Një rritje e stresit e lidhur me ndërgjegjësimin për krizën klimatike po përhapet në të gjithë botën: ankthi mjedisor i brezave të rinj. Si të dilni prej saj?
Tema është e re, por tashmë ka shkaktuar shumë diskutime: urgjenca mjedisore mund të ndikojë në shëndetin mendor, siç raportohet nga shkencëtarët e IPCC (organizata e Kombeve të Bashkuara përgjegjëse për mbikëqyrjen e klimës) në raportin e tyre të gjashtë të vlerësimit mbi ndryshimet klimatike. Por, paralajmërojnë ekspertët, për shkak të krizës klimatike po përhapen edhe çrregullimet reale të “ankthit mjedisor”.
Si mund të ndodhë kjo?
“Në shumë mënyra, megjithëse incidenca më e madhe e problemeve (siç është çrregullimi i stresit post-traumatik, depresioni dhe ankthi) vjen pas ngjarjeve ekstreme, por “të shkurtra” të motit si stuhitë, përmbytjet dhe zjarret”, shpjegon Susan Clayton, profesore e psikologjisë dhe studime mjedisore në Kolegjin e Wooster, Ohio, një nga ekspertët kryesorë në botë për ankthin ndaj ndryshimeve klimatike. “Megjithatë, ka gjithashtu një rritje të stresit të lidhur me ndërgjegjësimin e thjeshtë për ndryshimet klimatike.” Një fenomen që në të gjithë botën ka të bëjë kryesisht me të rinjtë: si në rastin e vajzës që në verën e vitit 2023 në Festivalin e Filmit Giffoni deklaroi duke qarë para ministrit të Mjedisit Gilberto Pichetto Fratin se vuan nga eko-ankthi. Tashmë në vitin 2021, një sondazh midis 10,000 moshave 16-25 vjeç i kryer në 10 vende kishte nxjerrë në pah se shumica e tyre ndjenin shqetësime të forta për krizën klimatike dhe raportuan se ndjenin ankth, trishtim, zemërim, pafuqi, cenueshmëri dhe një ndjenjë faji për këtë. situatë. Në më shumë se 45% të rasteve këto ishin ndjesi aq të forta sa preknin jetën e përditshme dhe shumë shpesh shfaqeshin zhgënjime nga pamjaftueshmëria e qeverive dhe institucioneve në trajtimin e problemit.
“Në mënyrë të veçantë, eko-ankthi është një plejadë emocionesh negative të lidhura me ndërgjegjësimin për ndryshimet klimatike”, specifikon Clayton. Termi është aq aktual sa që sapo është përfshirë ndër fjalët e reja të botimit 2024 të Zingarelli, fjalori i gjuhës italiane i shtëpisë botuese Zanichelli: “eko-ankth ose eko-ankth [përmbledhje e eko- dhe ankthit ; 2015] s. f. • ankthi që rrjedh nga frika nga pasojat e mundshme të fatkeqësive mjedisore të lidhura me emergjencën klimatike”.
Si manifestohet?
“Simptomat klinike të rëndësishme mund të përfshijnë vështirësi për të fjetur, ndërhyrje në aftësinë për të punuar ose socializuar, pamundësi për të ndaluar së menduari për ndryshimet klimatike,” përgjigjet eksperti. Ajo prek veçanërisht të rinjtë sepse ata e gjejnë veten përballë detyrave të tilla si planifikimi i së ardhmes së tyre, gjetja e punësimit të qëndrueshëm, ndërtimi i një rrjeti marrëdhëniesh shoqërore.
“Të them të vërtetën, të rinjtë nuk janë të vetmit që e përjetojnë atë,” thekson Clayton. “Megjithatë, disa studime kanë zbuluar se ata përjetojnë nivele më të larta të ankthit klimatik. Arsyeja kryesore është se ata do të preken më fort nga ndryshimet klimatike, ndërsa të moshuarit priren të ndiejnë se nuk do të jenë gjallë kur të fillojnë të shfaqen ndikimet më serioze të këtyre ndryshimeve.
