Nga Caroline Grebbell, shkrimtare, skenariste
“Të besosh në diçka nuk mjafton. Për të sjellë ndryshime, duhet të jeni të gatshëm të mbani një qëndrim për të mbrojtur atë që besoni”. Edward Snowden
Situata duket e dëshpëruar dhe çdo shpresë duket se është zhdukur. Brezi ynë sigurisht nuk është i pari që përballet me këtë dilemë. Historia mund të na tregojë individë të tjerë të prekur me të njëjtin problem. Njerëz të thjeshtë, të cilët, përballë padrejtësive të të gjitha llojeve, kanë guxuar të veprojnë, duke sfiduar autoritetin. Ne kemi të drejtën dhe detyrimin moral të protestojmë kundër rasteve të padrejtësive politike, ekonomike apo sociale. Shumë të drejta që ne i marrim si të mirëqena sot – si të drejtat e njeriut, të drejtat e grave, të drejtat e punëtorëve – janë marrë si rezultat i aktiviteteve protestuese.
Zbatimi i ndryshimeve ka qenë gjithmonë i vështirë, por duhet të kujtojmë se është i mundur.
Çfarë është mosbindja civile?
Termi mosbindje civile identifikon refuzimin aktiv dhe jo të dhunshëm të disa dispozitave të qeverisë: një mënyrë për të sinjalizuar se qytetarët janë të gatshëm të shkelin ligjin për të kundërshtuar masat e perceptuara si të padrejta.
Qëllimi i një aksioni të mosbindjes civile është të ndërpresë jetën e përditshme dhe të tërheqë vëmendjen e përgjithshme, duke ndezur debate mbi nevojën për të ndryshuar rrënjësisht dhe në mënyrë progresive disa elementë të shoqërisë sonë dhe botës në të cilën jetojmë.
Një veprim i mosbindjes civile nuk duhet domosdoshmërish të jetë ekstrem. Të gjithë kemi potencial për të qenë aktivistë. Projektet e thjeshta janë shpesh baza e veprimeve më të mëdha dhe mund të jenë frymëzim për ata që nuk dinë ku t’i përcjellin shqetësimet e tyre, në mënyrë që t’u jepet mundësia të zgjerojnë njohuritë e tyre dhe të jenë pjesë aktive e ndryshimit në nivel global.
Më poshtë po ju paraqesim 15 shembuj të mosbindjes civile të ndodhura gjatë shekullit të kaluar. Nga aksioni i vetmuar i një gruaje të re në Montgomery deri te protestat masive në Skoci dhe Sudan, të gjithë këta protestues kanë qenë të bashkuar në thirrjen e tyre për drejtësi dhe luftën për një botë më të mirë.
1.Beteja për të drejtën universale të votës: Mbretëria e Bashkuar, 1928
Duke marrë parasysh seksin inferior, gratë nuk kanë të drejtë vote dhe nuk mund të marrin pjesë në jetën politike në asnjë mënyrë. Por gratë vendosin të kundërshtojnë në mënyrë aktive këtë padrejtësi.
Beteja për të drejtën e votës së grave (e drejta e grave për të votuar) në Mbretërinë e Bashkuar përfshiu grupe nga lëvizja punëtore e grave dhe Unioni Kombëtar i Shoqatave për të Drejtën e Votimit të Grave (NUWSS), një organizatë më e moderuar. Duke besuar në fuqinë e mosbindjes civile, anëtarët e NUWSS penguan mbledhjet e Parlamentit, u lidhën me zinxhirë në vende publike, shpërndanë postera dhe organizuan takime dhe seminare informuese. Organizata militante Unioni i Grave, Politike dhe Sociale (WSPU), nga ana tjetër, ishte e gatshme të përdorte çdo mjet të nevojshëm, duke përfshirë veprime të drejtpërdrejta dhe shpeshherë të dhunshme. Shumë Sufrazhe vazhduan aksionin e tyre protestues edhe pasi u arrestuan përmes grevave të urisë.
Sufragetet shpesh portretizohen si gra të pasura: megjithatë, mijëra gra të guximshme të klasës punëtore bënë sakrifica të mëdha për lëvizjen, shpesh duke u përballur me ndëshkime më të ashpra se homologet e tyre me status më të lartë shoqëror. Jo të gjithë mund t’i përballonin këto sakrifica. Shumë gra kishin familje për të mbështetur, shpesh duke u përballur me ndërrime rraskapitëse në fabrika ose si shtëpiake, përveç kujdesit për fëmijët dhe shtëpinë. Akti i Përfaqësimit të Popullit i vitit 1918 garantonte të drejtën e votës për gratë britanike mbi moshën 30 vjeç. E drejta e votës universale, pra e drejta e votës për gratë mbi 21 vjeç, si në rastin e burrave, u miratua në vitin 1928.
Fitorja e sufrazhetëve në Angli u mundësua nga vite të tëra protestash, betejash dhe vështirësish të mëdha. Secila grua zgjidhte rolin e saj dhe secili rol kishte rëndësinë e vet. Gratë e para që morën të drejtën e votës ishin Zelanda e Re në 1893. Arabia Saudite miratoi të drejtën e votës së grave në 2015. Çdo revolucion kërkon kohë, por çdo ndryshim mund të ketë një ndikim të qëndrueshëm në rrjedhën e historisë njerëzore.
2.Marshi i Kripës: Indi 1930
Të detyruar të paguajnë çmime të tepruara për një mall bazë si kripa, mijëra indianë marshojnë drejt fitores dhe pavarësisë.
