Mendimet që mendojmë për veten dhe rrethanat tona luajnë një rol të madh në shëndetin tonë mendor. Kur ia shpjegojmë gjërat vetes në një mënyrë optimiste, ne jemi më të lumtur, më me energji dhe përjetojmë sukses më të madh në çdo fushë të jetës. Sidoqoftë, kur mendojmë për veten dhe rrethanat tona në mënyrë pesimiste humbasim shpresën, bëhemi të pafuqishëm dhe lehtë mund të zhvillojmë depresion. Është e rëndësishme t’u mësoni fëmijëve optimizmin për të përmirësuar shëndetin e tyre mendor dhe për t’i ndihmuar ata të jenë më të suksesshëm në jetë.
Mendimet negative çojnë në depresion
Mënyra se si ia shpjegojmë vetes rrethanat tona përcakton se sa të pafuqishëm ose pa energji bëhemi. Kur përjetojmë ndjenja të përsëritura të pafuqisë, ne rrezikojmë të biem në depresion. Kjo është e vërtetë si për të rriturit ashtu edhe për fëmijët. Kur besojmë në mendime që na bëjnë të ndihemi të pafuqishëm, bëhemi të shkurajuar, të pashpresë dhe të dëshpëruar. Kur besojmë në mendime që na bëjnë të ndihemi plot shpresë, ne kemi më shumë energji dhe ka më shumë të ngjarë të arrijmë sukses.
Çfarë është stili shpjegues
Mendimet dhe besimet që kemi kur ia shpjegojmë vetes rrethanat tona njihen si stili ynë shpjegues. Ju mund të keni një stil shpjegues optimist ose një stil shpjegues pesimist. Një stil shpjegues optimist shikon vështirësitë dhe mendon se mendimet janë të përkohshme (nuk do të zgjasin përgjithmonë), specifike (ndikojnë vetëm në këtë situatë) dhe jopersonale (jo i gjithë faji im). Këto mendime i ndihmojnë ata të ndihen me shpresë, të motivuar dhe me energji për të duruar gjatë sprovës. Këmbëngulja dhe qëndrueshmëria çojnë në sukses më të madh.
Nga ana tjetër, një stil shpjegues pesimist, jep mendime rreth rrethanave të pafavorshme që janë personale, të përhapura (ndikojnë në gjithçka) dhe të përhershme (do të jenë gjithmonë në këtë mënyrë). Këto mendime bëjnë që ata të ndjehen të pashpresë dhe të dekurajuar. Ata dorëzohen, dështojnë dhe mund të depresionohen lehtë.
Dallimi midis shpjegimeve pesimiste dhe optimiste
Për shembull, një fëmijë optimist që merr një notë të keqe në një test mund të mendojë: “Nuk kam punuar mirë në këtë test. Nuk po ndihesha mirë ditën kur e bëmë atë dhe udhëzuesi që mësuesi dha nuk dukej se përputhej me pyetjet në test. Për testin tjetër, unë do të flas me mësuesin tim për t’u siguruar që udhëzuesi i studimit është më i dobishëm”.
Një fëmijë pesimist që merr një notë të keqe në një test mund të mendojë: “Dola shumë keq në këtë test. Unë jam shumë budalla. Unë kurrë nuk do t’i mësoj këto gjëra (të përhershme). Të gjithë do të tallen me mua sepse unë jam kaq idiot (personal)”.
Mendimet tona për rrethanat tona shkaktojnë ndjenjat tona
Mendimet që fëmijët besojnë për veten dhe rrethanat e tyre ndikojnë në mënyrën se si ata ndihen. Më pas këto ndjenja i bëjnë ata që të ndërmarrin veprime që burojnë nga mënyra se si ndihen. Kur ata e kritikojnë vazhdimisht veten duke menduar në mënyrë pesimiste, ata dorëzohen dhe pastaj ndihen edhe më keq. Bëhet një cikël vicioz që mund të spiralizohet në ndjenjat e depresionit.
Një stil shpjegues optimist është provuar se i ndihmon njerëzit të jenë më të suksesshëm në shkollë, në punën e tyre, në sport, në politikë dhe madje mund të na ndihmojë të jetojmë më shëndetshëm dhe më gjatë. Një stil shpjegues pesimist është treguar të jetë një nga shkaqet kryesore të depresionit. Njerëzit pesimistë priren të arrijnë më pak, dështojnë më shumë dhe përjetojnë më shumë ngjarje negative të jetës.
