Psikiatri i mirënjohur zviceran Jung është marrë gjerësisht me temën e projeksionit dhe mund ta përkufizojmë kuptimin e këtij mekanizmi mbrojtës me këtë fjali të famshme: “Gjithçka që na irriton tek të tjerët, mund të na ndihmojë të kuptojmë vetveten”. Mekanizmi i projeksionit do të na shtynte të projektonim karakteristikat e pakëndshme të vetvetes mbi njerëzit përreth. Dhe sa më shumë që këto karakteristika të vetë-censurohen, aq më bezdi shkaktojnë. Prandaj, ajo që na shqetëson tek të tjerët është pasqyra e brendësisë sonë që nuk pranohet, nuk integrohet dhe nuk hidhet poshtë.
Si shfaqet projeksioni?
Supozoni se nuk mund t’i duroni njerëzit agresivë … Sipas mekanizmit të projeksionit, agresiviteti në të vërtetë është i fshehur tek ne. Është një temë që e kemi hequr nga jeta jonë dhe nuk duam ta shohim, është pjesa jonë e errët që duam ta zhbëjmë, ajo dinamikë që nuk duam të jetë më pjesë e jona. Nëse përpiqeni t’i tregoni dikujt duke e mbajtur përdore, e kuptoni se një gisht udhëheq personin tjetër, por tre po drejtojnë drejt jush: kjo mund të shërbejë si një kujtesë se kur denigrojmë të tjerët në fakt jemi vetëm duke mohuar veten”. (Ndriçoni anën tuaj të errët – Debbie Ford) Projeksioni është një mekanizëm i pavetëdijshëm, për të cilin nuk jemi të vetëdijshëm. Bezdi, acarim, ndjenja që na jep personi para nesh është një kambanë alarmi: duhet të mësojmë të mos veprojmë sipas emocionit, por ta shohim atë si një kod të brendësisë sonë! Kur refuzojmë pjesë të vetes, universi na i paraqet ato për të na ftuar t’i mirëpresim përmes situatave, njerëzve, ngjarjeve të veçanta që zgjojnë ato pjesë të fjetura tek ne. Është e një rëndësie thelbësore që të jemi në gjendje projeksionin ta bëjmë të vetëdijshëm, ta shohim atë, ta njohim në mënyrë që të jemi në gjendje ta përjetojmë si një derë e brendësisë sonë. Përndryshe do të vazhdojmë të akuzojmë të tjerët, të shohim jashtë vetvetes, ta kthejmë vëmendjen tek e jashtmja kur në vend të kësaj është brendësia që është origjina e gjithçkaje. “Përparësia” e projeksionit konsiston në faktin se dikush çlirohet përfundimisht (të paktën në dukje) nga një konflikt i dhimbshëm: një person tjetër ose rrethanat e jashtme bëhen përgjegjëse për të”. (C.G.Jung)
Projeksioni është një mekanizëm mbrojtës
Mekanizmat e mbrojtjes janë studiuar gjithmonë në fushën psikoanalitike, mendoni për studimet e shumta të Frojdit dhe kontributin e çmuar të vajzës së tij Anna, e cila trajtoi temën në “Egoja dhe mekanizmat e mbrojtjes” të vitit 1968. Që mekanizmat e mbrojtjes, të vetëdijshëm dhe të pavetëdijshëm, kryejnë detyrën e mbrojtjes së individit nga situatat që vlerësohen potencialisht të dëmshme. Në vetvete, mekanizmi i mbrojtjes nuk konsiderohet negativ ose patologjik, është një funksion normal i përshtatjes, i cili lejon individin të gjejë kompromis midis drejtimeve të pakontrollueshme dhe moralit. Mosbalancimi ndodh kur mekanizmi përdoret në një mënyrë të shtrembëruar ose të tepruar.
Mekanizmat mbrojtës
Ekzistojnë lloje të ndryshme të mbrojtjes që ne vendosim në mënyrë të pavetëdijshme. Kujtojmë këtu më të rëndësishmet:Mohimi, për shembull, është kur mohojmë një fakt ose një ndjenjë për të mbrojtur veten nga diçka që e konsiderojmë shumë të dhimbshme, idealizimi çon në krijimin e një uni të gjithëfuqishëm që nuk korrespondon me realitetin dhe kjo për të shmangur përballjen me nevojat narcisiste. Identifikimi çon në cilësi vetë-atribuese të objektit të dashur. Racionalizimi justifikon diçka që perceptohet si shqetësuese në terma racionalë. Introjeksioni e çon subjektin të thithë cilësitë e tjetrit derisa ato të mos dallohen nga Vetja. Tërheqja çon në heqjen e kujtimeve të pakëndshme sepse ato perceptohen si destabilizuese dhe traumatizuese nga subjekti. Regresioni kthehet në një fazë më të hershme se ajo aktuale pasi perceptohet si e rrezikshme. Dhe atëherë është pikërisht Projeksioni që ju shtyn të projektoni disa karakteristika mbi një temë tjetër, objekt ose kafshë. Në këtë mënyrë egoja është e bindur se në njëfarë mënyre mund të kontrollojë cilësitë nga të cilat ka frikë. Mund të lidhet me cilësi që konsiderohen negative ose pozitive.Por siç u përmend, këta mekanizma mbrojtës i përkasin çdo individi dhe zbatohen çdo ditë pa u konsideruar patologjikë. Problemet lindin nëse mekanizmi bllokon ose merr përsipër psikikën e individit, duke ndikuar shumë në ekzistencën e tij. Natyrisht, vetëm një profesionist mund të “diagnostikojë” seriozisht një mekanizëm të mundshëm të parashikimit, por duke ditur gjerësisht këto dinamika mund të na bëjë të paktën më të vëmendshëm ndaj sjelljeve të konsideruara “normale” që ndonjëherë fshehin kurthe pa ndjenja. Dhe, na bëjnë të mendojmë.Në veçanti, të jesh në gjendje të shohësh mekanizmin e projeksionit që po aktivizohet, është një mënyrë shumë e rëndësishme për t’u njohur më mirë me njëri-tjetrin.
Përgatiti: Orjona TRESA | Botuar në Revistën “Psikologjia”, Nr. 168
© Nuk lejohet riprodhimi i shkrimeve pa vendosur autorësinë e revistës "Psikologjia" dhe pa cituar burimin.