Taksa e kripës e vitit 1882 i ndalonte qytetarët indianë që i nënshtroheshin sundimit kolonial britanik të nxirrnin, prodhonin ose shisnin kripë, një mineral thelbësor për metabolizmin e njeriut në një vend me një klimë të nxehtë dhe të lagësht si India. Ligji prekte kryesisht popullsinë më të varfër, të cilët nuk kishin mundësi të blinin kripën e shitur nga britanikët, duke iu nënshtruar taksave të rënda. Autorët u arrestuan.
Mahatma Gandhi u largua nga ashram-i i tij në Sabarmati më 12 mars 1930 me 78 njerëz në tërheqje, të cilët shpejt u bënë dhjetëra-mijëra, për të nisur një marshim prej 240 miljesh drejt Detit Arabik.
Gjesti simbolik i Gandit për të marrë një grusht kripë nga toka më 6 prill në qytetin bregdetar të Dandit ishte një shkelje e plotë e ligjit britanik. Gandi kishte mobilizuar satyagrahi, një filozofi për veprime jo të dhunshme.
Mijëra indianë ndoqën shembullin e Gandit brenda Lëvizjes së Mosbindjes Civile duke mbledhur dhe tregtuar “ilegalisht” kripë në të gjithë vendin. 60,000 protestues u arrestuan, duke përfshirë vetë Gandin, duke ndihmuar në informimin e opinionit publik ndërkombëtar për situatën në Indi.
Marshi i Kripës (dhe Lëvizja e Mosbindjes Civile pasuese) goditi Perandorinë Britanike në themelet e saj dhe përfaqësoi një pikë kthese në rrugën drejt pavarësisë, të arritur në vitin 1947. Ishte një akt i thjeshtë mosbindjeje civile me shtrirje dhe rezonancë të madhe, i mbështetur nga individë me guximin dhe bindjen për t’i bërë ballë një fuqie botërore.
3.Luftimi i segregacionit racor: SHBA 1955-56
Kur një vajzë afrikano-amerikane detyrohet t’ia lërë vendin një gruaje të bardhë, abolicionistët i japin asaj forcën që të mos lëvizë.
Në moshën 15-vjeçare, studentja Claudette Colvin ishte gruaja e parë afrikano-amerikane që refuzoi t’i lëshonte vendin e saj një gruaje të bardhë në një autobus në qytetin e Montgomery, Alabama. Colvin pretendoi se kishte ndjerë praninë e abolicionistëve Harriet Tubman dhe Sojourner Truth të cilët e inkurajuan atë të mos lëvizte. Ajo u hoq me forcë nga automjeti dhe iu nënshtrua sulmeve seksiste dhe raciste përpara se të arrestohej dhe mbyllej në një burg për të rritur.
Pas arrestimit të Rosa Parks nëntë muaj më vonë për të njëjtën arsye, Këshilli Politik i Grave (WPC), një organizatë e grave afrikano-amerikane të angazhuara në lëvizjen për të drejtat civile, shpërndau 50,000 fletushka me qëllim të bojkotimit të Transportit Montgomery. Ndërsa lajmi u përhap, shumë nga udhëheqësit afrikano-amerikanë të Montgomery-t dolën vullnetarë për të mbështetur kauzën.
Nga 5 dhjetori 1955 deri më 20 dhjetor 1956, rreth 40,000 afrikano-amerikanë refuzuan të merrnin një autobus për në Montgomery. Disa zgjodhën të ecnin dhe të tjerë organizuan programe të bashkimit të makinave, ndërsa taksiistët lokalë afrikano-amerikanë ofruan shërbimet e tyre për të njëjtin çmim si një biletë autobusi.
Protestuesit ishin gati të vazhdonin derisa administrata e qytetit të plotësonte kërkesat e tyre, të cilat përfshinin një kërkesë për të punësuar shoferë afrikano-amerikanë të autobusëve dhe për të siguruar një politikë “i pari vjen, vendi i parë”. Përfundimisht, një grup grash në Montgomery e çuan çështjen përpara Gjykatës së Qarkut në një përpjekje për të shfuqizuar plotësisht ligjet e segregacionit.
Në dhjetor 1956, Gjykata e Lartë shpalli segregacionin racor në bordin e autobusëve të qytetit (jo ndërshtetëror) jokushtetues. Gjyqi, i cili i dha fund bojkotit, u ndërtua pjesërisht mbi dëshminë e Claudette Colvin.
Pasuan shumë aksione të tjera masive, si Udhëtarët e Lirisë në 1961 dhe Kryqëzata e Fëmijëve në Birmingham, 1963, në të cilat qindra protestues u sulmuan brutalisht dhe u arrestuan.
Ndarja racore u shfuqizua zyrtarisht vetëm në vitin 1964, kur ligjet e Jim Crow u revokuan nga Akti i të Drejtave Civile.
4.Braktisja e Wave Hill: Australi 1966-1975
Dyqind njerëz shpërngulen në tokën e tyre stërgjyshore, duke lënë pas vite abuzimi dhe refuzojnë të largohen, duke luftuar që popullsia indigjene të shohë kthimin e tokës së tyre.
Udhëheqësi i fisit të Plakut Gurinxhi, Vincent Lingiari i shtyu dyqind blegtorë të largoheshin nga ferma private Wave Hill në Territorin Verior për të protestuar për pagat e ulëta, varfërinë e përhapur dhe abuzimin me dekada. “Grupi i personave të zhvendosur” u vendos në Daguragu, duke kundërshtuar çdo kërkesë për t’u larguar nga zona. Protesta vazhdoi për shtatë vitet e ardhshme.