Ne kemi fuqinë për të kontrolluar mendimet tona
Për fat të mirë, ne kemi aftësinë të zgjedhim mënyrën se si mendojmë. Ne mund të ndryshojmë mënyrën sesi ia shpjegojmë vetes rrethanat tona për të zhvilluar një stil shpjegues më optimist. Stili ynë shpjegues zhvillohet gjatë fëmijërisë. Studiuesit mendojnë se stili ynë shpjegues, qoftë optimist apo pesimist, buron nga disa faktorë përfshirë stilin shpjegues të nënës sonë, kritikat që marrim nga të rriturit dhe krizat që përjetojmë gjatë fëmijërisë.
Zakonisht, fëmijët janë më optimistë para pubertetit dhe më pas stili i tyre shpjegues merr formë kur arrijnë pubertetin dhe nëse lihen vetëm, do të qëndrojnë të qëndrueshëm gjatë gjithë jetës së tyre. Studiuesit kanë zbuluar se kur u mësojmë fëmijëve aftësitë për të përmirësuar zakonet e tyre të të menduarit për të zhvilluar një stil shpjegues më optimist, këto aftësi mund të kenë një ndikim të qëndrueshëm në shëndetin dhe suksesin e tyre të ardhshëm. Çdokush mund t’i mësojë këto aftësi dhe të ndryshojë stilin e tyre shpjegues, por duke filluar me fëmijët para-rritjes mund të bëjë një ndryshim të madh në ndryshimin e trajektores së jetës së tyre për t’i ndihmuar ata të arrijnë më shumë sukses dhe lumturi.
Si ta ndihmoni fëmijën tuaj të zhvillojë një stil shpjegues optimist
Një nga aftësitë më të dobishme që mund t’u mësojmë fëmijëve tanë është se si të zhvillojnë një stil shpjegues më optimist. Ashtu si ne i mësojmë fëmijët tanë për ndershmërinë, punën e palodhur dhe përgjegjësinë, optimizmi është një tjetër aftësi që mund ta përdorim për të rritur mirë fëmijët tanë. Dhe kur u mësojmë fëmijëve tanë aftësitë për të përmirësuar stilin e tyre shpjegues, ne gjithashtu mësojmë dhe mund të përmirësojmë stilin tonë shpjegues.
Ilustroni se si mendimet shkaktojnë ndjenjat tona
Gjëja e parë me të cilën mund të ndihmojmë fëmijët tanë të kuptojnë është se ndjenjat nuk na ndodhin rastësisht. Ndjenjat tona janë gjithmonë një rezultat i drejtpërdrejtë i mendimeve dhe besimeve që kemi. Kur ndihemi të trishtuar, të zemëruar, të frikësuar ose të zënë ngushtë, ekziston gjithmonë një mendim që i paraprin këtyre ndjenjave. Nëse mund të mësojmë t’i njohim ato mendime, ne mund ta ndryshojmë mendimin dhe si rezultat, të ndryshojmë mënyrën se si ndihemi.
Identifikoni shembuj të mendimeve pesimiste
Merrni pak kohë për t’u ulur me fëmijën tuaj dhe diskutoni për një moment të fundit kur ata po ndiejnë një emocion të pakëndshëm (të trishtuar, të zemëruar, të irrituar, të zënë ngushtë). Ndihmojini të mendojnë për situatën dhe të kujtojnë mendimet që ata po mendonin për rrethanat e tyre. Ju me gjasë do të identifikoni mendime që ishin të përhershme, të përhapura dhe / ose personale. Flisni me fëmijën tuaj për t’i ndihmuar ata të kuptojnë se si mendimet e tyre specifike kontribuuan në mënyrën se si ata ndiheshin.
Dilni me shembuj të përgjigjeve optimiste
Përpiquni të gjeni një kohë kur ata po përballeshin me një vështirësi, por nuk ndiheshin aq të fortë nga një reagim emocional i pakëndshëm. Kjo mund të jetë pak më sfiduese, prandaj mund t’ju duhet t’u jepni shembuj. Qëllimi këtu është të kërkojmë mendimet që fëmija po mendonte në atë kohë për fatkeqësinë. Shikoni nëse mund të punoni së bashku për të identifikuar mendimet që ishin jopersonale, të përkohshme dhe specifike, në mënyrë që ata të mund të shohin se si një shpjegim optimist i ndihmoi ata të ndihen më mirë.
Për këto dy hapa të fundit, qëllimi nuk ka qenë të rregullojmë mendimin. Ne thjesht duam t’i kushtojmë vëmendje mendimeve tona dhe të identifikojmë se cilat mendime na shërbejnë dhe cilat jo. Ju mund të dëshironi të kaloni disa ditë duke kaluar një ose dy shembuj çdo mbrëmje për të praktikuar këtë aftësi. Në darkë ose në kohën e gjumit mund t’i kërkoni fëmijës të identifikojë një situatë të pafavorshme me të cilën përballen gjatë ditës dhe më pas të flisni përmes mendimeve që ata po mendonin në atë kohë dhe sesi i bën ato të ndiheshin.
