Pse të jesh i sjellshëm me të tjerët bën mirë për shëndetin?
Ndërsa mund të na kënaqë shkëlqimi i ngrohtë teksa ndihmojmë të tjerët ose të japim nga koha jonë për bamirësi, kjo mund të na sjellë edhe ndonjë të mirë fizike.
Marta Zaraska autore e Growing Young: Si Miqësia, Optimizmi dhe Mirësjellja mund t’ju ndihmojë të jetoni mbi 100 vjet
Gazetat filluan të shkruajnë për Betty Lowe kur ajo ishte 96 vjeçe. Pavarësisht se kishte kaluar moshën e pensionit, ajo ishte ende vullnetare në një kafene në Salford Royal Hospital në Greater Manchester, Britaninë e Madhe, duke shërbyer kafe, duke larë enët dhe duke biseduar me pacientët. Pastaj Lowe mbushi 100 vjeç. “Sërish vullnetare në spital”, kryesuan titujt. Pastaj ajo shkoi 102 vjeçe dhe titujt deklaruan: “Ende vullnetare”. E njëjta gjë përsëri kur ajo mbushi 104. Edhe në 106, Lowe do të punonte në kafene një herë në javë, me gjithë shikimin e saj të dobët.
Lowe u tha gazetarëve që e intervistuan se arsyeja pse ajo vazhdonte të punonte në kafene prej shumë kohësh, ishte sepse ajo besonte se vullnetarizmi e mbante të shëndetshme. Dhe ndoshta kishte të drejtë. Shkenca zbulon se sjelljet altruiste, nga vullnetarizmi dhe dhurimet monetare tek veprimet e rastësishme të mirësisë së përditshme, nxisin mirëqenien dhe jetëgjatësinë.
Studimet tregojnë, për shembull, se vullnetarizmi lidhet me 24% rrezik më të ulët të vdekjes së hershme – afërsisht e njëjtë me ngrënien e gjashtë ose më shumë racioneve të fruta-perimeve çdo ditë. Për më tepër, vullnetarët kanë një rrezik më të ulët të glukozës në gjak dhe një rrezik më të ulët të niveleve të inflamacionit të lidhura me sëmundjet e zemrës. Ata gjithashtu kalojnë 38% më pak net në spitale sesa njerëzit që shmangen nga përfshirja në bamirësi.
Dhe këto ndikime që përforcojnë shëndetin përmes të bërit vullnetarizëm, duket se gjenden në të gjithë cepat e botës, që nga Spanja dhe Egjipti në Uganda dhe Xhamajka, sipas një studimi bazuar në të dhënat e sondazhit Gallup World.
“Ekzistojnë kërkime që sugjerojnë se njerëzit që janë me shëndet më të mirë kanë më shumë të ngjarë të paraqiten si vullnetarë, por për shkak se shkencëtarët e dinë shumë mirë këtë, në studimet tona ne statistikisht kontrollojmë për këtë,” thotë Sara Konrath, psikologe dhe studiuese e filantropisë në Universitetin e Indianas.
Edhe kur shkencëtarët i heqin efektet e shëndetit para-ekzistues, ndikimet e vullnetarizmit në mirëqenie mbesin ende të forta. Për më tepër, disa eksperimente të rastësishme laboratorike hedhin dritë mbi mekanizmat biologjikë përmes të cilave ndihma për të tjerët mund të rrisë shëndetin tonë.
Në një eksperiment të tillë, nxënësit e shkollës së mesme në Kanada u ndanë në dy grupe. Grupi i parë u caktua si mbikëqyrës të fëmijëve të shkollës fillore për dy muaj, të tjerët u vunë në listë pritjeje. Katër muaj më vonë, pasi mbikëqyrja kishte mbaruar mirë, ndryshimet midis dy grupeve të adoleshentëve ishin qartë të dukshme në gjakun e tyre. Krahasuar me ata që janë në listën e pritjes, gjimnazistët që po mësonin në mënyrë aktive fëmijët më të vegjël kishin nivele më të ulëta të kolesterolit, si dhe shënjues më të ulët inflamatorë si interleukina 6 në gjak – e cila përveç se është një parashikues i fuqishëm i shëndetit kardiovaskular, gjithashtu luan një rol të rëndësishëm në infeksionet virale.
Pjesëmarrësit e caktuar për të kryer veprime të thjeshta mirësie, të tilla si blerja e kafesë për një të huaj, kishin aktivitet më të ulët të gjeneve të leukociteve që lidhen me inflamacionin.