Përpjekjet e vazhdueshme të Lingiarit u dhanë forcë protestuesve, të cilët shpejt u mbështetën nga Australianë të tjerë jo-aborigjenë. Dhjetë vjet më vonë, në 1975, 3300 km katror të territorit australian iu kthyen fisit Gurindji: ishte rasti i parë në të cilin një fisi indigjen iu kthye toka dhe i hapi rrugën legjislativit për të drejtat e tokës.
Në vitin 1976, nënshkrimi i Aktit të të Drejtave të Tokës Aborigjinale (Territori Verior) i lejoi zyrtarisht popullatës indigjene të rimarrë territoret e tyre stërgjyshore. Aksioni në mbështetje të të drejtave të punëtorëve kontribuoi në një fitore për të drejtat territoriale.
5.The Sip: SHBA 1966
Katër burra hyjnë në një bar dhe kërkojnë një pije, por stafi refuzon t’i shërbejë pasi janë homoseksualë. Të katër përballen me arrestimin për të përhapur historinë e tyre.
Në vitin 1966 në Nju Jork, shërbimi i alkoolit për klientët homoseksualë ishte i paligjshëm. Me pretekstin e prishjes së paqes, operacionet e ‘pastrimit’ të qytetit inkurajuan mbylljen e klubeve të homoseksualëve dhe arrestimin e klientëve homoseksualë në vende të tjera. Shumë e panë jetën e tyre të shkatërruar si pasojë e këtyre masave.
Dick Leitsch, një figurë qendrore në luftën për të drejtat e homoseksualëve, dhe tre nga anëtarët e tij të Shoqatës Mattachine – John Timmins, Randy Wicker dhe CraigRodwell – hynë në barin e Julius në Greenwich Village, e deklaruan hapur veten homoseksual dhe porositën pije. Ky konsiderohet aksioni i parë i organizuar i mosbindjes civile nga komuniteti gay. Stafi refuzoi t’i shërbente dhe incidenti mori një mbulim të gjerë mediatik. Brenda një viti, gjykata e shtetit të Nju Jorkut i dha fund praktikës së heqjes së licencës për servirjen e alkoolit me akuzën e favorizimit të komunitetit të homoseksualëve, duke hapur kështu rrugën për lindjen e bareve të para zyrtare të homoseksualëve.
Veprimet e mëvonshme të Leitsch ndihmuan për t’i dhënë fund praktikave të arrestimit pa dallim pas akuzave të bazuara vetëm në dëshminë e policisë.
Frymëzuar nga protestat kundër segregacionit, ky është një shembull i përsosur se si veprimet jo të dhunshme të katër individëve të guximshëm kontribuan në ndryshime të mëdha shoqërore dhe transformuan opinionin publik.
6:Protestat Marina-Culebra: Puerto Riko 1970
Ndërsa një superfuqi botërore sulmon një ishull të vogël me bomba dhe plumba, qytetarët refuzojnë të dorëzohen dhe vazhdojnë të luftojnë për tokën e tyre.
Në vitin 1970, banorët e ishullit Culebra organizuan një sërë protestash kundër Marinës së Shteteve të Bashkuara, e cila përdorte ishullin si një zonë trajnimi ushtarak. 2,000 nga 7,000 hektarë të sipërfaqes së ishullit ishin shpronësuar nga Marina për t’u përdorur si një zonë testimi bombardimi. Për më tepër, një zonë prej tre miljesh rreth ishullit ishte shpallur jashtë kufijve, duke burgosur efektivisht 700 banorët e ishullit. Aktivitetet tradicionale të peshkimit u bënë praktikisht të pamundura dhe çdo formë e bujqësisë duhej të kryhej në tokën në pronësi të Marinës.
Disa artikuj në revistën LIFE përmendin “krisjen e bombave që peshojnë më shumë se 500 kg, rënkimet e avionëve, të shtënat e vazhdueshme dhe gjëmimin e artilerisë detare”. Sipas protestuesve, misionet e bombardimeve, të cilat mund të kryheshin shtatë ditë në javë, e kishin kthyer Culebra-n në një ‘gjendje për të ardhur keq’.
Protestuesit vazhduan të mbanin të drejtën e tyre për të pushtuar të gjithë ishullin dhe në vetëm tre ditë ata ndërtuan një kishëz në plazhin Flamingo, një nga terrenet kryesore të stërvitjes. Ushtria i urdhëroi ata të braktisnin plazhin, por protestuesit nuk pranuan dhe gjashtë prej tyre u arrestuan. Një javë më vonë, marina shkatërroi kishën.
Protestuesit vazhduan të pushtonin zonat e kufizuara, duke përfshirë vetë plazhin Flamingo, duke qëndruar në vend për javë të tëra. Banorët e ishullit kampuan në territoret në pronësi të Marinës, të cilat u përdorën edhe për ndërtimin e fushave sportive dhe varrezave.
Presidenti i Partisë së Pavarësisë së Puerto Rikos dhe një nga drejtuesit e protestave Rubén Berríos u dënua me tre muaj burg në Porto Riko së bashku me trembëdhjetë aktivistë të tjerë për mosbindje civile dhe shkelje të pronës private.
Në vitin 1974, të gjitha partitë politike në Porto Riko i kërkuan hapur marinës amerikane të ndërpresë stërvitjet dhe të largohet nga ishulli. Pas ndërhyrjes së Presidentit Nixon, marina më në fund u largua nga ishulli në dhjetor 1975.