Nëse nuk bëhet invalid, ankthi i klimës nuk është në vetvete patologjik: në shumë mënyra ai është me të vërtetë një përgjigje e shëndetshme, realiste dhe krejtësisht e kuptueshme ndaj mënyrës se si po trajtohet kriza klimatike. “Ne duhet të jemi të kujdesshëm në vlerësimin e përgjigjeve që lidhen me shqetësimet si eko-ankthi si çrregullime individuale. Kur veprojmë në këtë mënyrë, problemi përfundon shumë lehtë duke prekur individin e vetëm, i cili shpesh ndihmohet të përshtatet me realitetin përmes terapisë dhe madje edhe ilaçeve”, thotë Matthew Adams, psikolog në Universitetin e Brighton (MB) dhe anëtar i Climate Psychology Alliance, një komunitet terapistësh, artistësh dhe studiuesish që trajtojnë anën psikologjike dhe emocionale të krizës klimatike. “Rreziku, duke e inkuadruar problemin në këtë mënyrë, është të biesh kolektivisht në një formë të mohimit të problemit.”
Eko-ankthi është pra një e keqe për qytetarët e vetëdijshëm dhe nuk mund të fshihet. Por ju mund ta parandaloni që të bëhet dobësuese dhe të marrë përsipër gjithçka tjetër. Si? “Kanalizimi i këtij shqetësimi në veprimet klimatike mund të ndihmojë në trajtimin e tij në mënyrë konstruktive dhe në të njëjtën kohë mund të ndihmojë në adresimin e ndryshimeve klimatike,” vazhdon Clayton. Ne veprojmë që të ndihemi mirë dhe ndërkohë bëjmë mirë. “Për shumicën e njerëzve, hapi i parë mund të jetë informimi më i mirë (për të pasur të dhëna të sakta për problemin), si dhe lidhja me persona të tjerë të interesuar për këtë temë dhe gjetja e një mënyre të përbashkët të veprimit, për të ndjerë se është duke u trajtuar në mënyrë aktive gjë. Ata që ndihen vërtet të mbingarkuar duhet të përpiqen të zhvillojnë aftësi të rregullimit emocional, të tilla si distancimi nga nevoja për të ndjekur lajmet, përfshirja në teknika të reduktimit të stresit, si frymëmarrja e ndërgjegjshme dhe ushtrimet.
Ajo që fillon si një hap i vogël për të dalë nga rëra e gjallë personale, me pak fjalë, mund të kthehet në një formë “ngjitjeje pozitive” që gjithashtu inkurajon të tjerët të veprojnë.
“Gjëja e rëndësishme është të bëni gjithçka që mundeni dhe më pas të flisni për të me këdo që mundeni,” shton Susan Joy Hassol, një komunikuese shkencore, analiste dhe autore që drejton Climate Communication, një projekt jofitimprurës për të përhapur një kuptim më të madh shkencor të klimës. krizës. Dhe për ta bërë këtë ju duhet të përdorni gjuhën e duhur. “Të flasim për mënyrën sesi ndryshimet klimatike po ndikojnë tek ne këtu dhe tani është më efektive sesa parashikimet abstrakte për të ardhmen. Gjithashtu dëgjojmë shumë për atë që duhet të heqim dorë për të shpëtuar klimën. Por në vend që të tregojmë një histori sakrificash dhe privimi, ne mund të tregojmë një histori mundësish dhe përmirësimesh në jetën tonë, shëndetin dhe mirëqenien tonë: një histori e njerëzve që lulëzojnë në një epokë pas karburanteve fosile”.
