A e keni pyetur ndonjëherë veten pse disa njerëz duken se janë tepër të ndjeshëm dhe të lodhur emocionalisht nga problemet e të tjerëve? A mund të jetë e dëmshme ndjeshmëria e tepërt? A ekziston një gjë e tillë si empatia toksike?
Ndërsa ndjeshmëria konsiderohet një tipar i vlefshëm që nxit mirëkuptimin dhe dhembshurinë, ekziston një fenomen më pak i njohur i quajtur empatia toksike që mund të ketë efekte të dëmshme si për empatinë ashtu edhe për ata përreth tyre. Le ta shqyrtojmë!
Çfarë është Empatia Toksike?
Empatia, në thelb, është aftësia për të kuptuar dhe ndarë ndjenjat e të tjerëve. Na lejon të lidhemi në një nivel më të thellë, duke ofruar rehati dhe mbështetje. Megjithatë, ndjeshmëria toksike e çon këtë prirje të natyrshme në një ekstrem, ku individët mbingarkohen nga emocionet e të tjerëve deri në pikën ku ajo ndikon negativisht në jetën dhe marrëdhëniet e tyre. Karakterizohet nga një preokupim i tepruar dhe jo i shëndetshëm me problemet e njerëzve të tjerë, shpesh në kurriz të mirëqenies mendore dhe emocionale të dikujt.
Çrregullimi toksik i empatisë: Kur empatia bëhet barrë
Empatia toksike mund të shfaqet si një çrregullim i njohur si Çrregullimi i Empatisë Toksike (TED), i cili ndodh kur tendencat empatike të një individi bëhen të pabalancuara dhe të dëmshme. Njerëzit me TED mund ta kenë të vështirë të vendosin kufij, duke çuar në një gjendje të vazhdueshme të lodhjes emocionale, ankthit dhe madje edhe depresionit. Ata gjithashtu mund të shfaqin shenja të bashkëvarësisë, pasi u japin përparësi nevojave të të tjerëve mbi nevojat e tyre. Megjithatë, duhet theksuar se nuk është një term i njohur zyrtarisht psikologjik apo mjekësor. Termi përdoret kryesisht në bisedë për të përshkruar modelet e pashëndetshme të ndjeshmërisë.
Çfarë e shkakton ndjeshmërinë toksike? 3 faktorë për t’u marrë parasysh
Ndërsa kemi një kuptim më të mirë të asaj që është empatia toksike, analizimi i faktorëve që kontribuojnë në nivele jo të shëndetshme të ndjeshmërisë mund të na ndihmojë të menaxhojmë më mirë nivelet tona të ndjeshmërisë. Ja çfarë e shkakton ndjeshmërinë toksike:
1.Përvojat e fëmijërisë – Empatia toksike mund të jetë e rrënjosur në përvojat e fëmijërisë së hershme, të tilla si rritja në një mjedis ku emocionet ishin të pavlefshme ose ku dikush ishte vazhdimisht i ekspozuar ndaj shqetësimit të të tjerëve pa mbështetjen e duhur. Studimet tregojnë se “të rriturit që raportuan se kishin përjetuar një ngjarje traumatike në fëmijëri kishin nivele të larta ndjeshmërie në krahasim me të rriturit që nuk përjetuan një ngjarje traumatike”.
2.Trauma personale – Individët që kanë përjetuar vetë trauma mund të zhvillojnë një ndjeshmëri të shtuar ndaj vuajtjeve të të tjerëve si një mënyrë për të përballuar dhimbjen e tyre. Kjo mund të çojë në një shtrirje të tepërt të ndjeshmërisë, duke rezultuar në ndjeshmëri toksike.
3.Kushtëzimi social – Shoqëria shpesh feston vetëmohimin dhe ndjeshmërinë, të cilat mund të përforcojnë pa dashje ndjeshmërinë toksike. Presioni i vazhdueshëm për të qenë “të mirë” dhe “të dobishëm” mund t’i shtyjë individët të neglizhojnë nevojat dhe mirëqenien e tyre.
Si duket empatia toksike në marrëdhënie?
Empatia toksike në marrëdhënie mund të çojë në djegie emocionale, varësi të përbashkët dhe sjellje të mundshme. Mund të çojë në pakënaqësi, çekuilibër dhe në fund të fundit, gërryerje të besimit dhe intimitetit midis partnerëve. Le të hedhim një vështrim më të afërt në ndjeshmërinë toksike në marrëdhënie:
1.Ezaurimi emocional – Empatët që shfaqin ndjeshmëri toksike shpesh e gjejnë veten të shteruar emocionalisht për shkak të thithjes së vazhdueshme të emocioneve të të tjerëve. Kjo mund të çojë në djegie dhe një aftësi të zvogëluar për të ofruar mbështetje të vërtetë në marrëdhënie.
2.Bashkëvarësia – Empatia toksike mund të kontribuojë në dinamikën e ndërvarur në marrëdhënie, ku një person bëhet tepër i varur nga empatia për vërtetimin dhe mbështetjen emocionale. Kjo mund të krijojë një dinamikë të pashëndetshme dhe të çekuilibruar që pengon rritjen personale dhe vetë-mjaftueshmërinë.