Një shembull tjetër i një grushti aktivistësh të guximshëm të bashkuar në kundërshtim me një fuqi botërore.
7.Tre Protestuesit Pureora: Zelanda e Re 1978
Një grup miqsh aktivistë fushuan mes degëve të pemëve mijëravjeçare, ndërsa buldozerët dhe sharrat me zinxhir kërcënonin të shkatërronin pyllin poshtë tyre.
Në vitet 1970, grupet lokale mjedisore filluan të përqendroheshin në dëmin e shkaktuar nga industria e prerjeve në Zelandën e Re. Krahasuar me shekullin e 19-të, vendi kishte humbur dy të tretat e pyjeve të tij për shkak të prerjeve dhe prerjeve. Në nivel global, industria e lëndës drusore në Zelandën e Re është përgjegjëse për prodhimin e 1.1% të drurit për përpunim industrial dhe 1.3% të produkteve pyjore.
Një peticion me mbi 350,000 nënshkrime iu paraqit Parlamentit që kërkon t’i jepet fund pylltarisë intensive dhe mbrojtjes ligjore për pyjet lokale. Pavarësisht kësaj, qeveria autorizoi pastrimin e pyllit mijëravjeçar të Pureorës.
Në uljen e parë në një pemë në histori, aktivistët Steven King, Shirley Guildford dhe anëtarë të tjerë të Këshillit të Veprimit të Pyjeve Vendase udhëhoqën protestat kundër pastrimit të pyllit Pureora.
Aktivistët lëvizën shpejt dhe iu dha leja për të kampuar në pyll. Ata u ngjitën në një grup pemësh totara dhe i kërkuan qeverisë të braktiste planet e shfrytëzimit të Pureora. Protestuesit pushtuan zonën duke ndërtuar platforma dhe shtëpi me pemë dhe refuzuan të largoheshin. Disa qëndruan fizikisht mes pemëve dhe sharrave me zinxhir. Shpejtësia e reagimit të tyre rezultoi vendimtare për t’i lejuar ata të pushtonin zonën përpara se autoritetet të ndërhynin.
Protesta tërhoqi vëmendjen e qeverisë dhe komunitetit për problemin e shkatërrimit të habitatit pyjor, humbjes së biodiversitetit dhe brishtësisë së ekosistemeve natyrore.
Protesta ishte një akt i thjeshtë i mosbindjes civile i ndërmarrë nga një grup i vogël njerëzish të vetëdijshëm se peticionet dhe debatet e gjata nuk do të ndalonin buldozerët dhe sharrat me motor. Ndenja inkurajoi qeverinë të dekretonte ndalimin e aktiviteteve të prerjes së pyjeve, e ndjekur nga një ndalim zyrtar pas krijimit të Parkut Pyjor Pureora në 1978. Është ende e mundur të ngjitesh në platformën e krijuar me rastin e protestës.
8.Jo minierave toksike: Estoni 1987
Studentët dhe shkencëtarët kundërshtojnë sovjetikët në luftën kundër minierave të mëdha që ndotin vendin dhe shfrytëzojnë punëtorët.
Në vitet 1960, Bashkimi Sovjetik filloi të shfrytëzonte depozitat e pasura të fosforit në Estoni për të prodhuar plehra. Gjatë kësaj kohe, akuiferet e vendit u kontaminuan si rezultat i fraktimit në shkallë të gjerë (nxjerrja e naftës ose gazit). Lëngu i thyerjes i përdorur gjatë nxjerrjes së gazit natyror është një koktej kimikatesh të ndryshme, duke përfshirë biocide, dhe lëngjet e kontaminuara me këtë agjent thyerjeje përmbajnë materiale radioaktive. Operacionet fracking gjithashtu lëshojnë gazra toksikë që janë lidhur me një incidencë më të lartë të defekteve të lindjes tek të sapolindurit, problemeve neurologjike dhe kancerit.
Në vitin 1987, një stacion televiziv lokal publikoi një raport mbi planin e Bashkimit Sovjetik për të hapur një minierë të madhe fosforiti në Virumaa. Qeveria sovjetike në Estoni ishte kritikuar tashmë për mungesën e transparencës dhe lajmi shkaktoi një fushatë të gjerë proteste të njohur si Lufta e Fosforit.
Censura sovjetike fillimisht e kufizoi veten në errësimin e zërave të mospajtimit, por shtypi vendas shpejt ra në anën e qytetarëve që mbështesin kundërshtimin e tyre ndaj minierës. Anëtarët e Akademisë së Shkencave të Estonisë, të udhëhequr nga Endel Lippmaa, paralajmëruan për ndotjen e mundshme të më shumë se 40% të furnizimeve me ujë të Estonisë.
Protesta arriti kulmin në pranverën e vitit 1987, kur studentët nga Universiteti Tartu organizuan dy demonstrata paqësore. Aktivistët shpërndanë pankarta dhe bluza me sloganin “fosforit? Jo faleminderit!”. Shumë muzikantë estonezë morën pjesë në protesta dhe disa nga këngët e tyre u bënë simbole të kësaj lufte.
Në vjeshtën e vitit 1987, qeveria estoneze arriti një kompromis me Bashkimin Sovjetik dhe ndërtimi i minierës u ndal. Kjo ishte protesta e parë e një përmasash të tillë në Estoninë Sovjetike që u dëshmua thelbësore në nxitjen e rezistencës kundër Bashkimit Sovjetik dhe rivendosjen e pavarësisë së Estonisë në 1991.
