Duke pasur parasysh situatën aktuale të urgjencës për shkak të COVID-19, jeta e secilit prej nesh është kthyer përmbys dhe, megjithëse, aktualisht, situata po ndryshon dalëngadalë, është e nevojshme të pyesim veten se çfarë do të sjellin muajt në vazhdim.
Për më shumë se dy muaj jemi izoluar me botën e jashtme, madje edhe kontakti i ngushtë me familjarët gjithashtu është reduktuar, ku sado të bashkuar të kenë qenë kanë vuajtur nga ky kufizim dhe nga qëndrimet e detyrueshme dhe pothuajse “klaustrofobike” .
Por çfarë ndodh kur realiteti që njohim ndryshon në një mënyrë të paparashikueshme dhe drastike? A është e mundur që kjo periudhë të kalojë pa lënë gjurmë tek ne?
Padyshim që përgjigjja është jo. Edhe nëse pasojat e izolimit, detyrimi për të jetuar së bashku, kërcënimet ndaj jetës, ekspozimi ndaj vdekjes ose privimi ekonomik nuk janë gjithmonë të dukshme fizikisht, të gjitha këto ngjarje të përcaktuara si “traumatike” ndikojnë në mënyrë të pashmangshme në shëndetin mendor të gjithkujt.
Kush nga ne, nuk ka përjetuar në këtë periudhë një rritje të gjendjeve të alarmit, tensionit ose agjitacionit dhe stresit psikofizik? Mungesa e sigurisë për të ardhmen, pamundësia e dhënies së një lamtumire të fundit për të dashurit tanë, pamundësia e të ndjerit të aftë dhe të efektshëm duke bërë punën tuaj, janë të gjithë faktorët që kanë kontribuuar në rritjen e stresit, të shkaktuar nga izolimi.
Një studim i botuar së fundmi në Lancet ka gjetur efektet e dëmshme të karantinës në mirëqenien psikologjike të njerëzve që i janë nënshtruar izolimit të detyruar, duke gjetur një rritje të simptomave të stresit post-traumatik, ankthit, depresionit, pagjumësisë, frikës nga infeksioni, konfuzioni, zemërimi, zhgënjimi dhe mërzitja. Një studim tjetër (Mucci, Mucci, & Diolaiuti, 2020), i cili synonte këtë pandemi dhe u krye mbi popullatën e përgjithshme, zbuloi se masat kufizuese për të parandaluar përhapjen e COVID-19, kanë bërë që shëndeti psiko-fizik i shumë prej nesh të kërcënohet nga përhapja e ndjenjave të pasigurisë, frikës dhe dëshpërimit dhe për këto arsye, ndoshta në një të ardhme të afërt, profesionistët e shëndetit mendor do të përballen me një “pandemi paralele” të karakterizuar nga stresi akut ose post-traumatik, shqetësimet emocionale, shqetësimet e gjumit, depresioni dhe madje edhe vetëvrasja.
Prandaj, tani që situata e urgjencës po kthehet ngadalë, është koha të ndalemi për një moment dhe të mendojmë për ndikimin e kësaj përvoje në shëndetin tonë fizik dhe mendor dhe se si mund të shmangim efektet e dëmshme në sistemet emocionale, të sjelljes, mendimit dhe marrëdhënies, të cilat janë vënë në provë muajt e fundit. Në veçanti, vëmendje specifike duhet t’u kushtohet të miturve, të cilët janë ndër subjektet më të brishta në shoqërinë tonë dhe të cilëve, për fat të keq, shpesh nuk u jepet rëndësia e duhur.
Në fakt, secili prej nesh po përballet dhe duron për të mirën e të gjitha ndryshimeve thelbësore, përfshirë fëmijët, nga më të rinjtë deri tek ata që luftojnë me adoleshencën. Nëse ne të rriturve na jepet mundësia të gjejnë informacione dhe shpjegime duke lexuar, duke dëgjuar lajmet dhe duke u informuar në mënyrë adekuate, për fëmijët nuk ka qenë kështu. Në të vërtetë, mjeti i vetëm ndërmjetës që vogëlushët kanë në dispozicion me botën e jashtme janë prindërit e tyre. Kjo është arsyeja pse është thelbësore që këta të fundit të jenë në gjendje të japin komunikime të qarta, të thjeshta dhe koherente, duke shmangur informacionin kërcënues që mund të jetë burim stresi dhe alarmi, pasi fëmijët e kanë të vështirë të kuptojnë. Prindërit, sot më shumë se kurrë, duhet të kryejnë funksionin e kontrollit dhe pasqyrimit emocional (Fonagy & Target, 2001), ata duhet të përfaqësojnë një strehë të sigurt (Bowlby, 1989) në mesin e paqartësive që po përjetojmë. Fëmijët dhe të rinjtë kanë nevojë për të rritur të pranishëm, autoritarë dhe të qëndrueshëm.
