“Puna të bën të lirë”, “Puna është ilaçi”, “Puna të zgjat jetën”, “Puna të mbron shëndetin”… e sa e sa slogane të tjera tregojnë rëndësinë e një procesi autonom dhe njëherazi shoqëror. Puna është veprimtaria më e dobishme që kryen njeriu, cilësohet në fjalorin gjuhësor shqiptar, ku me të drejtë nënvizohet se “njeriu përdor forcën e vet të krahut e të mendjes dhe vegla e mjete të ndryshme, për të shndërruar natyrën sipas nevojave të veta, për të prodhuar të mira materiale, për të krijuar vlera shpirtërore a për një qëllim tjetër të vetëdijshëm; veprimtari e ndërgjegjshme prodhuese, krijuese, organizuese etj.”
Nga Orjona TRESA, gazetare
Në një analizë të koncentruar të ekspertëve të psikologjisë botërore nënvizoj këtë ekstrakt të studiuar prejt tyre: Puna është një aspekt qendror i jetës, duke siguruar një burim të strukturës, një mjet mbijetese, lidhje me të tjerët, dhe në mënyrë optimale një mjet të vetëvendosjes (Blustein, 2006, 2008; Budd, 2011; Juntunen, 2006; Richardson, 1993, 2012). Në të gjithë globin, njerëzit i kushtojnë kohë dhe përpjekje të konsiderueshme në përgatitje, përshtatje dhe menaxhimin e jetës së tyre punës. Shumë nga krizat kryesore që prekin njerëzit dhe komunitetet kanë qenë dhe vazhdojnë të jenë të lidhura me punën (Clifton, 2011; Wilson, 1996). Këto kriza shpesh prekin kombet dhe shtetet në një nivel makro dhe kanë një ndikim të thellë në rrjedhën dhe trajektoren e jetës individuale (Sen, 1999; Wilson, 1996). Luftërat, uria dhe rreziqet për sigurinë personale kanë qenë të gjitha të lidhura drejtpërdrejt me mundësinë e punës (Clifton, 2011; Sachs, 2005).
Me pak fjalë, mungesa e punës është një shkak i rëndësishëm i ndërprerjeve sociale dhe ekonomike, si dhe i varfërisë. Në të njëjtën kohë, puna, kur është dinjitoze dhe kuptimplote, mund të krijojë themelin për një jetë të kënaqshme, që i lejon njerëzit të mbajnë veten dhe familjet e tyre dhe të gjejnë një rrugëdalje për vlerat dhe interesat e tyre në botën e punës (Kreshma, Brown, & Hackett, 2002; Savickas, 2011; Super, 1980).
Në harkun kohor të shoqëruar nga pandemia e Covid-19, të punuarit pësoi një transformim, duke shkuar deri në ekstreme. Një pjesë e konsiderueshme mbeti e papunë, të tjerë, me të ardhura të përpjesëtuara mbijetese, për shkak të kufizimit të orareve, të tjerë akoma, të punësuar mbi normën e lejuar për shkak të mbingarkesës së profilit të shërbimeve që përfaqësonin. Ajo që na dha mësim ky vit ishte pikërisht vlera që sjell puna në jetën e gjithsecilit, që pavarësisht pengesave, nuk është vetëm një akt sublim për ta jetuar, por mbi të gjitha mirëqenie shpirtërore për shkak të alternativave dhe gjithpërfshirjes në një proces sa shpirtëror aq edhe fizik.
Ekosistemi i ri i punës
Pandemia është ndoshta shtytja e fundit drejt një sistemi të ri pune. Një e ardhme në të cilën do të shfaqen profesione dhe sfida të reja në të gjitha nivelet. Me fjalë të tjera, një ekosistem i ri pune ka të ngjarë të shfaqet pas krizës. Megjithëse askush nuk e di me siguri se kur do të përfundojë emergjenca shëndetësore dhe si do të rikonfigurohet ekonomia, ka indikacione se ka akoma disa muaj për t’u kthyer në “normalitet” – ose më mirë për të rikrijuar një normalitet të ri. Është e qartë se do të përballemi me një recesion dhe se modelet e konsumit do të ndryshojnë në afat të shkurtër dhe të mesëm. Prioriteti tani është të fitojmë atë që është e nevojshme dhe, për këtë arsye, ta sigurojmë atë.
Ekosistemi i ri i punës tenton të organizohet rreth kësaj premise. Ndryshimi i parë i madh në organizimin e punës ndoshta do të konsistojë në një prezantim vendimtar të telepunës në të gjithë sektorët që e lejojnë atë. Së pari, sepse është një sistem që na mbron nga valët e mëtejshme të pandemive; së dyti, sepse izolimi i detyruar në shtëpi ka treguar se mund të jetë efektiv. Në mënyrë të ngjashme, e gjithë ekonomia mund të pritet të organizohet rreth përmbushjes së nevojave tona kryesore, për sa i përket produkteve dhe shërbimeve. Sidoqoftë, këto nevoja thelbësore kanë ndryshuar, si përsa i përket mënyrës se si po strukturohet bota e sotme, ashtu edhe për shkak të vetë pandemisë. Shumë kompani do të duhet të ndryshojnë mënyrën e funksionimit të tyre. Përveç kësaj, tani më shumë se kurrë, produktet dhe shërbimet duhet të ofrohen ndryshe, mbi të gjitha duke siguruar sigurinë shëndetësore. Shumica e ndërmarrjeve do të duhet të rifillojnë aktivitetet e tyre në bazë të një serie problemesh strukturore të papërcaktuara ende, të paktën me saktësi.
Pandemia ishte një tronditje për disa dhe një përvojë e kufizuar me trauma për të tjerët. Do të ketë efekte emocionale në afat të shkurtër, të mesëm dhe të gjatë. Ato do të pasqyrohen, për shembull, në një kërkesë më të madhe për vëmendje psikologjike ose pasuri kulturore që ndihmojnë në ribalancimin e mendjes. Të gjitha format e sigurimit ndoshta do të kërkohen shumë. Bota do të duhet të shpikë mënyra të reja për të shijuar kohën e lirë; kësaj radhe nuk ka të bëjë me blerjen e mallrave që ofrojnë kënaqësi të përkohshme. Do të kalojë ca kohë para se udhëtimi të bëhet një propozim argëtues, i sigurt dhe i pakufishëm. Prandaj është e parashikueshme që të gjithë ne do të duhet të familjarizohemi me këto burime të reja në mënyrë që të veprojmë në të ardhmen.
Përgatiti: Orjona TRESA | Botuar në Revistën “Psikologjia”, Nr. 167
© Nuk lejohet riprodhimi i shkrimeve pa vendosur autorësinë e revistës "Psikologjia" dhe pa cituar burimin.