Lufta e Fosforit ishte një moment kyç në historinë mjedisore të Estonisë. Protestat ndihmuan në bashkimin e shoqërisë estoneze, duke i dhënë popullatës një ndjenjë të rinovuar të pronësisë së komunitetit dhe duke demonstruar potencialin për veprim kolektiv. Mbi të gjitha e çliroi popullsinë nga terrori.
9.Refuzimi i taksës së votimit: Mbretëria e Bashkuar 1989 – 1990
Mbretëria e Bashkuar po mobilizohet masivisht për të luftuar një sistem të padrejtë të krijuar nga një armik i përbashkët – qeveria britanike.
Taksa e sondazhit (ose taksa e komunitetit) u prezantua në Skoci në 1989, në Angli dhe Uells në 1990. Ishte një taksë e vetme e sheshtë për çdo të rritur, pavarësisht nga të ardhurat.
Për këtë arsye, familjet me të ardhura më të ulëta u gjendën të detyruara të paguanin një taksë më të lartë se votuesit më të pasur. Shpejt u përhap lajmi se Duka i Westminsterit dhe shoferi i tij do të duhej të paguanin të njëjtën shumë. Skocezët e kundërshtuan fuqimisht taksën e votimit që nga hyrja në fuqi e saj më 1 prill 1989 dhe luftuan për ta hequr atë për një kohë të gjatë.
Më 31 mars 1990, 50,000 njerëz marshuan paqësisht nëpër qendrën e qytetit të Glasgow për të protestuar kundër taksës së votimit. Një aksion i organizuar rezistence nuk lejoi bashkinë e qytetit të mblidhte taksën, duke penguar gjithashtu policinë të arrestonte shkelësit. Bllokada e lagjeve të banimit dhe shtëpive private nga oficerët e caktuar nga gjykata ishte një pjesë thelbësore e luftës skoceze. Protestuesit britanikë dhe uellsianë morën frymëzim nga protestat në Skoci, por rezultatet nuk ishin aq paqësore. Një protestë në Londër rezultoi në trazirat më të dhunshme në historinë e qytetit të shekullit të kaluar: mbi 340 demonstrues u arrestuan, 113 u plagosën.
Margaret Thatcher, kryeministrja në detyrë, u kritikua gjerësisht për katastrofën politike dhe fiskale dhe u detyrua të jepte dorëheqjen. Pasardhësi i tij John Major zëvendësoi taksën e komunitetit me një sistem taksash komunale, pra një sistem të lokalizuar të taksave bazuar në vlerën e pronës.
Në fund të vitit 1990, rreth 4 milionë njerëz kishin refuzuar të paguanin taksën e votimit, duke rrezikuar arrestimin. Kjo protestë spontane mblodhi së bashku eksponentë të çdo klase shoqërore. Ashtu si protestuesit e tjerë para tyre, shumë e panë rezistencën si opsionin e vetëm, madje edhe me koston e përballjes me burgun. Refuzimi për të paguar taksën paralizoi plotësisht sistemin.
10.Ligji joetik i patentave: 1998 – sot
Korporatat e mëdha monopolizojnë patentat e farës në një përpjekje për të kontrolluar ushqimin tonë. Në të gjithë botën, fermerët e guximshëm po e kundërshtojnë këtë sistem dhe po rrezikojnë shkatërrimin. Çdo fitore e vogël ka rëndësi.
Pas një beteje ligjore ndërkombëtare, fermerët që kanë rritur dhe ndarë farat e tyre për mijëra vjet rrezikojnë të gjykohen si kriminelë.
Tre korporata të mëdha dominojnë tre të katërtat e tregut global të farave. Aktivistja e mjedisit dhe e bujqësisë Vandana Shiva lufton për të shfuqizuar ligjet joetike që privojnë fermerët nga e drejta për të ruajtur dhe shkëmbyer farat e tyre. Argumenti i tij bazohet në nocionin se kushdo që kontrollon burimet tona ushqimore kontrollon botën.
Kjo i bën fshatarët të humbasin autonominë e tyre. Ata duhet të blejnë farat e patentuara nga korporatat e farës. Farat e terminatorit, për shembull, janë modifikuar gjenetikisht për t’u bërë sterile pas korrjes së parë. Përveçse janë shumë të shtrenjta, ato kërkojnë sasi të mëdha pesticidesh dhe plehrash artificialë, të gjitha këto ofrohen me çmime të larta nga vetë korporatat. Vit pas viti, fermerët duhet të vazhdojnë të blejnë fara dhe pesticide. Ata që nuk janë të ngarkuar me borxhe bëhen pjesë e zinxhirit të prodhimit të korporatës.
Biodiversiteti bujqësor është kyç për të trajtuar shumë nga sfidat me të cilat përballemi globalisht, të tilla si shfaqja e llojeve të reja të sëmundjeve, efektet negative të ndryshimeve klimatike dhe vështirësitë socio-ekonomike.
Përshtatshmëria e një lloji të caktuar kulture ka qenë gjithmonë një element shumë i rëndësishëm për mbijetesën tonë: megjithatë, sipas një studimi të FAO, gjatë shekullit të 20-të, biodiversiteti bujqësor u ul me 75% si rezultat i privatizimit dhe përdorimit të gjerë të monokulturave (të pandërprerë kultivimi i të njëjtit lloj bime në të njëjtën pjesë të territorit).