Pjesëmarrësit e caktuar për të kryer veprime të thjeshta mirësie, të tilla si blerja e kafesë për një të huaj, kishin aktivitet më të ulët të gjeneve të leukociteve që lidhen me inflamacionin.
Pjesëmarrësit që pranuan të kryenin këto akte të thjeshta mirësie, të tilla si blerja e kafesë ndaj një të panjohuri, ndikoin përgjatë aktivitetetit në uljen e gjeneve të leukociteve, të cilat janë të lidhura me inflamacionin.
Sigurisht, në kohë pandemike, vullnetarizmi mund të jetë më shumë një sfidë. Sidoqoftë, Konrath beson se ta bësh këtë në internet mund të sjellë përfitime shëndetësore, nëse motivimi ynë është t’i ndihmojmë vërtet njerëzit e tjerë. Ajo gjithashtu rekomandon vullnetarizmin virtual me miqtë, pasi kërkimet tregojnë se përbërësi shoqëror i vullnetarizmit është i rëndësishëm për mirëqenien.
Por nuk janë vetëm efektet e vullnetarizmit zyrtar që shfaqen në gjak, por edhe veprimet rastësore të mirësisë. Në një studim në Kaliforni, pjesëmarrësit të cilët ishin caktuar për të kryer veprime të thjeshta mirësie, të tilla si blerja e kafesë për një të panjohur, kishin aktivitet më të ulët të gjeneve të leukociteve që lidhen me inflamacionin. Kjo është një gjë e mirë, pasi inflamacioni kronik ka qenë i lidhur me gjendje të tilla si artriti reumatoid, kanceri, sëmundjet e zemrës dhe diabeti.
Ka shembuj të tjerë të panumërt të efekteve pozitive shëndetësore si të dashamirësisë ashtu edhe të dhurimeve monetare. Për shembull, gjyshërit që rregullisht kujdesen për nipërit e mbesat e tyre kanë një rrezik vdekshmërie deri në 37% më të ulët se ata që nuk ofrojnë kujdes të tillë për fëmijët. Ky është një efekt më i madh sesa mund të arrihet nga ushtrimet e rregullta, sipas një meta-analize të studimeve. Kjo supozon se gjyshërit nuk po shkelin plotësisht këpucët e prindërve (megjithëse, pa dyshim, kujdesi për nipat e mbesat shpesh përfshin shumë aktivitet fizik, veçanërisht kur flasim për të vegjëlit).
“Njerëzit janë jashtëzakonisht socialë, kemi shëndet më të mirë kur jemi të ndërlidhur, dhe një pjesë e të qenit të ndërlidhur është të japësh” Tristen Inagaki.
Për Tristen Inagaki, neuroshkencëtare në Universitetin Shtetëror të San Diegos, nuk ka asgjë për t’u habitur në faktin se mirësia dhe altruizmi duhet të ndikojnë në mirëqenien tonë fizike. “Njerëzit janë jashtëzakonisht socialë, ne kemi shëndet më të mirë kur jemi të ndërlidhur, dhe një pjesë e të qenit të ndërlidhur është të japësh,” thotë ajo.
Inagaki studion sistemin tonë të kujdesit – një rrjet i rajoneve të trurit të lidhura si për sjelljet ndihmëse ashtu edhe për shëndetin. Ky sistem ka të ngjarë të ketë evoluar për të lehtësuar prindërimin e foshnjave tona, jashtëzakonisht të pafuqishëm nga standardet e gjitarëve, dhe më vonë ndoshta u bashkua për të ndihmuar njerëzit e tjerë, gjithashtu. Një pjesë e sistemit përbëhet nga rajonet e shpërblimit të trurit, të tilla si zona e septalit dhe striatumi i barkut – të njëjtat ato që ndizen kur merrni tre qershi rresht në një slot machine. Duke i lidhur prindërit me sistemin e shpërblimit, natyra është përpjekur të sigurojë që nuk do të ikim nga ulërima e foshnjave tona në nevojë. Studimet neuroimagjinuese nga Inagaki dhe kolegët e saj tregojnë se këto zona të trurit gjithashtu ndriçohen kur u japim mbështetje të dashurve të tjerë.
Përgatiti Orjona Tresa / Marrë me shkurtime nga BBC News
© Nuk lejohet riprodhimi i shkrimeve pa vendosur autorësinë e revistës "Psikologjia" dhe pa cituar burimin.
