Ajo që aktualisht po përjetojmë në pandeminë Covid-19 është situatë shumë e komplikuar në kujtesën e njerëzimit të kohëve të fundit. Si po ndikon kjo situatë në emocionet dhe sjelljen e njeriut?
MP Blerta Haxhiaj
Instinktivisht emocioni i parë që vjen në mendje në pandemi është frika. Në të gjithë botën njerëzit përjetuan panik kur dëgjuan për një bllokim të mundshëm total. Infektimi emocional, pandemia, frika, dhembshuria, ndërgjegjësimi e përshkruan frikën dhe panikun e shkaktuar tek njerëzit për shkak të virusit Covid-19 si më të rrezikshëm se vetë virusi. Tendencën e njeriut për të kapur emocionet e Tjetrit e gjejmë të infektimi emocional përmes fjalëve dhe shprehjeve joverbale duke përfshirë gjuhën e trupit, tonin dhe shprehjet e fytyrës.
Infektimi masiv emocional në shkallë të gjerë është shfaqur edhe gjithashtu në mënyrë elektronike përmes mediave sociale. Ne mund të jemi të ndjeshëm ndaj emocioneve të njerëzve nga e gjithë bota përmes mediave sociale edhe nëse përjetojmë një mbyllje dhe izolim total. Gustav Le Bon propozoi një qasje epidemiologjike ndaj qasjes emocionale dhe lidh përhapjen e emocioneve me përhapjen e mikrobeve. Ai besonte se njerëzit në një turmë shfaqin ngjitje emocionale të frikës pasi nuk veprojnë në mënyrë racionale siç do të vepronin individualisht dhe paniku ka më shumë të ngjarë kur përballet me një situatë të frikshme.
Por, çfarë ndodh me emocionet, veçanërisht në një pandemi?
Frika ishte emocioni më dominues i shprehur nga njerëzit i shoqëruar nga trishtimi. Gjurmuesi i emocioneve zbuloi se emocionet pozitive ishin në rënie, përveç dashurisë dhe shpresës. Ajo që është më e zakonshme është fajësimi i hyjnores, shkencës dhe vullnetit të Zotit për përhapjen e virusit. Ky zemërim përhapet si zjarr dhe nganjëherë pasohet nga dhuna, si pasojë e saj është një nga më të rrezikshmet se sa vetë virusi. Njerëzit, ndërkohë që janë të izoluar, punojnë edhe nga shtëpia, mirëpo kjo mund të sjellë edhe dëmtim të shëndetit mendor të tyre dhe problematika të ndryshme ndërkohë që punojnë nga shtëpia (sidomos gjinia femërore duke marrë parasysh përgjegjësitë e tjera).
Ky skenar i punës është sfidues në shumë mënyra, pasi njerëzit tentojnë ta ekuilibrojnë punën me përgjegjësitë personale. Emocionet pozitive mund të jenë më ngjitëse se emocionet negative nëse vëzhgohet në kontekstin ditor. Njerëzit janë më të prirur të anojnë nga emocionet pozitive për të qenë më të motivuar dhe për të evituar emocionet negative. Sidoqoftë, emocioni fillestar i frikës në një pandemi mund të jetë përshtatës, dhe është ngjitës, pasi njerëzit shmangin turmat për të parandaluar shanset e infektimit. Njerëzit gjithashtu duket se bëhen më të ndjeshëm ndaj emocioneve pozitive të dashurisë së dhembshurisë, e cila përcaktohet si afeksioni që ndiejmë për ata me të cilët jeta jonë është e lidhur. Natyra ngjitëse e pandemisë ndoshta na ka mësuar pa dashje se shumë më tepër jeta dhe mirëqenia e njerëzve janë të lidhura drejtpërdrejt me jetën tonë.
Mendja ka arritur të përballet me përhapjen e Covid-19.
Ndërgjegjësimi si “vëmendje e veçantë në një mënyrë të veçantë: “lani duart rregullisht; mos e prek fytyrën e dikujt; ruaj distancën fizike.” Të gjitha këto aktivitete kanë nevojë për vëmendje. Ndërhyrjet psikologjike të bazuara në mendje mund të përmirësojnë rezultatet e shëndetit mendor të lidhura me stresin, përfshirë ankthin dhe stresin. Situata pandemike është e rëndë, por dikush mund ta shohë atë nga këndvështrime të tjera.
Shumë njerëz kanë humbur jetën dhe ka humbje të mëdha ekonomike. Trajtimet e shumta të ilaçeve dhe vaksinat janë duke u testuar globalisht. Nëse njerëzit ndjekin disa masa paraprake, ka më pak të ngjarë të preken. Ankthi edhe mund të rezultojë si pozitiv sepse ndikon në forcimin e lidhjeve që nga distanca fizike ajo shndërrohet në afrim emocional më të tjerët (kjo falë zhvillimit teknologjik), kështu që ankthi ynë – megjithëse i pakëndshëm – është një gjë e mirë tani, veçanërisht nëse e menaxhojmë mirë.
E qeshura është një lehtësim për të gjithë ne!
Prandaj disa këshilla nuk ka bëjnë keq si: qëndroni të sigurt fizikisht nga virusi; kufizoni mediat për të zvogëluar ankthin; merrni dhe siguroni mbështetje të ngrohtë, qetësuese, shoqërore me video, telefon ose me tekst; gjeni mënyra për të shprehur mirësinë, durimin dhe dhembshurinë; krijoni rutina të reja dhe vazhdoni të praktikoni sjelljet shëndetësore; ushqimi i mirë; ballafaqimi me izolimin dhe karantinën, reduktimi i stresit përmes praktikave të frymëmarrjes. Morali nuk është emocion, por në këto kohë që po kalojmë, pësojmë edhe lëndim moral nga kriza COVID-19.
Lëndimi moral është një term i ri për shumicën. Ajo përcaktohet si barrë psikosociale dhe shpirtërore e shkaktuar nga një akt që bie ndesh me moralin dhe vlerat e veta ose të përbashkëta. Si një kornizë e rëndësishme për të ndihmuar në kuptimin e ndikimit të shëndetit mendor të lidhur me pandeminë aktuale të koronavirusit, lëndimi moral mund të ndodhë si nga veprimet, ashtu edhe nga mosveprimi. Morali është imperativi kategorik i cili lufton me emocionet për t’i nënshtruar ato. Sidoqoftë në kohët pandemike, e këshillueshme është të ndjekim rregullat, pra me brishtësinë ekstreme të arsyes – lani duart, vendosni maskën dhe mbani distancën fizike.
© Nuk lejohet riprodhimi i shkrimeve pa vendosur autorësinë e revistës "Psikologjia" dhe pa cituar burimin.