Rezistenca kundër privatizimit të farës është e pranishme në të gjithë botën. Shumë fermerë vazhduan të kultivonin varietete vendase të farave, duke rrezikuar gjoba dhe madje edhe arrestime. Ata protestuan, hynë në grevë dhe refuzuan të dorëzoheshin. Ndonjëherë ata kanë arritur të fitojnë. Sukseset e tyre, sado të vogla mund të duken, kanë pasur një ndikim të jashtëzakonshëm tek individët e përfshirë drejtpërdrejt. Këta fermerë mund të mos jenë në gjendje të ndryshojnë botën menjëherë, por me përpjekjet e tyre ata do të vazhdojnë të ndryshojnë shoqërinë e tyre dhe kjo nga ana tjetër do të sjellë ndryshime globale.
11.Revoltat e fshatarëve: Francë 1999
Një fermer francez delesh gjen një mënyrë simbolike për të protestuar kundër pushtimit shumëkombësh duke çmontuar një tullë McDonald’s një nga një.
Në vitin 1999, José Bové me ndihmën e 300 mbështetësve shkatërroi një McDonald’s në ndërtim në Millau (Aveyron). Me këtë veprim simbolik, Bové donte të protestonte kundër globalizimit dhe ndërhyrjes së shumëkombëseve që po shkaktonin humbjen e sovranitetit të ushqimit – domethënë të drejtën për një dietë të shëndetshme, të larmishme dhe të përshtatur kulturalisht të prodhuar në mënyrë të qëndrueshme. Veprimi i Bové shprehu shqetësimin e prodhuesve tradicionalë, si në Francë ashtu edhe në të gjithë botën. Protesta e Bové frymëzoi një brez të ri aktivistësh bujqësorë, duke iu bashkuar një lëvizjeje më të madhe që kundërshtonte hyrjen në Evropë të produkteve dhe kulturave të modifikuara gjenetikisht.
Bové u padit dhe u paraqit në gjyq në bordin e një vagoni, duke shtrënguar një rrotë me djathë Roquefort. I dënuar me tre muaj burg, fermeri u prit me duartrokitje të forta dhe u shoqërua në burg nga një kolonë traktorësh.
Bové zgjodhi të përdorte taktika paqësore të mosbindjes civile për të tërhequr vëmendjen ndaj problemeve serioze sociale dhe fitoi qindra mbështetës duke pranuar të vuante dënimin e tij në burg. Protesta e tij ngriti shqetësime të gjera për sigurinë ushqimore në Francë, duke sfiduar atë që për shumë përbënte një kërcënim për identitetin kulturor francez.
Ky fermer/aktivist delesh ishte frymëzimi për një lëvizje proteste ndërkombëtare që përfshin Konfederatën Paysanne, Shoqatën për Mbështetjen e Bujqësisë Bujqësore dhe La Via Campesina, lëvizjen ndërkombëtare fshatare. Këto organizata vazhdojnë të luftojnë për të mbrojtur të drejtat e njeriut, duke përfshirë të drejtën për të kontrolluar burimet e tyre ushqimore.
Bové ishte gjithashtu një nga udhëheqësit e lëvizjes që luftoi me sukses për të ndaluar kultivimin e produkteve OMGJ në Francë dhe Evropë. (Spanja dhe Portugalia janë të vetmet vende evropiane që kultivojnë produkte OMGJ). Ai ishte deputet i Parlamentit Evropian me Partinë e Gjelbër nga viti 2009 deri në vitin 2019.
12.Rezistenca ndaj dëbimit: Spanjë 2008 – ditët e sotme
Qytetarët ushtrojnë pushtetin e tyre duke kundërshtuar dëbimin ndërsa qeveria dhe bankat nuk bëjnë asgjë për të ndihmuar një popullatë në krizë.
Midis 2008 dhe 2012, Spanja pa 250,000 urdhra dëbimi të ekzekutuara, me një mesatare prej 184 dëbimesh në ditë në 2013. Organizatat që kundërshtojnë dëbimet, si Platforma për Individët e Ndikuar nga Hipotekat (PAH) u krijuan pas dështimit të qeverisë spanjolle për të mbështetur të drejtën e të gjithë qytetarëve spanjollë për të gëzuar strehim të sigurt dhe të përballueshëm.
PAH synonte të parandalonte dëbimet masive të dhjetëra miliona debitorëve në të gjithë Spanjën dhe të transformonte shtëpitë e mbështetura nga hipoteka në njësi banimi të përballueshme me një reformë të Aktit të Hipotekës, e cila u dha bankave të drejtën të aplikonin për shlyerjen e plotë të një kredie edhe pasi kishin hipotekoi një pronë.
Fuqia e kësaj lëvizjeje bazohej në funksionin e saj të gjerë shoqëror. Qytetarët merrnin pjesë në takimet javore për të marrë më shumë informacion mbi proceset burokratike pas dëbimeve.
PAH mundi të mobilizonte dhjetëra protestues në një njoftim shumë të shkurtër për të bllokuar hyrjen në shtëpitë që ishin gati të hipotekoheshin dhe vendosi shumë familje të dëbuara në shtëpitë boshe të hipotekuara nga një bankë. Tetë muaj pas fillimit të pushtimeve kolektive, 20 komplekse banimi ishin pushtuar, ku strehoheshin 1049 persona. Këto strategji të aktivizmit politik fituan mbështetje të gjerë. Meqenëse shumë banka spanjolle financoheshin publikisht nga qeveria, PAH i konsideroi profesionet e tyre si rimbursime legjitime.
Përveç organizimit të demonstratave, prodhimit të materialit informativ dhe ndërveprimit me shtypin dhe institucionet publike, PAH mori pjesë në ‘përçarjet’ e diskutueshme – protesta të organizuara para rezidencave të disa politikanëve dhe Gjykatës Evropiane të Drejtësisë për të kërkuar ndryshime në legjislacioni për hipotekat në Spanjë.
