e tij. Njëri shpërthen, tjetri stresohet, tjetrin e zë gjumi dhe dikujt i dhemb koka, ndërsa të tjerëve nuk u ndodh asgjë dhe as nuk dridhen. Disa ishin simptomatikisht të prekshëm, ndërsa të tjerët vazhduan jetën e tyre normale.
Cenueshmëria është subjektive.
Fakti bëhet një ngjarje traumatike sipas përshkrimit me të cilin kategorizohet. Prandaj, ngjarja, në varësi të intensitetit që i jepet një situate, do të jetë një ndikim, një shqetësim emocional që mund të bëhet traumatik, ose do të kalojë pa u vënë re. Çdo ngjarje mund të bëhet traumatike nëse është mjaft e rëndësishme që individi të shkaktojë lëndim psikologjik dhe emocional.
Të jesh i pambrojtur do të thotë të arrish një prag kritik që destabilizon ekuilibrin psikologjik dhe emocional dhe mund të jetë traumatik. Cenueshmëria e krijuar nga një situatë traumatike, kujtesa e saj e përsëritur dhe këmbëngulja e saj me kalimin e kohës pakësojnë aftësitë, dëmtojnë vetëvlerësimin dhe pengojnë përpunimin dhe kapërcimin e mëvonshëm.
Këshillohet të vëzhgoni veten dhe të reflektoni se çfarë burimesh ka për të qenë në gjendje të përballet me fantazmën traumatike dhe çfarë kapacitetesh mund të zhvillohen për të zgjidhur një situatë që e pamundëson atë. Pra, a do të jetë e mundur elasticiteti?
Rezistenca është aftësia për të jetuar dhe zhvilluar pozitivisht pavarësisht nga episodet traumatike që mund të jenë përjetuar. Është mundësia e tejkalimit, ikja e suksesshme nga dhimbja, por nënkupton edhe daljen më të fortë në vlerësimin personal. Pra, nuk bëhet fjalë për mohimin e situatave me të cilat përballemi, as për të mbrojtur veten, ne duhet të jemi të vetëdijshëm për burimet tona, por edhe për dobësitë tona. Ky ekuacion, pa dyshim, na bën më të fortë.
© Nuk lejohet riprodhimi i shkrimeve pa vendosur autorësinë e revistës "Psikologjia" dhe pa cituar burimin.
