Sipas studimit, shumica e njerëzve nuk duan të kthehen në normalitet pas pandemisë, por ëndërrojnë për një botë më të drejtë dhe më të qëndrueshme, edhe nëse besojnë se kjo nuk do të ndodhë.
A është pandemia e Covid-19 një ngjarje “tronditëse” që e ka lënë normalitetin në pritje të kthimit të tij, apo një mundësi për ndryshim rrënjësor? Deri më sot, nuk ka ende një alternativë të përcaktuar të projektimit që mbështet hipotezën e dytë, por, pavarësisht nëse kjo ekziston apo jo, duket qartë se fundi i pandemisë – që të gjithë shpresojmë se do të arrijë së shpejti – përfaqëson gjithashtu fillimin e një epoke të re.
Po, është e vërtetë. Jemi në mes të valës së katërt dhe kjo e bën të vështirë të imagjinohet fundi i emergjencës pandemike, por epoka e Covid-it nuk do të zgjasë përgjithmonë. Kur të mbarojë, si do të donim të ishte bota? Si e imagjinojmë të ardhmen?
Në fazën e parë të pandemisë – nga marsi deri në korrik 2020 – të gjithë donim asgjë më shumë se një kthim të shpejtë në normalitet, duke besuar se virusi së shpejti do të vihej nën kontroll nga shkenca. Që atëherë, kanë lindur slogane që sugjerojnë një vizion alternativ të së ardhmes: një ndryshim rrënjësor që shënon një shkëputje nga e kaluara dhe që çon në një botë më të mirë, më të barabartë dhe të qëndrueshme.
Por çfarë është ajo që njerëzit duan vërtet? Kthimi në normalitet apo ndërtimi i një bote të re?
Pasi u përpoqën të zbulonin se çfarë presin njerëzit nga e ardhmja pas Covid-it, studiuesit nga Universiteti i Australisë Perëndimore dhe Universiteti i Bristolit, të cilët kryen një studim të bazuar në dy hipoteza (nga njëra anë, “kthimi në normalitet” që vë rimëkëmbja ekonomike në plan të parë, dhe nga ana tjetër “rindërtimi më i mirë”, një qasje e qëndrueshme dhe progresive që trajton problemet globale si pabarazia dhe ndryshimet klimatike) duke parashikuar 4 skenarë të mundshëm në të cilët qeveria mund të luajë një rol qendror ose margjinal.
Nga rezultatet e studimit, të publikuara në Nature, doli se, pavarësisht nga tendencat politike pak a shumë progresive, shumica e njerëzve duan një botë më të barabartë dhe të qëndrueshme pas Covid-it në vend që të kthehen në normalitet para Covid-it, edhe nëse besojnë, më e mundshme dhe reale që të ndodhë e kundërta. Por le ta shohim studimin në detaje.
3 pyetjet mbi të cilat bazohet studimi
Studiuesit kryen dy eksperimente në dy mostra të ndryshme dhe përfaqësuese (600 njerëz nga Mbretëria e Bashkuar dhe 800 njerëz nga SHBA) rreth një vit larg njëri-tjetrit, gjatë fazave të ndryshme të pandemisë (maj-korrik 2020 dhe maj-korrik 2021), duke filluar nga dy pritshmëri të kundërta për botën pas Covid: “rindërtoni më mirë” dhe “kthim në normalitet”, me synimin për t’iu përgjigjur pyetjeve të mëposhtme:
1)A preferojnë njerëzit kthimin në normalitet sesa një botë të re?
2)A preferojnë ata një të ardhme në të cilën fuqia vendimmarrëse është në duart e qeverisë apo organizatave individuale?
3)A janë sipas mendimit të tyre pritshmëritë e tyre për të ardhmen në përputhje me pritshmëritë që kanë të tjerët në lidhje me të ardhmen pas Covid?
Rindërtoni më mirë ose kthehuni në normalitet
Prandaj, studimi nis nga dy hipoteza të kundërta se si do të jetë bota pas Covid-it: të rindërtohet më mirë apo të kthehet në normalitet. Hipoteza e parë (rindërtimi më i mirë) sillet rreth çështjeve të tilla si qëndrueshmëria dhe tranzicioni ekologjik. Pandemia ka rritur qartë interesin e publikut për ndryshimet klimatike duke nxitur diskutime për investime më të qëndrueshme dhe miqësore me mjedisin. Deri më sot, miratimi i politikave të lidhura me klimën, si objektivat e emetimeve zero, është përhapur globalisht, me BE-në dhe Shtetet e Bashkuara, për shembull, që synojnë zero neto deri në vitin 2050 dhe Kinën deri në vitin 2060, ndërsa Kryetari i Bashkisë së Londrës njoftoi Marrëveshjen e Re të Gjelbër (“Paktin e Ri të Gjelbër”) në nëntor 2020 duke argumentuar se veprimi i klimës duhet të jetë një komponent qendror i çdo rikuperimi nga pandemia.
