FB

November 26, 2022 | 7:30

Nga frigoriferi te shiringa, shpikjet “made by woman”

Shpikjet si kompjuteri, teleskopi nënujor, shiringa, frigoriferi, motorët e kërkimit janë ‘fëmijë’ të nënave të panjohura dhe shpeshherë të injoruara nga historia. Shpikje të papritura ‘të bëra nga gruaja’, rezultat i krijimtarisë së grave të emancipuara dhe jokonvencionale, të pajisura me aftësi të pazakonta shkencore dhe teknologjike për kohën.

ada-byron

Mes tyre, Ada Lovelace Byron (1815 – 1852), fisnike dhe matematikane angleze, e bija e poetit, e cila në gjysmën e parë të shekullit të 19-të ‘shpiku’ një algoritëm, i konsideruar i pari i përpunuar nga një makinë dhe që kontribuoi në lindjen e softuerit të kompjuterit.

tabithaPak vite më parë se Ada, amerikania Sarah “Tabitha” Babbitt (1779 – 1853), e apasionuar pas ndërtimit të veglave të ndryshme, vjen për të bërë një sharrë rrethore, e përdorur më pas në një sharrë në vitin 1813. Babbitt konsiderohet edhe si nëna e protezave dentare.

mary

Patenta e parë amerikane për një ngrirës akulloresh me manivel daton në 1843 dhe u mor nga Mary Donaldson Johnson (1794 – 1890); ky mjet lejoi që të ketë akullore në më pak kohë se ajo e punuar me dorë.

josephine-cochrane

Dhe përsëri. Lavastovilja e parë mekanike u krijua në 1886 nga amerikania Josephine Cochrane (1839-1913); shpik një version të një modeli tashmë të patentuar vite më parë, nga një shpikës tjetër, por që, duke qenë prej druri, nuk kishte funksionuar.

dorothy

Dorothy Levitt (1882-1922), gazetare dhe shofere, gruaja e parë britanike që vendosi rekordin botëror të shpejtësisë së grave në tokë, konceptoi pasqyrën e pamjes së pasme, e cila më pas u prezantua në një nivel industrial në vitin 1914. Në fakt, si shofere, ajo sugjeron që gratë të marrin një pasqyrë të vogël për ta vendosur herë pas here, në mënyrë që të shohin prapa gjatë udhëtimit në trafik.

maria

Biofizikantja hungareze Maria Telkes (1900-1995) konsiderohet si një nga krijueset e sistemeve të ruajtjes termike diellore, e mbiquajtur për këtë arsye “mbretëresha e diellit”. Ajo është gjithashtu e lidhur me shfaqjen e pajisjeve termike, duke përfshirë një njësi shkripëzimi të dobishme për varkat e shpëtimit të angazhuara në rikuperimin e avionëve dhe marinarëve të humbur në det.

melita

Dhe kush do të mendonte për një filtër kafeje, megjithëse rudimentar, në fillim të shekullit të kaluar? Një biznesmene gjermane, Melitta Bentz (1873-1950) mendon për këtë dhe për të kapërcyer llumet e bezdisshme të kafesë të mbetura në pije nga makineritë, ajo gjen një zgjidhje: përdor letër fshirëse nga fletorja e djalit të saj dhe një tenxhere bronzi të shpuar: ku lindin filtrat për kafe.

 

Të gjithë këta shpikës dhe të tjerë, gjithsej 53, tregohen në axhendën e vitit 2023 të gazetës feministe NoiDonne.

maria

Një grua-shpikëse çdo javë për t’u njohur. Dy italianet që janë pjesë e koleksionit, pedagogia Maria Montessori, krijuese e metodës së njohur edukative dhe sipërmarrësja Luisa Spagnoli, e njohur mbi të gjitha për krijimin e çokollatave Bacio Perugina si dhe për rrjetin e dyqaneve të veshjeve që e mban emrin e saj.

Luisa Është një udhëtim në historinë e figurave femra që kanë sjellë risi në fusha të ndryshme, duke shpikur gjëra të vogla apo të mëdha që tashmë janë pjesë e përditshmërisë së çdokujt. Prania, sot që ende flasim për hendekun gjinor në lëndët STEM, e kaq shumë grave pas objekteve dhe sistemeve, përfshirë ato të teknologjisë së lartë, është befasuese, si në rastin e pajisjeve shtëpiake apo përdorimit të teknologjisë së informacionit, për ta bërë atë më të lehtë dhe për të shpërndarë informacion. Ato janë femra protagoniste të jetëve jokonvencionale dhe rrugëve me pengesa, të pajisura jo vetëm me intuitë, por edhe me kokëfortësi dhe vendosmëri, të humbura në detin e madh të historisë së epërsisë mashkullore.

Ato tregojnë histori emancipimi, vetëm mendoni se mundësia e grave për të regjistruar patenta është relativisht e kohëve të fundit. Ashtu siç ka raste të grave të mashtruara qëllimisht që kanë luftuar prej kohësh për të marrë njohjen e pronësisë së tyre.

Një nga shumë raste, është ai i qeseve prej letre me fund të sheshtë të amerikanes Margaret Knight (1838-1914) e cilësuar si “shpikësja më e famshme e shekullit të 19-të”.

 

 

Burimi ansa.it

© Nuk lejohet riprodhimi i shkrimeve pa vendosur autorësinë e revistës "Psikologjia" dhe pa cituar burimin.

MARKETINGU:
Agjente Marketingu:
Erinda Topi: 0688019400
E-mail: [email protected]

© Revista Psikologjia. Nuk lejohet riprodhimi i shkrimeve pa vendosur autorësinë e revistës "Psikologjia" dhe pa cituar burimin.

To Top