Izolimi dhe humbja e rutinës
Të jetosh në një mjedis të parashikueshëm është thelbësore për mirëqenien e të gjithëve, veçanërisht për të vegjlit. Rutinat u lejojnë fëmijëve të gjejnë rregull dhe të parashikojnë me siguri se çfarë po ndodh, duke ofruar një ndjenjë sigurie dhe kontrolli mbi realitetin përreth tyre. Falë modeleve të sjelljes së referencës, d.m.th. prindërve ose figurave kryesore të referencës (Bandura, 1986), fëmijët mësojnë të strukturojnë sjelljen e tyre dhe, falë rutinave, arrijnë të përshtaten me realitetin përreth, duke e jetuar atë si më të njohur, të prekshëm dhe më pak të pasigurt.
Por le të shohim së bashku rolin e rutinës… para së gjithash, ato krijojnë stabilitet dhe rregullsi, na lejojnë të njohim veten, të tjerët dhe mjedisin, të veprojmë si rregullatorë emocionalë dhe të kontrollit, të garantojmë mirëqenien dhe jetën e marrëdhënieve dhe të lejojmë mësimin dhe autonominë e re. Prandaj, rutinat janë referenca konkrete dhe të sigurta për të garantuar një zhvillim të shëndetshëm të proceseve tona konjitive, emocionale, të sjelljes dhe marrëdhënies.
Dhe me pandeminë?
Deri vonë jeta jonë, u shënua dhe u karakterizua nga rituale, të cilat përcaktonin ditët. Megjithatë, me shpërthimin e pandemisë, familjet duhej të ristrukturonin këto rituale dhe të ripunonin kohërat e jetës së përditshme.
Vetë Bessel Van der Kolk, një nga ekspertët kryesorë ndërkombëtarë të traumës psikologjike, e përcaktoi këtë fazë emergjente si një gjendje para-traumatike. Ndër aspektet që karakterizojnë këtë gjendje, në fakt, ai identifikon heqjen e veprimtarive tona rutinë pasi gjeneron mungesë parashikueshmërie dhe humbje të ndjenjës për të ushtruar kontroll mbi veprimet e dikujt dhe, përmes tyre, në botë (Van der Kolk, 2020).
E gjithë kjo është përkeqësuar nga izolimi dhe largimi i plotë nga situatat e mëparshme të jetës. Mbyllja e vendeve të punës dhe shkollave, si dhe bllokimi i të gjitha aktiviteteve shoqërore dhe sportive, kanë krijuar gjendje kaosi dhe pasigurie, kanë alternuar rutinat tona (Lee, 2020) dhe kanë krijuar vështirësi. Prandaj, është e një rëndësie themelore, veçanërisht në situata emergjente, të gjesh stabilitetin dhe rregullsinë në mënyrë që të kthehesh në ritme normale cirkiane dhe të ristrukturosh rutinën e humbur.
Por si mund ta rikthejmë një rutinë të humbur?
Para së gjithash, është e nevojshme të pyesim veten se çfarë bënim para pandemisë, kjo aftësi e vetë-reflektimit dhe introspeksionit në lidhje me atë që mbushte ditët tona “normale”, mund të rrisin vetëdijen, autonominë dhe ndjenjën për të rivendosur një bilanc psikik personal. Atëherë, është e nevojshme të mbrohen ritmet biologjike, të humbura gjatë karantinës dhe kjo mund të bëhet duke filluar nga skanimi i organizimit të ditës, nga vaktet deri tek aktivitetet dhe nga çdo detyrë dhe kënaqësi tjetër që duhet të përmbushet.
Por, një aspekt që nuk duhet anashkaluar është edhe mirëmbajtja dhe ristrukturimi i hapësirave personale dhe individuale të një personi, të cilat janë prekur negativisht nga rritja (dhe detyrimi) i ndarjes së hapësirave të përbashkëta. Çdo anëtar i familjes, i madh dhe i vogël, duhet të ndërtojë rutinën e vet personale dhe në rastin e fëmijëve, janë prindërit ata që duhet të lejojnë që kjo të ndodhë. Ne nuk lejojmë që fëmijët të humbasin mundësinë për të eksperimentuar përmes lojës, por është gjithashtu thelbësore që ne të jemi pjesë dhe të ndajmë me ta, sa më shumë që të jetë e mundur, ato hapësira të lojërave në të cilat fëmijët shpesh strehohen për t’u dhënë zë nevojave të tyre.