Fushata kundër dëbimeve kundërshtoi retorikën e shtetit, bankave dhe zhvilluesve të pasurive të paluajtshme. Protestat goditën qendrën e pushtetit spanjoll duke sfiduar dëbimet nga institucionet private të financuara nga shteti.
Në vitin 2013, Gjykata Evropiane e Drejtësisë miratoi Legjislaturën Popullore të Propozuar të PAH, duke detyruar qeverinë spanjolle të ndryshojë Ligjin e Hipotekës dhe Kodin Civil për të rivendosur ekuilibrin midis kreditorëve dhe debitorëve.
13.Mosbindja civile dixhitale: SHBA 2013
Një individ humb lirinë për të dalë publikisht me qeverinë – duke spiunuar qytetarët dhe duke mbledhur informacionin e tyre të provuar për t’i manipuluar dhe kontrolluar ata.
Eksperti i sigurisë kompjuterike Edward Snowden kopjoi dhe qarkulloi dhjetëra mijëra dokumente rreptësisht konfidenciale të marra nga Agjencia e Sigurisë Kombëtare (NSA) ndërsa punonte për Booz Allen Hamilton. Kur raportet e tij për praktikat joetike u shpërfillën, Snowden lëshoi informacione tepër sekrete rreth programeve të mbikëqyrjes të drejtuara nga qeveri të ndryshme të SHBA-së (me ndihmën e kompanive të telekomunikacionit dhe qeverive të tjera evropiane).
Qëllimi i tij ishte të tërhiqte vëmendjen e publikut ndaj praktikave të vëzhgimit në shkallë të gjerë të kryera në shkelje të hapur të parimeve kushtetuese dhe të së drejtës së individit për privatësi, duke sugjeruar që në mungesë të respektimit të interesave kolektive nga ana e qeverisë, qytetarët kanë të drejtë të luftojnë për të mbrojtur të drejtat e tyre.
Zbulimet e Snowden çuan në pesë vjet reformë teknologjike brenda kompanive të mëdha të Silicon Valley, të etura për të fituar përsëri besimin e klientëve të tyre. Apple ishte kompania e parë që ndryshoi politikën e saj të privatësisë dhe rriti mekanizmat e sigurisë. Megjithatë, këto zbulime nuk i dhanë fund mbikëqyrjes së qeverisë. Beteja kundër pushtimit të privatësisë dhe mbledhjes së të dhënave të ndjeshme vazhdon edhe sot e kësaj dite, por veprimet e Snowden frymëzuan një ndryshim kulturor, duke tërhequr vëmendjen te problemi i shkeljeve të qeverisë dhe duke hapur një diskutim publik mbi shkeljen e lirive civile nga një pjesë e qeverisë. Pas kërcënimeve të shumta me vdekje, Snowden u detyrua të kërkonte azil politik në Moskë.
14.Revolucioni Popullor: Sudan 2019
Pasi ka jetuar nën një diktaturë brutale për më shumë se dhjetë vjet, popullsia sudaneze ngrihet në një fushatë mosbindjeje dhe rezistence. Ata i pret një luftë e ashpër.
Më 11 prill 2019, një rebelim demokratik dhe paqësor që përfshin mijëra qytetarë sudanezë rrëzoi nga froni diktatorin brutal Omar al-Bashir. Në 30 vitet e tij të sundimit, i mbështetur nga Arabia Saudite dhe Emiratet e Bashkuara Arabe, al-Bashir shkatërroi ekonominë sudaneze dhe krijoi ndarje të mëdha sociale duke vendosur kufizime të rënda për gratë.
Rebelimi filloi në provinca si reagim ndaj rritjes së kostos së jetesës dhe më pas u përhap në kryeqytetin Khartoum. Veriu dhe jugu i vendit u bashkuan pa dallim klase, etnie apo feje për të kundërshtuar regjimin. Të rinjtë sudanez ishin në ballë, me gratë që inkurajonin të gjitha gratë sudaneze të merrnin pjesë në luftën për liri.
Restorantet, bankat dhe dyqanet janë mbyllur. Rrugët janë zbrazur. Vendi ka përjetuar tetë muaj greva dhe demonstrata për të kërkuar shpërbërjen e Partisë së Kongresit Kombëtar (NCP), mbështetjen e demokracisë dhe të drejtave të njeriut, reformat ekonomike dhe heqjen e ligjit të sigurisë publike, i krijuar për të përjashtuar gratë nga jeta publike.
Pas shkarkimit të Bashirit, Këshilli Ushtarak Ndërkombëtar (TMC) mori detyrën, duke e bërë të qartë synimin për ta bërë të përhershëm transferimin e pushtetit. Më 3 qershor, pas një jave festimesh paqësore, Forcat e Mbështetjes së Shpejtë hapën zjarr ndaj protestuesve që kishin organizuar një protestë para selisë së ushtrisë në Khartoum. Qasja në internet u bllokua për të parandaluar protestuesit të shkëmbejnë informacion. Qindra njerëz u vranë dhe u përdhunuan në një përpjekje për të traumatizuar protestuesit dhe për të ndaluar mbështetjen e revolucionit.
Por qytetarët nuk u dorëzuan. Dy javë pas masakrës, të rinjtë u riorganizuan, duke kërkuar nga popullata të merrte pjesë në mosbindje civile dhe demonstrata paqësore dhe duke thënë se nuk do të ndaleshin derisa të krijohej një administratë civile.
