Një nga aspektet më pak të njohura të Covid-19 ka të bëjë me rrjedhën e sëmundjes tek njerëzit që janë të infektuar. Disa kurrë nuk zhvillojnë ndonjë simptomë (asimptomatikë), të tjerët i zhvillojnë ato shumë lehtësisht, ndërsa të tjerë përjetoj ë gjendje të rëndë. Duke nisur nga këto gjëra lind pyetja, pse gjithë këto ndryshime të mëdha midis individëve nëse virusi është i njëjtë? Ekspertët shpjegojnë se disa përgjigje mund të qëndrojnë në gjenetikë.
Sipas tyre është e nevojshme të theksohen ndryshimet midis grave dhe burrave kur dikush fillon të futet në mekanizmat që qëndrojnë në themel të infeksionit, ndryshime që mund të jenë edhe hormonale edhe gjenetike. Siç raportohet nga një dokument nga “Istituto Superiore di Sanità” në Itali, Sars-Cov-2 depërton në qelizat tona duke u lidhur me një receptor të quajtur Ace2 për të hyrë në qelizat e mushkërive dhe zemrës, duke zvogëluar funksionin e tij mbrojtës nga dëmtimet e shkaktuara nga infeksionet, inflamacioni dhe stresi.
Estrogjenet rrisin praninë dhe aktivitetin e këtij receptori ndërsa androgjenet luajnë një rol të kundërt. Ace2 mund të jetë më i pranishëm në mushkëritë e grave sepse është i koduar nga gjenet e shprehur tepër nga kromozomi X.
“Keqkuptimi midis ndjeshmërisë më të madhe të burrave në krahasim me gratë, i cili ndoshta është një keqkuptim, lind nga fakti se gjeni që kodon për receptorin kryesor të Coronavirusit gjendet në kromozomin X, gratë kanë dy kopje, burri vetëm një “, shpjegoi Fiorella Gurrieri, specialiste në Gjenetikën Mjekësore të Laboratorit të Sëmundjeve Infektive në Policlino Gemelli.
Këtu është hipoteza për të cilën flasim për mbrojtje më të madhe të grave dhe ekspozim më të madh të burrave.
“Është menduar se, meqenëse gruaja ka dy kopje, ajo toleron më shumë defektet funksionale të këtij receptori dhe është më pak e ndjeshme ndaj infeksionit Coronavirus. Nuk ka asgjë shkencore dhe asgjë nuk është provuar akoma, por është një ‘hipoteza e bazuar në këtë ndryshim’, nënvizon gjenetistja.
Gurrieri shpjegon se, teorikisht, është gruaja ajo që duhet të jetë më e ekspozuar sepse, në një nivel funksional, vetëm një nga dy kromozomet X funksionon edhe te gratë dhe nuk do të kishte asnjë arsye për të menduar për një ndryshim në funksion midis dy gjinive.
“E vetmja hipotezë është që, duke pasur gruaja dy kopje, nëse për ndonjë arsye të lindur njëra nga të dy funksionon më pak ose më shumë, gruaja është më e mbrojtur sepse ajo gjithashtu ka një tjetër kromosom që supozohet se funksionon normal”.
Javët e fundit mediat kanë raportuar për variante të virusit të ndryshme, por deri më tani nuk ështëvërtetuar asgjë nëse gjenetika ndikon tek marrdhënia e virusit me individin.
“Me fjalë të tjera, ka variante të mundshme mbrojtëse gjenetike dhe variante gjenetike të ndjeshmërisë më të madhe. Kjo mund të shpjegojë pse disa njerëz sëmuren më shumë se të tjerët që kontraktojnë infeksionin”, thekson studiuesi.
Çfarë ndodh në familje?
Shumë përpjekje, tani, do të përqendrohen midis grupeve të njerëzve që në thelb kanë gjysmën e trashëgimisë gjenetike të përbashkët: ne po flasim për familje, në secilën prej të cilave ekziston një ndryshueshmëri e përgjigjes ndaj virusit.