Një “rimëkëmbje më e mirë” mbështetet gjithashtu nga anëtarët e komunitetit shkencor, me thirrjet që kriza të përdoret si një mundësi për të adresuar dhe gjetur një zgjidhje për ndryshimet klimatike, kërcënimi më i madh për shëndetin publik të shekullit të 21, rikthimi në normalitet ), nga ana tjetër, sillet rreth çështjes së kufizimeve të lirive civile. Sipas kësaj teze, kufizimet sociale që synojnë frenimin e pandemisë (siç janë bllokimet e vendosura nga qeveria, mbyllja e shkollave dhe anulimi i ngjarjeve sociale dhe sportive) ata hoqën të drejtat e njerëzve në një masë të paprecedentë në demokracitë liberale bashkëkohore.
Katër skenarë të mundshëm në të ardhmen
Duke u nisur nga këto dy hipoteza, studiuesit kanë ndërtuar 4 skenarë të mundshëm në të ardhmen, bazuar në 2 variabla të pavarur: njëri është “orientimi” i popullsisë, nga njëra anë drejt kthimit në normalitetin para Covid dhe nga ana tjetër drejt një të ardhmeje më progresive; tjetra është “shpërndarja e pushtetit politik” e orientuar, nga njëra anë, drejt ndërhyrjes më të madhe publike, pra njohjes së aftësisë së qeverisë për të udhëhequr Komunitetin drejt një rikthimi në normalitet ose një të ardhme progresive, nga ana tjetër drejt një autonomie më të madhe, dhe lirinë individuale, një orientim që nuk i njeh qeverisë aftësinë për të ditur të nxjerrë vendin nga kriza dhe që me pak fjalë, kërkon t’i marrë pushtetin qeverisë për t’ia kthyer popullit.
4 skenarët e mundshëm në të ardhmen dalin nga kombinimi i këtyre variablave:
1.“Siguria kolektive” (Kthimi në normalitet – qeverisje e fortë)
Ne nuk duam ndryshime të mëdha në mënyrën se si funksionon bota. Jemi të lumtur që qeveria ruan kompetencat e saj për të na mbajtur të sigurt dhe për t’u kthyer në rrugën e mirë ekonomike.
2.“Për lirinë” (Kthimi në normalitet – autonomi individuale)
Ne nuk duam ndryshime të mëdha në mënyrën se si funksionon bota; prioriteti ynë është puna, si zakonisht, dhe siguria. Ne duam të marrim nga qeveritë fuqitë që ata kanë pretenduar për të kufizuar lëvizjet tona dhe për të monitoruar të dhënat dhe sjelljen tonë.
3.“E ardhmja më e drejtë” (Qeveri progresive – e fortë)
Ajo që duam është që qeveritë të veprojnë fuqishëm për të trajtuar padrejtësinë ekonomike dhe problemin e ndryshimeve klimatike. Jemi të lumtur që qeveria ruan kompetencat e saj nëse mbron barazinë ekonomike, shëndetin dhe mjedisin.
4.“Udhëheqja nga poshtë” (Progresive – autonomi individuale)
Ajo që duam është që komunitetet, jo qeveritë, të punojnë së bashku për të ndërtuar një botë të drejtë dhe miqësore me mjedisin. Ne duam të marrim nga qeveritë fuqitë që ata kanë pretenduar për të kufizuar lëvizjet tona dhe për të monitoruar të dhënat dhe sjelljen tonë.
Studimi
Duke u nisur nga këta 4 skenarë, studiuesit u përpoqën të kuptonin se cili ishte orientimi i personave të rekrutuar për studim. Në eksperimentin e parë, ata u prezantuan pjesëmarrësve me të gjithë skenarët me radhë, ndërsa në eksperimentin e dytë ata prezantuan vetëm një nga skenarët e zgjedhur rastësisht. Në të dy eksperimentet, më pas, pas prezantimit të secilit skenar, njerëzit fillimisht shprehën preferencën e tyre, më pas vlerësuan mundësinë e realizimit të skenarit dhe në fund thanë se cili skenar mendojnë se do të donin të tjerët. “Hetimi mbi “orientimet” e supozuara të të tjerëve – shpjegojnë studiuesit – është një fakt i rëndësishëm sepse mund të zbulojë se si ndryshimet midis orientimeve të njerëzve dhe supozimeve të tyre për orientimet e të tjerëve mund të jenë pasojë e zgjedhjeve dhe vendimeve politike të marra gjatë pandemia”.
