“Fëmija im gati 4-vjeçar është tepër i vullnetshëm dhe ankohet gjatë gjithë kohës. Ai bën pikërisht atë që ne i kërkojmë të mos e bëjë dhe ka arritur deri aty sa nuk dua t’i kërkoj të mos bëjë asgjë sepse e di që do ta bëjë me qëllim. Gjithçka rezulton në një zemërim nervoz. Ai arriti të lëndonte veten këtë fundjavë kur një karrige për fëmijë i goditi fytyrën, duke e bërë atë të kafshonte gjuhën e tij (shumë të qara të tmerrshme). Isha në mes duke thënë: “Të lutem, mos e shty këtë karrige poshtë. Mund të të lëndojë,” kështu që, sigurisht, ai e shtyu atë deri sa të shkonte, duke thënë: “Jo, mama, do ta bëj sepse dua”. Alternativa ime e vetme ishte ta tërhiqja nga karrigia, por kjo ka tendencë të kthehet në rezultat, sepse ai përgjigjet fizikisht. A është kjo një fazë? Unë dhe bashkëshorti jemi dorëzuar.”
Janë fjalët e një nëne në fazat e rritjes së djalit të saj ende fëmijë, një pavendosmëri për t’ia dalë në stilin e tyre të prindërimit. Por nga se vjen e gjithë kjo? Psikologët nuk reshtin së studiuari fenomene të tilla, për të cilat thonë se janë shtuar rastet e prindërve që për hatër të fëmijës shkelin disa rregulla tejet të nevojshme për mirëedukimin e tij. Lista e prindërve të tillë po zgjatet, të konsideruar nga shkenca si prindër lejues, apo tolerantë.
Prindërimi lejues është një lloj stili prindërimi i karakterizuar nga kërkesa të ulëta me reagim të lartë. Prindërit lejues priren të jenë shumë të dashur, por japin pak udhëzime dhe rregulla. Këta prindër nuk presin sjellje të matur nga fëmijët e tyre dhe shpesh duken më shumë si një mik sesa si figurë prindërore.
Këta prindër priren të jenë e kundërta polare e të ashtuquajturve “prindër helikopterësh”. Në vend që të qëndrojnë pezull mbi çdo lëvizje të fëmijëve të tyre, prindërit lejues janë tepër të dobët dhe rrallë bëjnë ose zbatojnë ndonjë lloj rregulli ose strukture. Motoja e tyre shpesh është thjesht se “fëmijët do të jenë fëmijë”. Ndërsa ata janë zakonisht të ngrohtë dhe të dashur, ata bëjnë pak ose aspak përpjekje për të kontrolluar ose disiplinuar fëmijët e tyre.
Për shkak se ka pak rregulla, pritshmëri dhe kërkesa, fëmijët e rritur nga prindër lejues priren të luftojnë me vetërregullimin dhe vetëkontrollin.
Bazuar në kërkimin e saj me fëmijët e moshës parashkollore, psikologia zhvillimore Diana Baumrind përshkroi tre stile kryesore të prindërimit. Në vitet e mëvonshme, studiuesit do të vazhdonin të hetonin stilet e ndryshme të prindërimit dhe madje shtuan një stil të katërt. Prindërimi lejues është një nga stilet origjinale të prindërimit të përshkruar nga Baumrind.
Prindërimi lejues nganjëherë njihet si prindër tolerues. Prindërit që shfaqin këtë stil bëjnë relativisht pak kërkesa për fëmijët e tyre. Për shkak se këta prindër kanë pritshmëri të ulëta për vetëkontroll dhe pjekuri, disiplina është një gjë e rrallë. Sipas Baumrind, prindërit lejues “janë më të përgjegjshëm se sa kërkojnë. Ata janë jotradicionalë dhe të butë, nuk kërkojnë sjellje të pjekur, lejojnë vetërregullim të konsiderueshëm dhe shmangin konfrontimin”.