“Ne vendosëm të studionim grupe familjare prej të paktën 4-5 personave që kanë pasur të njëjtin ekspozim ndaj virusit, si bashkëjetues, por me manifestime të ndryshme të sëmundjes. Ne jemi duke analizuar ndryshueshmërinë gjenetike midis anëtarëve të familjeve, duke u përqëndruar në grupin e rreth dyzet gjeneve që dihet se përfshihen në përgjigjen imune. Ne sapo kemi filluar, para gjashtë muajve të ardhshëm nuk do të kemi të dhëna të sakta,” shpjegon Gurrieri.
Studimi brenda familjes, për gjenetikën quhet “përzgjedhje” sepse anëtarët e një familje ndajnë 50% të materialit të tyre gjenetik.
Gjenetika në popullatat botërore
“Nga studimet paraprake, është parë që disa grupe ka më shumë të ngjarë të infektohen sesa të tjerët. Ekziston një ndikim gjenetik, por duhet demonstruar, ato janë më shumë se supozime”, tha Emanuele Montomoli, President dhe themelues i Institutit për Shëndetin Global të Universitetit të Sienës.
Eksperti shpjegon një studim italian të kryer nga Instituti Bioteknologji Ceinge-Advanced, i cili operon në fushën e biologjisë molekulare dhe bioteknologjive të përparuara të aplikuara në shëndetin e njeriut.
“Infeksioni Sars-Cov-2 ndodh për shkak të një mekanizmi molekular në të cilin virusi përdor proteinën Ace2 dhe proteinën TMPRSS2, ajo që prish lidhjen midis Ace2 dhe Spike dhe lejon që virusi të hyjë në qelizë. Meqenëse këto proteina shprehen nga qelizat, nuk përjashtoj që ato të shprehen në një mënyrë pak a shumë të rëndësishme në qelizat e popullatave të ndryshme,” na tha Montomoli.
Megjithëse nuk ka ende prova shkencore, studimi i kryer nga studiues nga Campania mbi variante gjenetike të 141.456 subjekteve të shëndetshëm që i përkasin 17 popullatave të ndryshme duke përfshirë afrikanë, evropianë, aziatikë dhe latinë tregon se varianti gjenetik i TMPRSS2 është më i shpeshtë në popullatat e Afrikës, Evropës dhe vendet Latine.
“Shpresoj që në periudhën e ardhshme të demonstrohet me të dhëna të sakta e të mos jenë thjesht hipoteza,” përfundon Montomoli.
Një nga faktorët e rrezikut që do të ekspozonte burrat më shumë sesa gratë lidhet me praninë e proteinës TMPRSS2, e pranishme në nivele të larta në indet specifike mashkullore siç janë prostata dhe testikujt. Studime epidemiologjike të kryera në vende të ndryshme duke përfshirë Kinën, Italinë dhe Shtetet e Bashkuara, kanë treguar se incidenca dhe ashpërsia e infeksioneve virale si Covid-19 lidhet me praninë ose mungesën masive të kësaj proteine, më të pranishme në gjininë mashkullore sesa në atë femërore.
Duket e pabesueshme, por ajo që ndodh sot në lidhjen gjenetike të Covid fillon mbi 60 mijë vjet më parë kur Neandertalët ishin ende duke jetuar. Disa nga variantet e gjeneve, veçanërisht ato të pranishme në kromozomin e tretë, janë gjithashtu të pranishme në Neandertalët që jetonin në Kroaci. Kjo paketë gjenetike na erdhi Sapiens nga Neanedrthals me të cilët jemi çiftuar disa herë në Euroazi pasi të kemi lënë Afrikën. Si pasojë, ky grup i varianteve të gjeneve me origjinë Neandertal është veçanërisht i përhapur në Azi (në 30% të banorëve), në Evropë (në 8% të Evropianëve), por jo në Afrikë dhe që, nëse konfirmohet, mund të jetë gjithashtu pjesë e shpjegimi pse në Afrikë, deri më tani, virusi duket se është përhapur më pak se në vendet e tjera. Nëse ky grup gjenesh mbronte Neandertalët nga infeksionet bakteriale ose virale, mund të ketë një përgjigje imune të ekzagjeruar e cila jo vetëm që nuk e mbron atë, por e ekspozon atë ndaj një sëmundjeje më të rëndë.
Burimi: Il Giornale/ Përktheu: Gazeta “Si”
© Nuk lejohet riprodhimi i shkrimeve pa vendosur autorësinë e revistës "Psikologjia" dhe pa cituar burimin.
