Adoleshentët që kanë marrëdhënie të ngushta dhe të sigurta me familjet e tyre kanë më shumë të ngjarë ta zgjerojnë ndjeshmërinë ndaj bashkëmoshatarëve të tyre, sipas një studimi të ri. Më konkretisht, kur adoleshentët ndihen të sigurt, të mbështetur dhe të lidhur me prindër ose kujdestarë të tjerë më të rritur, ata janë më të pajisur ndjeshmëri për ta kaluar atë që marrin edhe tek të tjerët.
“Unë nuk mendoj se adoleshentëve në veçanti u pëlqen t’u thuhet se çfarë të bëjnë dhe nuk mendoj se do të funksionojë për t’u thënë se duhet të ndiejnë keqardhje për njerëzit e tjerë”, thotë Jessica Stern, autore kryesore e studimit në departamentin e psikologjisë, Universiteti i Virxhinias. “Por ajo që ndodh me ta, është t’u tregosh atyre ndjeshmëri, dhe ata të mund ta paguajnë duke ua shpërndarë njerëzve në jetën e tyre.” Puna e Stern sillet rreth asaj se si të kesh marrëdhënie të sigurta kontribuon në sjelljen prosociale, ose sjelljen e drejtuar nga qëllimi për të përfituar të tjerët. Ajo studion marrëdhëniet prind-fëmijë, e njohur gjithashtu si teori e atashimit, e cila është “ideja që të gjitha qeniet njerëzore kanë një nevojë themelore për lidhje, por mënyrat se si t’i bëjmë këto lidhje ndryshojnë nga njëri-tjetri”, vijon ajo. “Këto ndryshime në cilësinë e marrëdhënieve tona krijojnë një lloj forme që ne marrim me kalimin e kohës.”
Adoleshentët, që janë më empatikë, tregojnë nivele më të ulëta të agresionit dhe paragjykimit dhe kanë më pak të ngjarë të ngacmojnë, shtoi Stern. Kjo është arsyeja pse të kuptuarit se si marrëdhëniet formojnë ndjeshmërinë është e rëndësishme. Studimi, i kryer në Grupin e Kërkimit Adoleshent të Universitetit të Virxhinias, ndoqi 174 adoleshentë nga moshat 14 deri në 18 vjeç për të ndjekur progresin e tyre çdo vit. Në moshën 14-vjeçare, studiuesit intervistuan adoleshentët në lidhje me marrëdhëniet e tyre familjare duke përdorur një version të modifikuar të Intervistës së Atashimit të Adoleshentëve, i cili konsiderohet si “standardi i artë” i vlerësimit të gjendjes shpirtërore të atashimit, sipas studimit. Stern tha se kjo i shtyu adoleshentët të ndajnë përshkrime dhe histori për familjet e tyre. Studiuesit i kushtuan vëmendje jo vetëm asaj që thanë adoleshentët, por edhe mënyrës se si e artikuluan atë.
“Disa nga ato histori kanë shumë dhimbje, disa prej tyre janë shumë të bukura dhe me afërsi të vërtetë, por ne në të vërtetë po kërkojmë se si adoleshentët i tregojnë historitë e tyre,” tha Stern. “Pra, a mund të flasin adoleshentët për marrëdhëniet e tyre të ngushta në një mënyrë të qetë dhe të qartë? A mund të marrin ata një situatë që është ndoshta e vështirë dhe të ketë kuptim nga ajo?” Pas këtyre intervistave fillestare, studiuesit u kthyen te pjesëmarrësit e moshave 16, 17 dhe 18-vjeçare dhe vëzhguan ndërveprimet e tyre me një mik të ngushtë. Studiuesit vunë re se si pjesëmarrësit u përgjigjën kur shoku i tyre paraqiti një problem dhe u besoi atyre, duke vlerësuar shtrirjen e ndjeshmërisë së pjesëmarrësve. Adoleshentët që kishin marrëdhënie më të sigurta familjare treguan ndjeshmëri më të lartë ndaj miqve të tyre në moshën 16 dhe 17 vjeç sesa adoleshentët më pak të sigurt. Megjithatë, nuk janë të gjitha lajme të këqija, sepse adoleshentët më pak të sigurt “u kapën” në sjelljen e tyre empatike deri në moshën 18 vjeç, për habinë e Stern. Kjo është një arsye për shpresë, tha ajo, sepse mund të tregojë se ato aftësi empatike mund të zhvillohen me kalimin e kohës për adoleshentët që nuk kanë marrëdhënie të shkëlqyera në shtëpi.
Stern sugjeroi që të kesh miqësi të fortë ose një mësues të besuar mund të ndikojë në ndjeshmërinë e adoleshentëve të pasigurt, por ajo tha se duhen bërë kërkime të mëtejshme për të mësuar më shumë. Rezultatet janë në përputhje me kërkime të konsiderueshme të së kaluarës që lidhin marrëdhënie pozitive me zhvillimin e ndjeshmërisë në adoleshencë, tha Mary Buckingham, asistent profesore në Institutin për Kërkime të Zbatuara në Zhvillimin e Rinisë në Universitetin Tufts. Ajo nuk ishte e përfshirë në studim. “Marrëdhëniet me të rritur të rëndësishëm kanë rëndësi për zhvillimin e ndjeshmërisë,” tha Buckingham. “Rezultatet sugjerojnë që, për të rritur një adoleshent empatik, prindërit duhet të modelojnë dhe inkurajojnë ndjeshmërinë.” Ajo tha se, siç thuhet në studim, hulumtimi tregon një korrelacion midis marrëdhënieve të sigurta dhe ndjeshmërisë, por nuk duhet të interpretohet si një lidhje shkakësore në këtë kohë. Kërkimet shtesë duhet të shqyrtojnë jo vetëm cilësinë e marrëdhënies së lidhjes midis një prindi dhe fëmijës, por edhe ndikimet e mundshme të socializimit dhe aspekteve të tjera të prindërimit, shtoi Buckingham. Për prindërit dhe madje edhe mësuesit, Stern këshillon të kuptojnë domosdoshmërinë e ndjeshmërisë dhe të investojnë vërtet në marrëdhëniet me adoleshentët. Sigurimi i modeleve të sjelljes empatike, duke përfshirë trajtimin e të tjerëve me mirësi, respekt dhe mbështetje, mund të ndihmojë adoleshentët ta përvetësojnë atë sjellje, pavarësisht nëse ata janë të vetëdijshëm për këtë apo jo. Të rriturit gjithashtu duhet të inkurajojnë adoleshentët të investojnë në marrëdhëniet e tyre me miqtë e tyre, gjë që studimi zbuloi se ndihmon në ndërtimin e ndjeshmërisë si një aftësi gjithashtu, tha Stern. Sidoqoftë, shtoi ajo:
“Ne të gjithë kemi lloje të ndryshme të familjeve dhe nuk mund të zgjedhim familjen tonë, por ne mund të zgjedhim miqtë tanë,” tha Stern. “Zgjidhni miqtë tuaj me mençuri dhe zgjidhni njerëzit që ju bëjnë të ndiheni të sigurt, të mbështetur dhe të lidhur dhe që kanë mbështetjen tuaj, dhe bëni edhe për ta, sepse në të vërtetë ka vërtet rëndësi.”
Përgatiti: Orjona TRESA | Botuar në Revistën “Psikologjia”, Nr. 171
© Nuk lejohet riprodhimi i shkrimeve pa vendosur autorësinë e revistës "Psikologjia" dhe pa cituar burimin.
