Njëherë e një kohë ishte një fëmijë që ishte vazhdimisht me humor të keq, i cili ndiente vetëm urrejtje dhe gjithmonë grindej me shokët e shkollës. Një ditë babai i sugjeroi që të godiste një gozhdë në derën e dhomës së tij sa herë që debatonte me një mik. Fëmija vuri shumë gozhdë në derë, por pasi e kishte shumë të vështirë ta vazhdonte këtë, ai ndaloi së debatuari me shokët e tij. Babai i tij e këshilloi të hiqte gozhdët një e nga një për çdo ditë që nuk ishte i zemëruar, dhe kështu bëri. Atëherë babai i tregoi të birit shenjat që çdo gozhdë kishte lënë në derë, duke i thënë: mos harro kurrë se zemërimi dhe urrejtja lënë gjurmë të thella në zemrat tona.
Zemërimi dhe urrejtja si problem
Zemërimi dhe urrejtja provuar nga njeriu janë reagim ndaj indinjatës së prekshme të të drejtave të dikujt. Të gjithë kemi qenë të indinjuar në jetën tonë për shkak të një ngjarjeje të padrejtë që ka ndodhur rreth nesh (një politikan që ka vepruar me mashtrim, një grua që është keqtrajtuar), por indinjata për padrejtësitë është e denjë për t’u respektuar. Sidoqoftë, problemi lind kur zemërimi dhe urrejtja përdoren si frenim për frikën tonë, për diçka që kemi bërë gabim. Në këto raste, kur indinjata humbet prerogativën e reagimit përballë fakteve të padrejta, ajo shndërrohet në një manifestim të thjeshtë të egos, në demonstrimin e paaftësisë për të kontrolluar dhe menaxhuar drejtë emocionet tona.
Shkaqet e zemërimit
Sipas Raymond Novaco, ekspert i zemërimit në fushën e psikologjisë, zemërimi është një emocion me funksione të rëndësishme komunikuese, pasi na lejon të shprehim emocionet tona negative. Sidoqoftë, shpesh ngatërrohet me agresionin, domethënë sjelljen. Kufiri midis njërit dhe tjetrit shpesh është kompleks. Novaco argumenton se ekzistojnë katër lloje themelore të provokimit që janë shkaku i indinjatës sonë: Zhgënjimi ose pamundësia për të përmbushur një nevojë ose dëshirë mund të gjenerojë ndjenja zemërimi tek ne, të tilla si përballë një note të keqe provimi ose kur një person nuk paraqitet në takim.
Ngjarje irrituese, të tilla si prania e zhurmave në katin e sipërm që na ndalojnë të flemë ose një çelës i humbur, gjithashtu mund të çojnë në ndjenja zemërimi. Provokimet verbale ose joverbale të marra personalisht, komenti sarkastik i një shoku, një makinë që na tejkalon me shpejtësi të madhe dhe i bie borisë, të gjitha janë fenomene që mund të na zemërojnë. Shkaqe të tjera zemërimi mund të jenë mungesa e ndëshkimit ose padrejtësisë – siç janë kritikat e papërshtatshme ndaj nesh -, si dhe një ngjarje e padrejtë siç është vdekja e dhunshme e dikujt.
Pasojat e zemërimit dhe urrejtjes
Pas urrejtjes dhe zemërimit, mund të fshihen vetëvlerësimi i ulët, pasiguria, papjekuria emocionale, vetëpërqendrimi, padurimi, toleranca e dobët ose zhgënjimi. Sipas psikologut Bernabé Tierno, prapa një zemërimi jashtë kontrolli, ekziston gjithmonë një fëmijë – një qenie e papjekur dhe e pamenduar – e frustruar dhe e frikësuar, i cili, për të hequr qafe frikën e tij, për të ngritur veten dhe për të luftuar atë që është kundër tij, shfrytëzon indinjatën, tërbimin dhe dhunën shkatërruese. Nuk ndryshon nëse është një adoleshent 16-vjeçar apo një i rritur 50 ose 70-vjeçar.
Frika e tij do ta çojë atë të sillet si një 3-vjeçar kapriçioz dhe i frikshëm, që nxehet sepse dikush ka vjedhur një lodër prej tij. Zemërimi është forca e blinduar me të cilën njeriu mbron veten përpara pamundësisë për të realizuar ëndrrat e tij. “Zemërimi është një helm që njeriu e merr në mënyrë që tjetri të vdesë” thotë Uilliam Shekspir. Zemërimi dhe urrejtja mund ta çojnë individin të provojë të vuajë pasoja të tilla si prirja për të hyrë në marrëdhënie sipërfaqësore ose bazuar në dominimin e tjetrit, bindja, faji dhe pendimi, vetmia, mungesa e ndjeshmërisë ndaj të tjerëve, bindja për të qenë i vetmi bartës i së vërtetës.
Si të reagoni përpara një personi të zemëruar?
Kur zemërimi dhe urrejtja e një personi tjetër ju ka si objektiv, gjëja më e mirë për të bërë është të distancoheni. Kur kjo nuk është e mundur, duhet të merren disa hapa për të parandaluar që ndjenjat e atij personi të bien mbi ju:
- Mos e lejoni t’ju sulmojë.
- Mos e humbni kohën duke e kundërshtuar.
- Mos harroni se jeni ju personi i fortë, i dobët është ai që bërtet.
- Nëse situata po del nga kontrolli, shmangeni. Kthehuni për një moment reflektimi të përbashkët kur tjetri është qetësuar.
Përgatiti: Orjona TRESA | Botuar në Revistën “Psikologjia”, Nr. 166
© Nuk lejohet riprodhimi i shkrimeve pa vendosur autorësinë e revistës "Psikologjia" dhe pa cituar burimin.