Më 17 korrik, KPM-ja dhe demonstruesit, të përfaqësuar nga Forcat për Liri dhe Ndryshim, nënshkruan një marrëveshje për ndarjen e pushtetit.
15.Jelekët e Verdhë: Francë 2018-2019
Presidenti Macron – kreu më i ri i qeverisë franceze që nga Napoleoni – lufton me pakënaqësinë dhe zemërimin e popullit të tij.
Protesta e jelekëve të verdhë u nxit nga një ndryshim në legjislacionin e punës (veçanërisht një rritje në taksat e karburantit), por shpejt u shndërrua në një lëvizje për të kërkuar drejtësi më të madhe ekonomike dhe sociale. Popullsia franceze është organizuar përmes rrjeteve sociale në grupe “zemërimi” (colère), duke u mbledhur masivisht në dëm të dallimeve socio-politike.
Pas lehtësimit të taksave të dhëna milionerëve francezë në vitin 2017, barra tatimore për klasën e mesme kishte vazhduar të rritet, ndërsa nivelet e papunësisë vazhduan të rriteshin në fshat dhe situata e përgjithshme ekonomike vetëm u përkeqësua. Shkurtimet e fondeve për transportin publik kishin detyruar shumicën e popullsisë franceze të varej nga transporti privat. Popullsia rurale dhe ajo pjesë e popullsisë që nuk mund të përballonte më të jetonte në qytet luftoi për të mbijetuar.
Në tetor 2018, shoferi i kamionit Eric Drouet inkurajoi qytetarët francezë të organizojnë postblloqe për 17 Nëntorin me qëllim të ngadalësimit të trafikut për të tërhequr vëmendjen e qeverisë. Në protestë morën pjesë rreth 290 mijë njerëz.
Çdo shofer në Francë kërkohej të kishte një xhaketë reflektuese – një jelek të verdhë – në automjetin e tij. Shoferët filluan t’i shfaqnin në kroskot, t’i varnin në xhamat dhe t’i dekoronin me parrulla proteste, duke i bërë simbolin e demonstratës. Jelekët e verdhë morën mbështetje të madhe nga popullata. Brenda një muaji, sipas disa sondazheve, gjysma e vendit mbështeti protestuesit.
Pavarësisht se bazohej në akte të mosbindjes jo të dhunshme si bllokimet e rrugëve dhe kampingjet e përkohshme në rrethrrotullime, protesta e Jelekëve të Verdhë rezultoi në një nga trazirat më të këqija në historinë franceze. Shumica e demonstruesve u distancuan menjëherë nga elementët më të dhunshëm, por kjo nuk pengoi shtypjen e dhunshme nga policia franceze.
Pas pesë javësh protesta, Presidenti Macron bëri një kthesë vendimtare dhe u detyrua të bëjë kompromis, duke eliminuar taksën e karburantit dhe duke krijuar Debatin e Madh Kombëtar për të ftuar qytetarët të shprehin shqetësimet dhe shpresat e tyre për gjendjen e politikës franceze.
Mosbindja civile nuk është e krahasueshme me shkeljen e ligjit. Në qendër të çështjes është ndarja midis “ligjore” dhe “legjitime”. Mosbindja civile është zgjidhja e fundit në rrethanat kur format e tjera të protestës si peticionet, demonstratat apo votimi kanë dështuar.
Sa i përket Rebelimit të Zhdukjes, strategjia jonë bazohet në mosbindjen civile bazuar në teknikat e pengimit jo të dhunshëm. Në disa raste shteti do të zgjedhë t’i përgjigjet me forcë protestave tona, por ne nuk mund të braktisim vlerat tona për të adoptuar të njëjtat taktika të sistemit që po përpiqemi të ndryshojmë.
“Extinction Rebelion (Rebelimi i Zhdukjes) do të vazhdojë të protestojë në betejën kundër zhdukjes masive në përpjekje për të shmangur kolapsin e shoqërisë sonë. Rebelët refuzojnë të qëndrojnë inerte përballë padrejtësisë. Jetët tona janë në rrezik.
Ne po ndërtojmë një lëvizje gjithëpërfshirëse dhe pjesëmarrëse për ndryshim, një lëvizje e bazuar në demonstratat lokale, në rrugë dhe në shkolla, në zyra, në internet dhe në mbarë botën, me mbi 1146 grupe në 72 vende. Ne kemi një përgjegjësi morale dhe ligjore për t’iu bindur ligjeve të duhura. Anasjelltas, ne kemi një përgjegjësi morale për të mos iu bindur ligjeve të padrejta”. – Martin Luther King: letër nga burgu i Birminghamit.
Rreth Rebelimit
Extinction Rebellion (Rebelimi i Zhdukjes) është një lëvizje e decentralizuar, ndërkombëtare dhe politikisht jopartiake që përdor veprime të drejtpërdrejta, jo të dhunshme, dhe mosbindje civile për të bindur qeveritë që të veprojnë me drejtësi për emergjencën klimatike dhe ekologjike.
Lëvizja jonë përbëhet nga njerëz nga të gjitha sferat e jetës, duke kontribuar në mënyra të ndryshme me kohën dhe energjinë që mund të kursejnë. Me shumë mundësi, ne kemi një degë lokale shumë afër jush dhe do të donim të dëgjonim nga ju.
Përgatiti Orjona Tresa | Burimi rebellion.global.it
© Nuk lejohet riprodhimi i shkrimeve pa vendosur autorësinë e revistës "Psikologjia" dhe pa cituar burimin.