Po shkolla?
Mbyllja e shkollave ka theksuar gjithashtu problemin e humbjes së normalitetit tek fëmijët, si dhe te të rriturit. Shkolla e mbyllur, megjithëse një mjet i domosdoshëm në situata emergjente, sjell me vete probleme të shumta, para së gjithash mundësinë e ekspozimit ndaj mjeteve dixhitale. Mësimi online ka shtuar diferencat mes fëmijëve që u përkasin klasave të ndryshme shoqërore dhe ka të ngjarë që në muajt e ardhshëm, të ketë një përkeqësim të diferencës dhe rritje të fenomeneve diskriminuese dhe stigmatizuese. Në fakt, fëmijët që jetojnë në familje të varfëra e gjejnë veten në kushte që e bëjnë të vështirë ndjekjen e mësimit nga shtëpia. Mësimi online zakonisht kërkon një kompjuter dhe internet, të cilat familjet më të varfra shpesh nuk i kanë.
Përveç sfidave arsimore, familjet me të ardhura të ulëta do të përballen me një kërcënim shtesë: pandemia, ende në vazhdim, mund të çojë në një recesion ekonomik që do të rrisë nivelin e varfërisë së familjeve më të pafavorshme, me pasoja të tjera të dëmshme afatgjata mbi shëndetin, mirëqenien dhe objektivat e të mësuarit të fëmijëve (Van Lancker & Parolin, 2020).
Përveç kësaj, është e nevojshme të merren parasysh kufizimet e shkaktuar nga karantina në lidhje me ushtrimet fizike. Edhe pse veprimtaria sportive është një nga faktorët që garantojnë mirëmbajtjen e mirëqenies mendore dhe fizike dhe zhvillimin e duhur të fëmijëve dhe të rinjve, kjo e fundit nuk është menduar në asnjë mënyrë, përveç në situata të rralla. Në fakt, fëmijët e mbyllur në shtëpi vështirë se arritën 60 minuta aktivitet fizik të moderuar dhe të fuqishëm, të rekomanduar nga OBSH (Ganzit & Regis, 2020). E gjithë kjo ka vënë në rrezik jo vetëm mirëqenien fizike dhe mendore të fëmijëve dhe adoleshentëve, por rrit rrezikun e konsolidimit të zakoneve të rrezikshme shëndetësore, siç është rritja e kohës së kaluar para një ekrani dixhital dhe ndryshimet në sjelljen e ngrënies(Lee, 2020). Kjo është arsyeja pse do të ishte e përshtatshme që të ndalemi për të reflektuar dhe menduar nëse kemi bërë atë që është e nevojshme për t’u dhënë të rinjve atë që ata kishin dhe kanë nevojë.
Fatkeqësisht, çështjet kritike të diskutuara deri më tani janë forcuar më tej në familjet me fëmijë që kanë probleme të të nxënit dhe / ose aftësi të kufizuara dhe të cilët në pjesën dërrmuese të rasteve kanë ndërprerë çdo formë mbështetjeje (Marchetti & Guiducci, 2020). Një hetim specifik ekzaminoi 1630 fëmijë të moshës midis 0 dhe 10 vjet me aftësi të kufizuara të ndryshme (gjuhë, nxënie, deficitet motorik, çrregullim i spektrit autik dhe aftësi të kufizuara intelektuale) që raportojnë një rritje të konsiderueshme të sjelljes problematike. Në veçanti, për një në tre fëmijë ka një rritje të sjelljeve të brendshme, ankthi-depresive, probleme të vëmendjes dhe sjelljeve agresive.
Prandaj, ne duhet të ndërmarrim veprime në mënyrë që të sigurojmë dhe garantojmë kthimin në një gjysmë-normalitet ose normalitet të ri, sepse tani duhet të pranojmë që në një mënyrë apo tjetër kjo përvojë do të mbetet në kujtesën tonë emocionale.
Burimi / https://www.psiconline.it/
© Nuk lejohet riprodhimi i shkrimeve pa vendosur autorësinë e revistës "Psikologjia" dhe pa cituar burimin.
