Esmeralda Birçaj, eksperte e shëndetit mendor
Dashuria është një gjendje transcendentale në kuptimin që kur jemi të dashuruar me një person kemi reagime dhe qëndrime të ndryshme ndaj objektit të dashurisë sonë sesa kur nuk jemi të dashuruar. Është vërejtur shkencërisht në shumë studime të çifteve të dashuruar, veçanërisht në fushën e sapoformuar të neurobiologjisë ndërpersonale, se mendja e një personi në dashuri ndryshon, ndërsa zemra e tij tenton të punojë më mirë dhe rrahjet e saj janë më të buta. Dashuria duket të jetë forca emocionale që prek mendjet e të dy anëtarëve, reaksionet nervore dhe kimike dhe fiziologjinë e përgjithshme të trurit.
Faqet e kuqe – Për shumë, skuqja e faqeve ‘dëshmon’ për sikletin dhe turpin që ndiejmë kur takojmë një person që është me interes erotik për ne. A e dimë se si shkaktohet? A mund të jetë një shenjë dashurie?
Faqet e kuqe janë një simptomë që tradhton në fazat e hershme të një stresi kontakti, hezitimi dhe një droje shumë herë ndaj objektit të dashurisë sonë. MRI shpjegon këtë skuqje si një ndryshim në fiziologjinë e trurit për shkak të sekretimit të norandrenalinës dhe dopaminës që janë hormone që tregojnë se diçka na kënaq dhe na stimulon, por edhe hormone të tjera si oksitocina dhe vazopresina konsiderohen hormonet e dashurisë dhe të lidhjeve shoqërore. Këto ndryshime hormonale janë përgjegjëse për rritjen e presionit të gjakut i cili më pas shkakton skuqje në faqe. Dashuria jonë shkakton ndjenja kënaqësie, stimulimi të tepërt dhe euforie që tradhëtohen shpesh në faqet tona!
Një element tjetër është ndryshimi i zërit, si tek burrat ashtu edhe tek gratë. Është vërejtur se gratë rrisin tonin e zërit të tyre, ndërsa burrat e thellojnë atë. Ka studime që studiojnë ndryshimin e zërit në gratë e dashuruara që tërhiqen nga burrat dhe kështu zëri i tyre bëhet më i fortë sidomos tek burrat me tipare më të sjellshme të fytyrës. Një ndryshim në tonin e zërit është një tjetër ndryshim normal që dërgon sinjale seksuale te gjinia e kundërt. Në pjesën e trurit të quajtur hipotalamus ndodhen qendrat e agresionit pranë qendrave që rregullojnë seksualitetin me sekretimin e nevojshëm të hormoneve. Është shumë e zakonshme të shohësh njerëz që dëshirojnë objektin e dashurisë së tyre për të treguar xhelozi, agresion dhe në të njëjtën kohë të jenë rezistent ndaj dhimbjes së shkaktuar nga dashuria për shkak të sekretimit të endorfinës që është mbrojtja natyrale e trupit kundër dhimbjes.
Një nga enigmat më të mëdha kur bëhet fjalë për një person për të cilin kujdesemi është ta shpërqendrojmë atë, për të mbajtur gjallë interesin e tij. Edhe nëse kjo na bën të biem në… gabime.
Nga vjen kjo? Kjo situatë është për shkak të niveleve të rritura të stresit të shkaktuara nga reagimi emocional i dashurisë dhe një sikleti që pastaj përhapet në atmosferë. Stresi është shpesh një këshilltar i keq për sa kohë që nuk i jepet rëndësia e nevojshme që do të turpërojë të dy njerëzit.
Në përpjekjen për të pushtuar personin që na intereson apo edhe në fazat e hershme të marrëdhënies, shumë prej nesh priren të përfshihen në lëvizje strategjike: ne ngremë telefonin në zilen e pestë dhe jo në të parën që normalisht do të bënim…, themi që do të dëshironim një marrëdhënie të lirë kur në fakt duam një lidhje ekskluzive dhe përgjithësisht luajmë lojëra. Pse e bëjmë këtë dhe sa është efektive? Lojërat strategjike shpesh nuk funksionojnë sepse vetja jonë e vërtetë nuk zbulohet dhe kur kjo të ndodhë mund të jetë vonë. Dashuria shpesh krijon një ndjenjë të vetëmbrojtjes që shpaloset përmes lojërave strategjike dhe refuzimit që të dashurojmë për të mos u lënduar por vetëmbrojtja që lufton prirjen e egos për t’u bashkuar në ne, shpesh nuk fiton.