Mësoni si të kundërshtoni mendimet negative
Pasi fëmija juaj të ketë marrë një praktikë të mirë për identifikimin e mendimeve të tij, ju mund të kaloni në fazën tjetër ku në të vërtetë ne mësojmë se si t’i ndryshojmë mendimet tona. Kjo quhet mosmarrëveshje. Bëni që fëmija juaj t’ju tregojë për një rrethanë të vështirë me të cilën përballen, ndihmojini ata të identifikojnë mendimet dhe ndjenjat që kishin fillimisht, në lidhje me rrethanën dhe më pas të kalojë nëpër procesin e diskutimit të mendimeve pesimiste me një shpjegim më optimist.
Për ta ndihmuar fëmijën tuaj të kundërshtojë mendimet e tij pesimiste, bëjini të mendojnë përmes pyetjeve të mëposhtme:
Pyetjet që ndihmojnë në mposhtjen e mendimeve pesimiste
Cilat janë provat? – “Unë jam fëmija më budalla në botë”. A ka fëmija juaj ndonjë notë të mirë në lëndë të tjera që mund të japin prova për të hedhur poshtë këtë besim? Mënyra më e mirë për të kundërshtuar mendimet negative është të tregojmë se ato janë të pasakta.
A ka ndonjë shpjegim alternativ? – “Ginny nuk u përgjigj në telefon kur e telefonova kështu që ajo duhet të më urrejë mua dhe nuk dëshiron të jetë më shoqja ime.” Bëni që fëmija juaj të identifikojë 5 arsye të tjera pse Ginny mund të mos jetë përgjigjur në telefon (ajo po luante jashtë pa telefonin e saj, ajo është e dënuar dhe humbi privilegjet e saj të telefonit, është e lodhur dhe nuk donte të fliste me askënd).
Cilat janë implikimet? Nëse mendimi është i vërtetë, çfarë nënkupton kjo? – “Dështova në këtë test. Unë jam shumë keq në matematikë dhe kurrë nuk do t’i mësoj këto gjëra.” Mendimi se dështoi në test mund të jetë i vërtetë, por a do të thotë kjo se ata janë shumë keq në matematikë ose se kurrë nuk mund të mësojnë dhe përmirësohen? Në asnjë mënyrë.
A më shërben ky mendim? – “Unë ngel në sport, askush nuk do të dëshirojë kurrë që unë të luaj në ekipin e tyre.” Unë personalisht gjithmonë kam “ngelur” në sport dhe nuk kisha ndonjë interes për të luajtur aq sa të përmirësohesha. Të mendoj rreth asaj se sa keq jam në sport nuk më ka shërbyer kurrë. Në vend të kësaj, unë zgjedh të njoh atë në të cilën jam mirë dhe të kujtoj se ka shumë mënyra të tjera për t’u argëtuar në jetë sesa sportet.
Praktika e diskutimit dhe zhvillimi i aftësive për të “debatuar me veten e tyre”
Kaloni disa ditë duke diskutuar çdo mbrëmje shembuj të përditshëm të rrethanave të vështira, për t’i ndihmuar fëmijët tuaj të fillojnë të zhvendosin mendimet e tyre se si t’i shpjegojnë gjërat vetes. Do të duhet shumë praktikë, nuk është një mësim që merret një herë, do të duhet të punoni pa pushim për të forcuar këto aftësi. Mësojini ata se si të “debatojnë” me veten e tyre për të kundërshtuar mendimet negative dhe t’i zëvendësojnë ato me ato më pozitive. Kjo është mënyra se si ne mësojmë optimizmin dhe përmirësojmë shëndetin mendor.
Mendimet përfundimtare se si t’u mësojmë fëmijëve optimizmin
Një stil shpjegues pesimist është një nga shkaqet kryesore të depresionit gjatë gjithë jetës. Duke i mësuar fëmijët tanë se si të jenë optimistë ndërsa janë të vegjël, ne po i vendosim ata që të kenë një rrezik më të ulët të depresionit. Problemet e shëndetit mendor po rriten me shpejtësi si tek të rinjtë ashtu edhe tek të rriturit. Ju mund të përdorni hapat e mësipërm për të përmirësuar stilin tuaj shpjegues, sepse, siç e dimë, fëmijët mësojnë më mirë përmes shikimit të shembullit tonë.
Burimi / https://www.workingmomsbalance.com/
© Nuk lejohet riprodhimi i shkrimeve pa vendosur autorësinë e revistës "Psikologjia" dhe pa cituar burimin.
