Mund të thuhet me siguri se turpi dhe stigmatizimi janë shfrenuar gjatë gjithë pandemisë së virusit korona. Njerëzit gjykohen për zgjedhjet e tyre. Ata që infektohen me COVID-19 goditen më shpesh nga një stigmë e dhimbshme, krimet e urrejtjes dhe retorika raciste dhe disa raporte tregojnë rreth njerëzve që humbën punën e tyre pasi u infektuan me virusin.
Turpi nuk është unik vetëm për COVID-19. Ne e kemi parë atë edhe me epidemi të tjera – kryesisht me HIV – por edhe me probleme më të zakonshme shëndetësore si pirja e duhanit, përdorimi i substancave dhe mbipesha. Edhe pse turpërimi mund të ndjehet ndonjëherë si një mënyrë produktive për të ndryshuar sjelljen e dikujt, në të vërtetë nuk është kështu. Në fakt, turpërimi zakonisht jep rezultat dhe i bën njerëzit që ndiejnë barrën e fajit më pak të angazhuar në përpjekjet e shëndetit publik si testimi dhe gjurmimi i kontakteve. Me fjalë të tjera: Mund të çojë në pasoja të rrezikshme.
Pse shkaktojnë turp disa probleme shëndetësore
Pyetja e parë që vlen të shtrohet këtu është, pse njerëzit turpërojnë të tjerët për probleme të caktuara shëndetësore? Padyshim, askush nuk dëshiron të infektohet me COVID-19. Askush nuk dëshiron t’i japë infeksionin gjyshes së tij ose t’ia kalojë dikujt që mund të zhvillojë një ndërlikim të rrezikshëm për jetën dhe të përfundojë në njësinë e kujdesit intensiv.
Ne e shohim stigmën dhe turpin më shpesh me problemet që keqkuptohen dhe ngjallin frikë (mendoni për sëmundjen mendore dhe përdorimin e substancave). Ky këndvështrim është i zakonshëm për problemet që njerëzit në mënyrë të gabuar mendojnë se mund të parandalohen – si mbipesha, sëmundjet seksualisht të transmetueshme, ndërlikimet nga pirja e duhanit dhe tani COVID-19. Mendimi është se nëse veprimet e një personi kanë kontribuar që ata të zhvillojnë gjendjen, atëherë ata janë përgjegjës dhe mund të fajësohen (turpërohen). Sigurisht, ky model i të menduarit nuk arrin të adresojë të gjithë faktorët që kontribuuan në sëmundje.
Sipas Bruce Link, një profesor i sociologjisë dhe politikës publike në Universitetin e Kalifornisë, Riverside, largimi i turpit dhe stigmës krijon një mentalitet “ne kundrejt tyre”, i cili lejon njerëzit të gjejnë rehati në zgjedhjet e tyre dhe të ndihen të distancuar dhe të ndarë nga njerëzit që sillen në një mënyrë me të cilën nuk pajtohen.
Sipas një studimi, “ne kundrejt tyre” u siguron njerëzve një ndjenjë sigurie false dhe idenë e gabuar se “gjërat e mira u ndodhin njerëzve që kanë qenë të mirë dhe gjërat e këqija u ndodhin njerëzve që kanë qenë të këqij”.
Turpi mund t’i japë personit një ndjenjë kontrolli kur ndjehen sikur nuk kanë asnjë fjalë për këtë çështje (për shembull, një pandemi).
“Në jetë dhe shëndetin publik, ndonjëherë ka një stigmatizim të sjelljeve që njerëzit duan të kontrollojnë. Njerëzit përpiqen të përdorin stigmën për të kontrolluar sjelljen e njerëzve të tjerë,” tha Link, i cili ka hulumtuar ndikimin e turpit në shëndetin publik.
Si ndikon turpi në Shëndetin Publik
Sipas Julia Marcus, një epidemiologe e sëmundjes infektive dhe profesoreshë e asociuar në departamentin e mjekësisë së popullsisë në Shkollën Mjekësore të Harvardit, përfundimisht turpërimi bën më shumë dëm sesa dobi, veçanërisht kur bëhet fjalë për ngadalësimin e transmetimit të sëmundjes.
“Turpi, nga një perspektivë e shëndetit publik, zakonisht nuk funksionon si një strategji për ndryshimin e sjelljeve shëndetësore të njerëzve dhe në të vërtetë mund të bëjë të kundërtën,” tha Marcus.
Thjesht hidhni një vështrim në mësimet që kemi mësuar prej vitesh mbi parandalimin e HIV-it. Megjithëse HIV dhe COVID-19 janë dy infeksione të ndryshme, të dy i nënshtrohen turpit të madh – me HIV, damka bie mbi kënaqësinë seksuale dhe me COVID-19, është kënaqësi shoqërore.
Kur këto sjellje stigmatizohen, mesazhi bëhet, “Ju jeni një person i keq nëse e bëni këtë gjë”, tha Marcus. Kjo njollë më pas krijon një pengesë të madhe për përpjekjet produktive të shëndetit publik.
Sipas hulumtimeve të kaluara mbi HIV-in, turpërimi mund të parandalojë njerëzit që të tregojnë sjelljet e tyre te mjekët. Kjo gjithashtu mund të ndikojë në gatishmërinë e tyre për të marrë trajtim ose kujdes. Kjo bën që njerëzit të testohen më pak edhe nëse ata kanë një sëmundje dhe i bën ata të ndihen të pakëndshëm nëse flasin me miqtë e ngushtë dhe familjen. Njerëzit duan të mbrojnë veten e tyre nga gjykimi ose shikimi shtrembër, madje edhe me të afërmit, tha Link.
“Ajo që ndodh si përfundim është se në vend që të merren me shëndetin publik, njerëzit duan të fshihen prej tij. Në vend që të parandalojmë sjelljen e rrezikshme, ne përfundojmë duke penguar zbulimin”, shtoi Marcus.
Përpjekjet e shëndetit publik si testimi dhe gjurmimi i kontakteve janë mjete të rëndësishme që na ndihmojnë të trajtojmë transmetimin e sëmundjes, por nëse njerëzit ndihen shumë të ngarkuar nga turpi dhe stigmatizimi për t’u angazhuar me këto strategji, i gjithë sistemi ynë i shëndetit publik mund të dëmtohet.
Ja çfarë mund të bëjmë…
Në vend që të turpëroni një person për veprimet e tij, provoni të merrni një qasje empatike. Pranoni që askush nuk vendos të kontraktojë ose përhapë COVID-19 dhe shpesh këto gjëra ndodhin sepse nevojat e njerëzve nuk plotësohen. Në disa raste, kjo mund të jetë një nevojë financiare, duke bërë që dikush të shkojë në punë, ku ata janë të ekspozuar ndaj koronavirusit dhe pa e ditur sjellin infeksionin në shtëpi për familjet e tyre. Qeniet njerëzore janë gjithashtu krijesa shoqërore dhe kufizimet pandemike kanë theksuar nevojën për të bashkëvepruar dhe lidhur me të dashurit. Disa njerëz nuk kanë informacion për të dhënat e fundit në lidhje me transmetimin ose rrezikun e tyre.
Burimi / https://www.huffpost.com/
© Nuk lejohet riprodhimi i shkrimeve pa vendosur autorësinë e revistës "Psikologjia" dhe pa cituar burimin.