Shembulli pozitiv në fakt duket se është forca më e fuqishme lëvizëse që na shtyn të veprojmë për klimën. Në një analizë të 430 studimeve të mëparshme të botuara në Proceedings of the National Academy of Sciences, Magnus Bergquist, psikolog në Universitetin e Gotebörg-ut në Suedi dhe Matthew H. Goldberg, drejtor i kërkimit eksperimental në Programin Yale për Komunikimin e Ndryshimeve Klimatike (SHBA) , kanë vërtetuar se ndërhyrjet e bazuara në stimuj ekonomikë dhe krahasime sociale stimulojnë sjelljen ekologjike shumë më tepër sesa shumë shpjegime se çfarë është e mirë apo e drejtë për të bërë.
Edhe nëse fushatat e informacionit janë të nevojshme, renditja e fakteve nuk duket se ndikon shumë në sjelljen: “Thjesht fakti i të diturit se çfarë është e drejtë, e shëndetshme ose miqësore me mjedisin nuk mjafton për të ndryshuar mënyrën se si veprojmë”, shpjegon Bergquist (në fund të fundit, sa herë do të hiqnim dorë nga një birrë me miqtë vetëm sepse e dimë se nuk është më e mira për shëndetin tonë?). Presioni social funksionon më së miri, ndoshta sepse ne ndjejmë nevojën për t’u përshtatur me normën. Dhe është gjithashtu efektiv në formën e tij “pasive”: duke parë fqinjët duke instaluar panele diellore dhe duke krahasuar konsumin në bilancin e shpenzimeve mund të na shtyjë të imitojmë sjellje pozitive. Është e qartë se disa sjellje janë më të lehta për t’u ndryshuar se të tjerat: “Është më e vështirë të bindësh dikë që të ngasë një biçikletë ose të marrë autobusin në vend që të drejtojë një makinë, sesa t’i detyrosh të fikin dritat kur dalin nga dhoma”, sqaron Matthew. Goldberg, bashkautor i studimit.
Qoftë strategji bindjeje të butë (shtytje) ose psikoterapi, objektivi për të gjithë është të kundërshtojë atë ndjenjën e palëvizshmërisë të dhënë nga ideja se nuk mund të bëhet asnjë përpjekje kundër krizës klimatike, se gjithsesi jemi të dënuar.
Ekspertët e quajnë atë lodhje apokalipsi, tundimi për t’u shkëputur nga problemi dhe nga zgjedhjet e virtytshme sepse “asgjë nuk duket se bën ndryshim”. “Shpesh shmangim të menduarit për gjërat që kërkojnë më shumë vëmendjen tonë, sepse të menduarit për to shoqërohet me emocione negative,” vëren Susan Clayton. “Nëse njerëzit nuk dinë se çfarë të bëjnë për të zgjidhur problemin dhe për të zbutur ndryshimet klimatike, ata do të përpiqen të menaxhojnë emocionet e tyre duke shmangur problemin, thjesht duke u përpjekur të mos mendojnë për të.”
Prandaj, mënyra jonë e referimit ndaj emergjencës klimatike duhet të përcjellë mesazhin se ne nuk po heqim dorë: «Është më mirë të shmangim përdorimin e shprehjeve të tilla si “fatkeqësi natyrore” kur ato që shohim tani janë në vend të fatkeqësive jonatyrore, ose si “të reja”. normalitet”, kur do të ishte më e saktë ta quanim një “anormalitet të ri”, përfundon Hassol. Dhe edhe thjesht të flasim për ndryshimet klimatike nuk mjafton më: «Ajo që po përjetojmë tani është një trazirë e vërtetë klimatike e shkaktuar nga njeriu. Pra, është më mirë të përdoren terma si “çuditshmëri globale”, të cilat funksionojnë në disa kontekste.” E rëndësishme është që mesazhi se çdo gjë tani është e humbur të mos marrë vesh, as në nivel gjuhësor. Sepse kjo është pikërisht ajo që shkakton shumë probleme psikologjike. Dhe atëherë nuk është e vërtetë: ne ende mund të bëjmë shumë.
© Nuk lejohet riprodhimi i shkrimeve pa vendosur autorësinë e revistës "Psikologjia" dhe pa cituar burimin.
