Ekzistojnë terma dhe përkufizime të ndryshme për llojet e fëmijëve që dallohen përsa i përket aftësive, dhe performancës së tyre . Gjenitë, të talentuar, të shkëlqyer… Këto koncepte u referohen realiteteve të ndryshme. Megjithatë, pavarësisht dallimeve të tyre, të gjithë ata meritojnë vëmendje në kontekstet arsimore dhe sociale. Ky është objektivi i ndjekur nga teoria e konceptimit me tre unaza të talentit.
Teoria e talentit me tre unaza të Renzullit
Ekzistojnë dy rryma kontradiktore në konceptin e dhuntisë. Nga njëra anë, disa autorë pohojnë se vetëm ata fëmijë që demonstrojnë qartë aftësi ose performancë mbi mesataren duhet të klasifikohen si të talentuar. Nga ana tjetër, ka nga ata që mbrojnë se duhet marrë parasysh edhe potenciali. Ata pretendojnë se është thelbësore të identifikohen dhe të mbështeten ata fëmijë që, në kushtet e duhura, mund të zhvillohen dhe të shkëlqejnë.
Për të njëjtën arsye, koncepti me tre unaza të talentit nuk është aq shumë një model ‘identifikimi’ apo diagnoze, por më tepër një model i ndërhyrjes edukative. Fokusi është vendosur në promovimin e kushteve që lejojnë shfaqjen e sjelljes së talentuar. Në fakt, dhuntia nuk konsiderohet të jetë një karakteristikë e qëndrueshme dhe absolute, por një grup sjelljesh që mund të zhvillohen brenda një kuadri specifik.
Komponentët kryesorë
Shumë mbi mesataren e aftësisë njohëse
Ky faktor i referohet të menduarit konvergjent, tipareve njohëse dhe nivelit intelektual të individit. Ata janë faktorë të matur tradicionalisht për të zbuluar talentin. Për shembull, aftësitë e përgjithshme (të tilla si kujtesa ose arsyetimi hapësinor) dhe performanca në fusha specifike (të tilla si matematika ose muzika).
Aftësia konjitive matet tradicionalisht me teste psikometrike dhe teste të standardizuara të inteligjencës. Megjithatë, tani konsiderohet thelbësore që të përdoren edhe kritere dhe burime të tjera informacioni.
Angazhimi i detyrës
Ky faktor lidhet me këmbënguljen, vullnetin, motivimin dhe përfshirjen në detyrën në fjalë. Aftësia e individit për t’u zhytur thellë në një problem dhe për të këmbëngulur derisa të arrijë qëllimin e tij. Është gjithashtu e lidhur me iniciativën dhe vetëbesimin.
Kreativiteti
Kreativiteti i referohet të menduarit divergjent, origjinalitetit dhe aftësisë për të propozuar një qasje të re kur trajtohet një detyrë ose çështje e caktuar. Vizioni, zgjuarsia dhe aftësia për të vënë në dyshim atë që është krijuar janë pika kyçe në këtë element. Sipas konceptimit me tre unaza të talentit, të tre elementët duhet të jenë të pranishëm dhe të ndërveprojnë që të ndodhë sjellja e talentuar ose prodhimi krijues. Për më tepër, të treja janë po aq të rëndësishme.
Implikimet e konceptimit me tre unaza të talentit
Ky model dhe vizioni i tij i veçantë për talentin dhe kreativitetin kanë implikime specifike:
Sjellja e talentuar mund të zhvillohet në njerëz të caktuar dhe në rrethana të caktuara.
Aftësia njohëse është faktori më i qëndrueshëm me kalimin e kohës, ndërsa kreativiteti dhe përfshirja varen në një masë të madhe nga momenti dhe konteksti. Kjo nuk do të thotë se individi bëhet pak a shumë krijues ose këmbëngulës, por që shprehja e këtyre tipareve është e ndryshueshme.
Aftësia e lartë njohëse, ose një IQ e lartë, nuk mjaftojnë për të arritur sukses në shkollë ose në profesion . Në fakt, nga një nivel i caktuar intelektual, suksesi varet më shumë nga faktorë të tillë si kreativiteti apo motivimi për arritje.
Të gjithë fëmijët që dallohen në një zonë të caktuar ose shfaqin shenja të zhvillimit të hershëm meritojnë ndërhyrje edukative të përshtatshme, edhe pse mund të jetë shumë e parakohshme për të diagnostikuar aftësinë ose talentin.
© Nuk lejohet riprodhimi i shkrimeve pa vendosur autorësinë e revistës "Psikologjia" dhe pa cituar burimin.
