A i ndihmon vërtet fëmijët dhe të rinjtë që të punojnë më shumë dhe të përmirësojnë performancën ndëshkimi në shkollë? Çështja bëhet sërish aktuale mbi dobinë e masave për nxënës “të ndritur” në shkollë.
“Janë të rriturit ata që nuk i durojnë gabimet. Të vegjlit fillojnë të gabojnë sapo hedhin hapat e parë dhe nuk e kanë problem të gabojnë” shpjegon për Fanpage.it pedagogia Luca Frusciello.
“A keni parë ndonjëherë një fëmijë të qajë sepse i bie diçka nga duart? Mua jo. Por kam parë shumë të rritur të alarmohen sepse një fëmije i bie diçka nga duart, duke e mësuar kështu fëmijën të reagojë keq kur përballet me një gabim”, thekson ajo.
Por atëherë a ka kuptim të ndëshkosh një fëmijë për një notë të keqe?
Absolutisht jo. Tashmë ka një notë të keqe si pasojë e mosmësimit, ndaj përse prindi duhet të rrisë barrën? Ndoshta sepse ai nuk është në gjendje ta interpretojë rolin e tij në ndonjë mënyrë tjetër përveçse nëpërmjet marrëdhënies së thjeshtë të shpërblimit dhe ndëshkimit. Gjithsesi, në këtë mënyrë, gjithçka zbret në dhënien e një shpërblimi nëse fëmija bën mirë dhe me dënimin nëse vepron keq. A është kjo vlera e shkollës?
Shumë prindër do të pajtoheshin plotësisht me këtë pikëpamje.
Unë gjithashtu do të pajtohesha nëse do të ishim në fillim të shekullit të njëzetë. Megjithatë, pedagogia është larguar me vendosmëri nga kjo lloj qasjeje. Shkenca ka demonstruar prej kohësh se si një edukim i bazuar në shpërblime përfundon duke marrë rezultatin e kundërt me atë të dëshiruar: në planin afatgjatë, shpërblimi pengon veprimin e shpërblyer, ndërsa ndëshkimi përforcon sjelljen e ndëshkuar.
Si?
Kur bëni një gabim, krijohet një lloj qarku i shkurtër në të cilin shpesh nuk e kuptoni menjëherë se çfarë çoi në atë rezultat negativ. Nëse në këtë situatë fusim një ndëshkim, material dhe emocional, djali do të shoqërojë një ndjenjë zhgënjimi me atë gabim dhe sa herë që bën një gabim të ri do të përjetojë këtë ndjenjë shqetësimi. Prandaj, ndëshkimi e përforcon gabimin thjesht sepse nuk ofron burime për të dalë prej tij.
Çfarë mund të bëjë një prind si një alternativë ndaj dënimit?
Votimi është pasojë e natyrshme e angazhimit dhe performancës. Kur arrin një notë e keqe, detyra e vetme e prindit është të kuptojë nëse fëmija e ka kuptuar marrëdhënien shkak-pasojë midis angazhimit të tij, pra studimit, dhe rezultatit të marrë. Nëse fëmija nuk e ka kuptuar se ajo notë e keqe është rezultat i disa shkaqeve, atëherë prindi duhet të ndërhyjë.
Si?
Në rast moskuptimi të situatës, prindi duhet të flasë me fëmijën. Ndonjëherë ky gjest i thjeshtë ndihmon për të zbuluar situata ose vështirësi të fshehura, të cilat, nëse nuk hetohen, mund të cilësohen si pagjumësi e thjeshtë, kur në realitet është ndoshta një shqetësim apo edhe një paaftësi në të mësuar. Megjithatë, nëse nëna ose babai e kupton se djali e ka kuptuar arsyen e notës së tij të dobët, atëherë ai thjesht duhet të përforcojë atë marrëdhënie shkak-pasojë dhe të rrënjos besimin: “Kjo shkoi kështu, herën tjetër do të përpiqeni më shumë dhe kjo do të shkojë më mirë”.
A nuk ekziston rreziku “i shpëtimit” për ata që nuk kanë studiuar mjaftueshëm?
Është një argument që nuk qëndron. Për ta lënë të largohet me të do të thotë të mbyllësh sytë dhe të mos kujdesesh për problemin. Në momentin që një prind tregon praninë dhe mbështetjen e tij, ata po ndihmojnë për të ndërtuar ndjenjën e përgjegjësisë tek fëmija ose i riu.
Megjithatë, disa fëmijë duken më të zellshëm se të tjerët.
Është e vërtetë, ka fëmijë që tashmë janë të përgjegjshëm në moshën dhjetëvjeçare, por të jesh i bindur nuk do të thotë të jesh përgjegjës. Nëse një fëmijë kryen detyra pa zhvilluar një ndjenjë të vërtetë përgjegjësie për atë që po bën, kjo nuk do të thotë se ai do të vazhdojë në këtë rrugë ndërsa rritet.
A është e vërtetë që gabimet kanë vlerë edukative?
Është shoqëria jonë ajo që nxit ekuacionin që lidh gabimin me fajin. Por a duam vërtet të ndërtojmë një shoqëri binare ku ka ose shpërblim ose ndëshkim? Në gabime nuk ekziston vetëm mundësia e të mësuarit, por edhe mundësia e përshtatjes. Dhe të mësuarit për t’u përshtatur, domethënë të vepruarit për të korrigjuar ose parandaluar një gabim, është një aftësi absolutisht themelore për një të rritur.
© Nuk lejohet riprodhimi i shkrimeve pa vendosur autorësinë e revistës "Psikologjia" dhe pa cituar burimin.