Karakteristikat e prindërimit lejues
Zakonisht janë shumë edukues dhe të dashur ndaj fëmijëve të tyre
Kërkoni mendimin e fëmijëve të tyre për vendimet kryesore
Theksoni lirinë e fëmijëve të tyre dhe jo përgjegjësinë
Kanë pak rregulla ose standarde të sjelljes, çdo rregull që ata kanë janë të paqëndrueshme
Mund të përdorë ryshfet si lodra, dhurata dhe ushqime si një mjet për të nxitur një fëmijë të sillet
Shpesh duken më shumë si një mik, sesa një prind
Siguroni pak në mënyrën e një plani ose strukture
Rrallë zbatoni ndonjë lloj pasojash
Efektet e prindërimit lejues
Studiuesit kanë zbuluar se qasja tepër e qetë ndaj prindërimit e shfaqur nga prindërit lejues mund të çojë në një sërë rezultatesh negative. Fëmijët e rritur nga prindër lejues priren të kenë mungesë të vetëdisiplinës, posedojnë aftësi të dobëta sociale, mund të jenë të vetëpërfshirë dhe kërkues dhe mund të ndihen të pasigurt për shkak të mungesës së kufijve dhe udhëzimeve. Mund të jenë më të prirur ndaj delikuencës dhe përdorimit të substancave. Shfaqin më shumë agresivitet dhe më pak mirëkuptim emocional. Janë të paaftë për të menaxhuar kohën ose zakonet e tyre. Këta fëmijë nuk mësojnë kurrë të kufizojnë kohën e tyre para ekranit ose zakonet e të ngrënit, gjë që mund të çojë në zakone jo të shëndetshme dhe obezitet.
Për shkak se prindërimi lejues përfshin mungesën e kërkesave dhe pritshmërive, fëmijët e rritur nga prindërit me këtë stil priren të rriten pa një ndjenjë të fortë të vetëdisiplinës. Ata mund të jenë më të padisiplinuar në shkollë për shkak të mungesës së kufijve në shtëpi dhe mund të jenë më pak të motivuar akademikisht se shumë nga bashkëmoshatarët e tyre.
Meqenëse këta prindër kanë pak kërkesa për sjellje të matur, fëmijëve mund t’u mungojnë aftësitë në mjediset sociale. Ndonëse mund të jenë të mirë në komunikimin ndërpersonal, atyre u mungojnë aftësi të tjera të rëndësishme si ndarja.
Efektet pozitive të prindërimit lejues
Ndërsa studimi ka treguar se prindërimi lejues ka disa anë negative, ka disa aspekte pozitive.
Ngrohtësia prindërore: Prindërit me këtë stil prindërimi priren të jenë të përgjegjshëm, të dashur dhe të ngrohtë.
Efektet mbrojtëse: Disa studime kanë treguar se prindërimi lejues ka të njëjtat efekte mbrojtëse kundër sjelljeve të rrezikshme, duke përfshirë përdorimin e substancave që ka prindërimi autoritar.
Vetëvlerësimi: Studimet kanë zbuluar gjithashtu se fëmijët e rritur nga prindër lejues kanë vetëbesim të mirë.
Një studim zbuloi se ndërsa prindërimi autoritar rezultoi në rezultate më të mira për disa masa, prindërimi lejues prodhoi rezultate optimale për sa i përket vetëvlerësimit dhe mirëqenies sociale.
Disa studiues sugjerojnë se faktorët kulturorë luajnë një rol të rëndësishëm në efektet e stileve të prindërimit. Pjesa më e madhe e hulumtimit që arriti në përfundimin se prindërimi autoritar është qasja më e mirë u krye në kulturat perëndimore, ndërsa studime të tjera tregojnë se stile të tjera, si prindërimi lejues, mund të jenë po aq efektivë në kulturat e tjera.
© Nuk lejohet riprodhimi i shkrimeve pa vendosur autorësinë e revistës "Psikologjia" dhe pa cituar burimin.
