Një mënyrë jetese sedentare po rritet vazhdimisht. Raportet e Organizatës Botërore të Shëndetësisë (OBSH) tregojnë se popullatat në vendet e zhvilluara dhe në tranzicion kanë nivele të larta të një sjelljeje të tillë. Kjo prirje shoqërohet me një rritje të rrezikut të problemeve të tilla si obeziteti, sëmundjet kardiovaskulare, diabeti dhe çrregullimet musculoskeletal.
Çfarë është një mënyrë jetese sedentare?
Një mënyrë jetese sedentare i referohet qëndrimit të individit që drejton një stil jetese të karakterizuar nga pak ose aspak lëvizje, duke kaluar shumicën e kohës ulur ose shtrirë. Edhe pse nuk ka një përkufizim të saktë, vlerësimi i tij konsideron sjellje të ndryshme, si p.sh. në vijim:
Pjesëmarrja në aktivitete fizike ose sportive në baza të kufizuara.
Duke përjetuar një mungesë të lëvizjes së vazhdueshme në rutinën e përditshme.
Evitoni përpjekjet fizike, si ngjitja e shkallëve ose ecja në distanca të shkurtra në këmbë.
Kaloni katër deri në gjashtë orë në ditë ulur ose duke u shtrirë gjatë orëve të zgjimit.
Duke u mbështetur shumë në teknologji dhe komoditet, të tilla si shikimi i televizorit ose puna në kompjuter për periudha të gjata pa pushim aktiv.
Aktiviteti fizik i pamjaftueshëm, nën rekomandimet shëndetësore të OBSH-së (150 minuta aktivitet i moderuar ose 75 minuta aktivitet energjik në javë).
Stili i jetesës dhe kujtesa sedentare
Sipas hulumtimeve të fundit, u zbulua se ekziston një marrëdhënie e drejtpërdrejtë midis periudhave të gjata të qëndrimit ulur dhe hollimit të lobit temporal medial të trurit, një rajon vendimtar për formimin e kujtesës.
Kjo humbje peshe konsiderohet një tregues i hershëm i problemeve të mundshme njohëse dhe demencës në këtë popullsi. Po kështu, disa gjetje sugjerojnë se pasiviteti dobëson kujtesën, kapacitetin e të mësuarit dhe rrit rrezikun e sëmundjeve neurodegjenerative, të tilla si Alzheimer.
Diabeti, i lidhur me një mënyrë jetese sedentare, lidhet edhe me ndryshimet në testet e të mësuarit dhe të kujtesës. Diabeti i tipit 2 mellitus është një faktor rreziku për rënien kognitive dhe demencën. Përveç kësaj, ka probleme strukturore dhe funksionale në plasticitetin sinaptik, veçanërisht në hipokampus, i cili është thelbësor për funksionin e kujtesës.
Stili i jetesës sedentare dhe depresioni
Njerëzit me diabet të tipit 2 të hershëm përjetojnë një rrezik më të lartë për t’u diagnostikuar me çrregullime të ndryshme të shëndetit mendor, si probabiliteti i lartë i depresionit unipolar, çrregullimi bipolar, ankthi dhe çrregullimet që lidhen me stresin.
Në të njëjtën mënyrë, ekspertët treguan në një shkrim se diabeti dhe depresioni mund të ndajnë faktorët biologjikë dhe të sjelljes që mbivendosen, si inflamacioni, një dietë me mungesë ushqyese, një mënyrë jetese sedentare dhe gjumi i ndërprerë.
Përveç kësaj, kjo sëmundje metabolike prek trurin për shkak të luhatjeve në nivelin e sheqerit në gjak, të cilat mund të ndryshojnë humorin.
Stili i jetesës dhe ankthi sedentar
Pjesa më e madhe e marrëdhënies midis një stili jetese sedentar dhe ankthit është për shkak të disa faktorëve. Një studim i kryer nga Psikiatria e Spitalit të Përgjithshëm tregon se kjo lidhje bazohet në kufizimet e lëvizshmërisë (46.8%), problemet e gjumit dhe energjisë, dhimbjen, parehatinë, paaftësinë dhe vështirësitë njohëse. Kjo ndikon më shumë te të rriturit.
Megjithatë, në rastin e popullsive më të reja, teorizohet se kjo gjendje ndikohet kryesisht nga përdorimi i shpeshtë i argëtimit të bazuar në ekran, si videolojërat, për shembull, të cilat stimulojnë trurin nëpërmjet
Zgjidhje për të parandaluar ndikimin e shëndetit mendor
Vendosni synime të arritshme dhe realiste të aktivitetit fizik.
Zgjidhni të shkoni lart e poshtë shkallëve sa herë që mundeni, në vend që të përdorni ashensorin.
Kufizoni kohën që kaloni para pajisjeve elektronike, si televizorët dhe smartfonët.
Planifikoni mbledhje shoqërore që përfshijnë lëvizje, si për shembull të ecni me miqtë ose të bashkoheni me një grup sportiv.
Sigurohuni që jeni duke marrë gjumë të mjaftueshëm cilësor, pasi gjumi çlodhës është thelbësor për një shëndet mendor optimal.
Praktikoni ushtrimet e rezistencës, aerobicët, jogën ose çdo aktivitet që ju pëlqen, kështu që mund të mbani interesin dhe motivimin tuaj.
Nëse punoni në një ambient zyre, përpiquni të ngriheni të paktën një herë në orë. Ecni pak, shtrini këmbët dhe relaksoni mendjen.
Nëse jeni duke udhëtuar me transport publik, mendoni të zbrisni nga një ndalesë para destinacionit tuaj dhe të ecni në pjesën tjetër të rrugës. Kështu e shton aktivitetin fizik në rutinën tënde.
Mendoni të përdorni biçikletën tuaj në vend të autobusit ose makinës për të shkuar në punë. Çiklizmi është një formë efektive e ushtrimit dhe një alternativë e qëndrueshme.
Kur jeni në punë, përfitoni nga koha e drekës për të bërë një shëtitje. Kjo ju ndihmon të mbani aktiv dhe mund të përmirësoni humorin tuaj.
© Nuk lejohet riprodhimi i shkrimeve pa vendosur autorësinë e revistës "Psikologjia" dhe pa cituar burimin.