3.Humbja e identitetit – Empatët me ndjeshmëri toksike mund të luftojnë për të vendosur dhe ruajtur kufij të shëndetshëm, shpesh duke sakrifikuar nevojat dhe dëshirat e tyre për të përmbushur pritshmëritë e të tjerëve. Me kalimin e kohës, kjo mund të çojë në një humbje të identitetit personal dhe një ndjenjë të zvogëluar të vetvetes.
Megjithëse ndjeshmëria është thelbësore për të kuptuar dhe mbështetur të tjerët, empatia toksike përfshin sakrifikimin e mirëqenies dhe kufijve të dikujt. Adresimi i ndjeshmërisë toksike kërkon vendosjen e kufijve të shëndetshëm, praktikimin e kujdesit për veten dhe nxitjen e marrëdhënieve të balancuara të bazuara në respektin dhe mbështetjen e ndërsjellë.
A mund të jetë një gjë e keqe empatia e tepërt?
Ndërsa empatia përgjithësisht konsiderohet një tipar pozitiv, ndjeshmëria e tepruar mund të ketë pasoja negative. Këtu janë disa dobësi të mundshme të empatisë së tepërt:
1.Lodhja emocionale – Përthithja dhe mbajtja e vazhdueshme e barrës emocionale të të tjerëve mund të çojë në rraskapitje emocionale dhe, përfundimisht, në lodhje dhembshurie.
2.Mungesa e vetëkujdesit – Empatët me ndjeshmëri toksike mund të neglizhojnë vetë-kujdesin dhe mirëqenien e tyre, pasi ata janë tepër të fokusuar në plotësimin e nevojave të të tjerëve. Kjo mund të çojë në përkeqësim të shëndetit fizik dhe mendor.
3.Dëmtim i vendimmarrjes – Empatia e tepruar mund të mjegullojë gjykimin e dikujt dhe të pengojë aftësinë e tyre për të marrë vendime që i japin përparësi interesave të tyre më të mira. Kjo mund të çojë në një cikël të mundësimit të sjelljeve jo të shëndetshme tek të tjerët.
Cilat janë disa strategji për trajtimin e empatisë toksike?
Kur keni të bëni me ndjeshmërinë toksike, vendosja e kufijve të shëndetshëm është thelbësore për të mbrojtur mirëqenien tuaj duke ruajtur ndjeshmërinë dhe dhembshurinë.
1.Vetëndërgjegjësimi – Filloni duke zhvilluar një kuptim të thellë të emocioneve, nevojave dhe kufizimeve tuaja. Merrni kohë për të reflektuar se si ndiheni në situata të ndryshme dhe identifikoni shenjat e rraskapitjes emocionale ose të mbingarkesës. Kjo vetëdije do t’ju lejojë të kuptoni se kur po kaloni kufijtë tuaj.
2.Praktikoni kujdesin për veten – Jepini përparësi aktiviteteve të vetë-kujdesit që plotësojnë energjinë tuaj dhe ushqejnë mirëqenien tuaj. Angazhohuni në aktivitete që ju sjellin gëzim, relaksim dhe përtëritje. Kjo mund të përfshijë hobi, stërvitje, kalimin e kohës në natyrë ose thjesht marrjen e momenteve të qeta për veten tuaj.
3.Vendosni kufijtë e qartë – Komunikoni qartë kufijtë tuaj me njerëzit përreth jush. Bëjuni atyre të ditur se me çfarë jeni të kënaqur dhe çfarë keni nevojë për sa i përket mbështetjes emocionale dhe përfshirjes. Jini të sigurt dhe të vendosur në shprehjen e kufijve tuaj, edhe nëse nuk ndiheni rehat. Mos harroni, vendosja e kufijve është e nevojshme për shëndetin tuaj mendor dhe emocional.
4.Mësoni të thoni Jo – Është e rëndësishme të pranohet se të thuash “jo” nuk është një shenjë egoizmi ose mungesë ndjeshmërie. Është një mënyrë për të mbrojtur mirëqenien tuaj dhe për të siguruar që të mos merrni më shumë sesa mund të përballoni. Praktikoni të thoni jo kur ndiheni të mbingarkuar ose kur një kërkesë tejkalon aftësitë tuaja. Ju keni të drejtë të prioritizoni nevojat tuaja.
5.Kërkoni ndihmë profesionale – Nëse çrregullimi i empatisë toksike vazhdon të ndikojë ndjeshëm në mirëqenien dhe marrëdhëniet tuaja, merrni parasysh të kërkoni ndihmë profesionale nga një terapist ose këshilltar. Ata mund t’ju ofrojnë udhëzime dhe strategji të vlefshme të përshtatura për situatën tuaj specifike. Duke i dhënë përparësi mirëqenies suaj dhe duke vendosur kufij të shëndetshëm, ju mund të ruani ndjeshmërinë duke mbrojtur veten nga efektet negative të empatisë toksike.
© Nuk lejohet riprodhimi i shkrimeve pa vendosur autorësinë e revistës "Psikologjia" dhe pa cituar burimin.
