Qytetërimi ynë modern mund të jetë më i avancuari që ka ekzistuar ndonjëherë në Tokë, por rreth 100 breza më parë, paraardhësit tanë kishin tru që ishte më i madh se i yni.
Disa mijëra vjet më parë, njerëzit arritën një moment historik, filluan të shfaqen qytetërimet e para komplekse. Që atëherë, truri i njeriut në fakt është tkurrur pak. Vëllimi i humbur, mesatarisht, do të ishte afërsisht i barabartë me atë të katër topave të ping-pongut, thotë Jeremy DeSilva, një antropolog në Kolegjin Dartmouth në SHBA. Dhe sipas një analize të fosileve të kafkës, të cilën ai dhe kolegët e publikuan vitin e kaluar, tkurrja filloi vetëm 3000 vjet më parë.
“Kjo është shumë më e afërt nga sa kemi parashikuar”, thotë DeSilva. “Ne prisnim diçka tek diku 30,000 vjet më parë.”
Bujqësia u shfaq midis 10,000 dhe 5,000 vjet më parë, megjithëse ka disa dëshmi se kultivimi i bimëve mund të ketë filluar qysh 23,000 vjet më parë. Shpejt pasuan qytetërimet e përhapura, plot arkitekturë dhe makineri. Shkrimi i parë u shfaq afërsisht në të njëjtën kohë.
Pse gjatë kësaj epoke të zhvillimit të jashtëzakonshëm teknologjik, truri i njeriut filloi të zvogëlohej në madhësi?
Është një pyetje që ka nxitur studiuesit për të bërë kërkime. Dhe gjithashtu ngre pyetje në lidhje me atë që madhësia e një truri zbulon në të vërtetë për inteligjencën e një kafshe, ose aftësinë njohëse në përgjithësi. Shumë lloje kanë trurin shumë më të madh se i yni dhe megjithatë inteligjenca e tyre, për aq sa ne e kuptojmë, është krejt e ndryshme. Pra, marrëdhënia midis vëllimit të trurit dhe mënyrës sesi njerëzit mendojnë nuk mund të jetë e drejtpërdrejtë. Duhet të ketë edhe faktorë të tjerë.
Ajo që saktësisht e shtyn trurin të bëhet më i madh ose më i vogël me kalimin e kohës në një specie të caktuar është gjithashtu shpesh e vështirë të dihet. DeSilva dhe kolegët e tij vërejnë se trupat e njeriut janë bërë më të vegjël me kalimin e kohës, por jo mjaftueshëm për të llogaritur zvogëlimin tonë të vëllimit të trurit. Pyetja se pse ndodhi ky ndryshim ende qëndron pezull. Dhe kështu, në një artikull të fundit, ata kërkuan frymëzim nga një burim i pamundur – milingona.
Në shikim të parë truri i milingonave mund të duket i ndryshëm nga i yni. Ato janë afërsisht një e dhjeta e një milimetri kub në vëllim – ose një e treta e madhësisë së një kokrre kripe – dhe përmbajnë vetëm 250,000 neurone. Për krahasim, truri i njeriut ka rreth 86 miliardë.
Ai sugjeron që, të paktën për një milingonë, të kesh një tru më të madh është i rëndësishëm për të ecur mirë në një shoqëri të madhe, por sistemet sociale më komplekse me ndarje më të madhe të punës, mund të nxisin trurin e tyre të tkurret. Kjo mund të jetë për shkak se aftësitë njohëse ndahen dhe shpërndahen midis shumë anëtarëve të grupit, të cilët kanë role të ndryshme për të luajtur.
Me fjalë të tjera, inteligjenca zhvillohet kolektivisht.
Një mundësi tjetër është se shfaqja e shkrimit – e cila ndodhi afërsisht 2000 vjet përpara se të fillonte zvogëlimi i madhësisë së trurit të njeriut – kishte gjithashtu një efekt. Të shkruarit është një nga gjërat relativisht të pakta që na ndan nga të gjitha speciet e tjera dhe DeSilva pyet nëse kjo mund të ketë ndikuar në vëllimin e trurit nëpërmjet “eksternizimit të informacionit me shkrim dhe aftësisë për të komunikuar ide duke aksesuar informacionin që është jashtë trurit tuaj”.
Dallimet e shumta midis trurit të milingonës dhe njeriut nënkuptojnë se duhet të jemi të kujdesshëm në lidhje me tërheqjen e paraleleve shumë shpejt. Thënë kështu, DeSilva argumenton se mundësia është një pikënisje e dobishme për të menduar për atë që shkaktoi reduktimin e dukshëm dhe relativisht të fundit në vëllimin e trurit të njeriut.
Këto ide mbeten hipoteza për momentin. Ka shumë teori të tjera që përpiqen të shpjegojnë zvogëlimin e madhësisë së trurit të njeriut. Megjithatë, shumë prej tyre bëhen të pabesueshme nëse tkurrja e trurit ka filluar me të vërtetë 3000 vjet më parë. Një shembull i mirë është zbutja. Dhjetëra kafshë të ndryshme që janë zbutur, përfshirë qentë, kanë tru më të vogël se paraardhësit e tyre të egër. Por vetë-zbutja e njeriut vlerësohet të ketë ndodhur dhjetëra mijëra, apo edhe qindra mijëra vjet më parë – shumë kohë përpara se truri i madh të tkurrej.
Burimi / Psychoworld
© Nuk lejohet riprodhimi i shkrimeve pa vendosur autorësinë e revistës "Psikologjia" dhe pa cituar burimin.