Rezultatet (përgjigjet e 3 pyetjeve)
1)Çfarë duan njerëzit të ndodhë?
Njerëzit në të dy eksperimentet dhe në të dy vendet preferuan më shumë skenarët progresivë sesa ato të kthimit në normalitet, megjithëse kjo prirje progresive është përgjithësisht më e fortë në të majtë dhe në qendrën e majtë sesa në të djathtë. Për më tepër, ata preferuan autonominë individuale më shumë sesa ndërhyrjet e forta publike.
2)Çfarë presin ata se do të ndodhë në të vërtetë?
Ndryshe nga preferencat e tyre, dhe pavarësisht nga tendencat politike, njerëzit e konsiderojnë një rikthim në normalitet dhe jo një të ardhme progresive dhe se qeveria ka më shumë gjasa të ruajë pushtetin e saj sesa t’ia kthejë atë njerëzve. Me fjalë të tjera, njerëzit mendojnë se nuk ka gjasa të kenë të ardhmen që duan. Njerëzit duan një të ardhme progresive, por kanë frikë se do të kthehen në normalitet me pushtetin që i është dhënë qeverisë.
3)Çfarë mendojnë ata që shpresojnë të tjerët për të ardhmen?
Studiuesit gjithashtu u kërkuan njerëzve të raportojnë atë që ata mendonin se të tjerët donin të ndodhte në të ardhmen pas Covid. Ata zbuluan se perceptimet e njerëzve për atë që duan të tjerët ndryshonin shumë nga preferencat e tyre. Në fakt, ata gabimisht besojnë se të tjerët shpresojnë më shumë për një rikthim në normalitet sesa në skenarë progresivë.
“Në ekuilibër – thonë studiuesit – në të dy eksperimentet dhe në të dy vendet, skenari “lidershipi nga poshtë lart” dukej se ishte më i popullarizuari. Prirjet politike të njerëzve ndikuan në preferencat – ata në të djathtë preferuan një kthim në normalitet më shumë sesa ata në të majtë – por është interesante se kundërshtimi i fortë ndaj një të ardhmeje progresive ka qenë mjaft i kufizuar, madje edhe mes njerëzve në të djathtë. Kjo është inkurajuese sepse sugjeron që rezistenca për të “rindërtuar më mirë” mund të përmbahet”.
Injoranca pluraliste dhe pasojat e saj
Kjo divergjencë befasuese midis asaj që njerëzit duan vërtet, asaj që ata presin të arrijnë dhe asaj që ata mendojnë se duan të tjerët njihet si “injorancë pluraliste”. Me këtë përkufizim, në psikologjinë sociale i referohemi një procesi që nxitet në një grup shoqëror dhe që i shtyn njerëzit që janë në shumicë të mendojnë se janë në pakicë.
Injoranca pluraliste mund të ketë pasoja problematike sepse afatgjatë, njerëzit, për shkak të injorancës pluraliste, priren të përputhen me atë që ata e perceptojnë si opinion konsensual në vend që të veprojnë sipas perceptimeve dhe bindjeve të tyre. Ky mund të jetë problem veçanërisht nëse opinioni i pakicës është negativ, për shembull kundër vaksinimit, në rastin e pandemisë Covid-19. Në fund të fundit, kjo do të thotë se preferencat aktuale të shumicës nuk e gjejnë kurrë shprehjen politike që duhet të kenë në një demokraci.
“Në rastin tonë – shpjegojnë studiuesit – një pasojë e injorancës pluraliste mund të jetë që një rikthim në normalitet të bëhet më i pranueshëm se një e ardhme progresive, jo sepse shumica e njerëzve e duan këtë rezultat, por sepse e ndjejnë atë si të pashmangshëm, duke besuar se shumica e duan këtë.
Për t’iu kundërvënë injorancës pluraliste, duhet pra – përfundojnë ata – të informohen njerëzit se ekziston një konsensus shoqëror për një të ardhme progresive, në një botë që i shtyn të gjithë të gjejnë motivimin e duhur dhe angazhimin e duhur për ta arritur atë”.
Përgatiti Orjona Tresa / Today.it
© Nuk lejohet riprodhimi i shkrimeve pa vendosur autorësinë e revistës "Psikologjia" dhe pa cituar burimin.
