Një reflektim mbi rreziqet që rrjedhin nga marrja e një qëndrimi pasiv ndaj karakteristikave themelore biologjike të fëmijëve tanë.
Në numrin maj / qershor të Psikologjisë Bashkëkohore, një artikull interesant nga Silvia Bonino, profesore nderi e Psikologjisë së Zhvillimit në Universitetin e Torinos, na ndihmon të kuptojmë pse është e gabuar të thuash para një fëmije: “Kështu është, nuk kemi ç’bëjmë”.
Është karakteri i tij, nuk mund të bëjmë asgjë!
Kush e di se sa herë kemi qenë dëshmitarë të skenës në të cilën një fëmijë 2-3 vjeç qan vazhdimisht, duke pretenduar të ketë diçka që i rrituri e mohon, dhe nuk është i kënaqur për të gjitha përgjigjet, shpërthen në një krizë zemërimi duke bërtitur dhe shkelmuar dhe duke goditur “fajtorin”. Ky i fundit, i turpëruar para njërëzve që po shikojnë, shumicën e kohës justifikon atë që ndodhi me frazën: “është karakteri i tij, nuk mund të bëjmë asgjë!”. Ky koment absolut për të dy protagonistët dëshmon kontekstualisht për një ide që është e përhapur në botën e të rriturve për faktin se fëmijët, tashmë në atë moshë, paraqesin një strukturë karakteri që tani është e strukturuar në mënyrë të përhershme, kështu që gjithçka që mbetet është të merren parasysh dhe të tërhiqen.
Temperamenti nuk duhet të ngatërrohet me karakterin!
Në bazë të këtij besimi të gabuar, shpjegon psikologia, ekziston konfuzioni midis kuptimit të temperamentit dhe karakterit. Prindërit të cilët kanë më shumë se një fëmijë janë të vetëdijshëm që çdo fëmijë ka temperamentin e tij që nga lindja, d.m.th., me mënyrën e tij personale në lidhje me mjedisin me bazë biologjike. Pra, vazhdon autorja, ne mund të vëzhgojmë foshnje më aktivë dhe reaktivë se sa bota përreth, shpesh jotolerante ndaj ndryshimeve minimale në rutinën ku janë mësuar, dhe të tjerët që janë më paqësorë dhe të durueshëm se çdo vonesë që kanë nevojë të kënaqen. Si dhe fëmijët e hershëm, më të shoqërueshëm dhe bashkëmoshatarët që rezultojnë të jenë më pak të prirur për të bashkëvepruar me ata që përpiqen t’u afrohen atyre. Këto dhe karakteristikat e tjera themelore të temperamentit nuk janë të vetmet supozime mbi të cilat zhvillohet karakteri i fëmijës në fëmijëri, mbi të cilin një peshë të paktën po aq e vendosur, vendoset nga mjedisi në të cilin futet i mituri. Natyrisht duke u nisur nga konteksti familjar, dhe veçanërisht nga qëndrimi i prindërve, të kushtëzuar nga pritjet dhe bindjet e tyre të huazuara nga stilet arsimore përkatëse të marra. Pra, thekson mjekja, një fëmijë i qetë mund të vlerësohet nga një çift prindëror, i cili ndjehet i kënaqur nga një fëmijë lehtësisht i menaxhueshëm, ndërsa një tjetër – për të cilin mashkulli duhet të dëshmojë se është shumë aktiv dhe i fuqishëm – në të njëjtat kushte mund të ndjehet më i irrituar se sa pritjet tuaja. Të njëjtat karakteristika të “qetësisë” mund të vlerësohen shumë te një fëmijë nëse janë në harmoni me një vizion më tradicional të prindërve për imazhin e femrës, ndërsa ato mund të kundërshtohen nga një çift që ka frikë të krijojjë një grua të ardhshme pasive.
Marrëdhënia mes trashëgimisë biologjike dhe ambientit
E gjithë kjo ilustron marrëdhëniet komplekse midis trashëgimisë biologjike dhe mjedisit jetësor të fëmijës, i cili gradualisht zgjerohet nga çerdhet e shtëpisë përmes kopshtit deri në shkallë të ndryshme të zhvillimit shkollor. Psikanaliza me të drejtë ka nënvizuar rëndësinë e madhe të viteve të para të jetës për zhvillimin e karakterit, por duhet të jemi të kujdesshëm që të mos besojmë, shkruan Silvia Bonino, e cila me të tretën ose të pestën, në varësi të perspektivës teorike të miratuar, të gjitha “lojërat” tani kanë mbaruar. Përvojat e viteve në vijim, në mjedise të ndryshme në të cilat do të kryhen, do të luajnë ende një rol të rëndësishëm në formësimin e mëtutjeshëm të karakteristikave themelore të temperamentit, siç ndikohen nga stimujt e marrë në fëmijërinë e hershme, konfirmimin ose përmbysjen e tyre. Një arsimim shkollor i ngurtë dhe shtypës, vazhdon autorja, mund të pengojë një qëndrim themelor kurioz dhe eksplorues, ndërsa një autorizues lejues dhe i dobët do të kontribuojë në forcimin e tipareve të vetëpërqendrimit dhe impulsivitetit të destinuar, përndryshe të metabolizohen dhe përmbahen në mënyrën e duhur.
Adoleshenca
Për më tepër, me adoleshencën, zhvillimi njohës më kompleks do t’i lejojë fëmijët të reflektojnë më gjerësisht mbi veten e tyre dhe të jenë në gjendje të veprojnë në mënyrë aktive për riorientimin e qëndrimeve të tyre, nëse vlerësohet e nevojshme. Thjeshtë nga kjo marrëdhënie komplekse dhe reciproke midis faktorëve karakterialë të lindur dhe të fituar – si ata që vuajtën fillimisht, ashtu edhe ata që vepruan në mënyrë aktive pas hyrjes në adoleshencë – karakteristikat tona të karakterit “dendësohen”.
“Ende ka shumë për të bërë, por gradualisht karakteri i tij do të përmirësohet”
Kështu që përpara atij fëmije që shkel dhe godet të rriturin që nuk i ka korresponduar dëshirave të tij, fjalia e duhur për të thënë është: “Ka ende shumë për të bërë, por gradualisht karakteri i tij do të përmirësohet”. Vetëm në këtë mënyrë fëmija mund të sigurohet që prindërit e matur dhe të vetëdijshëm do ta ndihmojnë atë që të zhvillojë në mënyrën më të mirë karakterin e tij, duke mos e ngatërruar atë me temperamentin e tij: alibi të rehatshme për ata që, sot të rritur, për fat të keq janë edukuar deri në papërgjegjshmëri.
Përgatiti Orjona Tresa / Burimi altelea.org
© Nuk lejohet riprodhimi i shkrimeve pa vendosur autorësinë e revistës "Psikologjia" dhe pa cituar burimin.