Shpesh, kur personi që na zgjon nuk është në përputhje me modelet mashkull / femër që jemi mësuar të na tërheqin, ne kalojmë nëpër një fazë mohimi, në thelb duke refuzuar të pranojmë atë që po ndiejmë. “Unë me të? Përjashtohet! ”, themi shpesh. Pse mendoni se po ndodh kjo? Sa të forta janë standardet që na bëjnë t’i rezistojmë emocioneve tona? Normat shoqërore luajnë një rol shumë të rëndësishëm në kërkimin e partnerit ideal për ne, por edhe më me ndikim është figura prindërore e seksit të kundërt dhe marrëdhënia që kemi me të. Është shumë e zakonshme që një burrë apo një grua të vërejë një refuzim në zgjedhjen e secilit partner seksual që mund të interpretohet shumë lehtë kur ne e konsiderojmë modelin e nënës ose babait që u formua brenda nesh si një bosht për të përshtatshme ose të papërshtatshme të jetës sonë. Prindërit janë modelet e fuqishme të rolit që shpesh çojnë në papajtueshmëri të zgjedhjes sonë me ndjenjën e dashurisë dhe kështu krijojnë një konflikt emocioni me mendimin.
Të gjithë e kemi bërë në mënyrë të pavetëdijshme. Që në minutat e para të një personi për të cilin kujdesemi, ne priremi të imagjinojmë të ardhmen tonë të përbashkët… Si do të ishte shtëpia jonë, udhëtimet tona, fëmijët tanë, etj. Ky është thelbi i dashurisë, nevoja jonë për t’u bashkuar dhe jetuar me objektin e dashurisë sonë përgjithmonë. Kjo tendencë është regjistruar tek ne që nga fëmijëria, ose përmes tregimit të përrallave, historive dhe filmave më vonë që kaluan mesazhin se dashuria e vërtetë zgjat përgjithmonë.
Kur jemi të dashuruar kemi tendencën të zbukurojmë realitetin. Problemet e jetës sonë të përditshme duken më pak të rëndësishme, ne i përballojmë ato më lehtë pasi ajo që na intereson më shumë është marrëdhënia jonë ose objekti i dashurisë sonë. Si shpjegohet kjo psikologjikisht? Ndjenja e euforisë, por edhe dhimbja që shkakton dashuria është e mjaftueshme për të na larguar nga gjithçka realiste, logjike dhe reale. Ndryshimet fizike dhe reagimet emocionale na bëjnë të përqendrohemi te dashuria si një forcë shpesh e pamposhtur, e pavarur, e vështirë për t’u kontrolluar ose mposhtur, që na bën të dorëzojmë thjesht atë që kemi pasur deri më tani si një mbrojtje ose armë mbrojtëse të egos sonë.
A janë të gjitha indikacionet e mësipërme të vjetra? Pra, a mund të themi që të gjitha shenjat e mësipërme vërehen deri në një moshë të caktuar dhe më pas zbehen apo nuk ndodh kjo? A zgjasin përgjithmonë efektet e dashurisë? Efektet e dashurisë nuk kanë moshë, por njerëzit e moshuar mund të dashurohen më vështirë pasi përvojat e jetës në përpjesëtim me moshën e tyre të vjetër i bëjnë ata të mendojnë më shumë dhe ta lënë veten më pak në ndjenjën e dashurisë. Sidoqoftë, dashuria nuk ka moshë!
Duke pasur parasysh sa më sipër, a mund të argumentojmë që dashuria është një përgjigje ndaj krizës? Dashuria është stresuese dhe antidepresive për sa kohë që secili person ka mbështetjen e nevojshme për veten e tij për ta përjetuar atë si një përvojë pozitive të jetës që mund të ketë një fund por pa pasoja të këqija. Dashuria është një ilaç për krizat në të gjitha kohërat, jo vetëm për ato financiare por edhe për ato ndërpersonale.
Pse disa njerëz dashurohen shumë shpesh dhe disa shumë rrallë? Nga cilët faktorë varet kjo? Disa njerëz tregojnë një tendencë të dashurohen më shumë me vetë dashurinë sesa me objektin e dashurisë së tyre. Kjo ndjenjë u jep atyre jetë dhe energji, i rinon dhe i bën të luftojnë një armik, vetminë. Nga ana tjetër ka njerëz që tregojnë një dyshim, një vështirësi për të qenë të lirë dhe tregojnë shumë mbrojtje kur bëhet fjalë për dashurinë që troket në derën e tyre. Shumë prej këtyre njerëzve vuajnë nga depresioni gjë që i bën ata të ndjejnë një letargji të përhershme dhe pak interes për gëzimet e jetës.
“Të dashuruarit janë të çmendur”, tha Nietzsche, i cili me këtë frazë përshkruan saktësisht gjendjen e çmendurisë që nuk ka asgjë për t’u patur zili nga forma e saj klinike. Dashuria është e çmendur për këtë dhe është e papërmbajtshme!
© Nuk lejohet riprodhimi i shkrimeve pa vendosur autorësinë e revistës "Psikologjia" dhe pa cituar burimin.
