Jo gjithmonë e njohim veten aq mirë sa mendojmë. Ndonjëherë, mjafton të përballemi me një situatë të re për të zbuluar aspektet tona për të cilat nuk ishim plotësisht të sigurt. A e njohim veten aq mirë sa besojmë? Ndoshta jo. Ndoshta i marrim si të mirëqena gjërat që nuk na përcaktojnë vërtet. Është gjithashtu e mundur të nënvlerësosh potencialin e dikujt.
Është madje e mundur të ndryshoni aq shumë vitet e fundit saqë të mos jeni të vetëdijshëm për zhvillimin tuaj ose sepse reagoni në një mënyrë ndaj situatave të caktuara. Psikiatri Thomas Szasz vuri në dukje se njerëzit fiksohen me “gjetjen” e vetvetes kur në realitet është sikur gjithmonë të kenë qenë në fazë krijimi. Nuk jemi entitete të qëndrueshme për t’u deshifruar si mister. Qeniet njerëzore janë krijesa në ndryshim të vazhdueshëm që ruajnë esenca të caktuara, disa cilësi pak a shumë të qëndrueshme.
Pra, edhe nëse përpiqemi të bëjmë një inventar të vetes për të zbuluar se çfarë ka brenda nesh, me siguri do të hasim sfida të shumta. Ndonjëherë edhe mendja jonë mund të na tradhtojë. Trurit i pëlqen të na japë shpjegime disi mashtruese për personalitetin tonë. Mund të na tregojë, për shembull, se jemi disi të gabueshëm dhe madje të pasigurt. Por ndonjëherë kur jeta na vë në provë, ne reagojmë në një mënyrë të jashtëzakonshme.
E njohim veten? 5 aspekte për t’u marrë parasysh
Të gjithë kemi pika të verbra, ose mekanizma psikologjikë që na pengojnë të shohim veten ashtu siç jemi në të vërtetë. Ndonjëherë, mendja jonë është plot me mekanizma mbrojtës që mbrojnë egon tonë, por na pengojnë të shohim realitetin. Për shembull, mund të mohojmë se jemi njerëz të pasigurt, duke i thënë vetes se kemi një personalitet të kujdesshëm dhe të matur. Në mënyrë të pandërgjegjshme, priremi të kamuflojmë disa tipare të karakterit tonë me një mekanizëm të vetëmbrojtjes. Figura të tilla si Dr. David Dunning, autor i teorisë së famshme të efektit Dunning-Kruger, theksojnë se secili prej nesh përforcon disa narrativa për veten, të cilat askush nuk mund t’i kundërshtojë. Kjo vjen për shkak se duke vepruar kështu, do të vinte në dyshim vlerën dhe vetëvlerësimin tuaj. Nga ana tjetër, studimi i kryer nga Costa dhe McCrae na kujton se tiparet e personalitetit fillojnë të stabilizohen rreth moshës 30-vjeçare. Që nga ai moment, e përkufizojmë veten në bazë të një modeli pak a shumë konstant të mënyrës sonë të të qenit. Megjithatë, siç shpjegon artikulli, ndonjëherë disa përvoja dhe ngjarje mund të ndryshojnë disa nga këto tipare.
Por atëherë: si ta kuptojmë nëse vërtet e njohim njëri-tjetrin? Për ta zbuluar, mund të reflektojmë mbi një sërë aspektesh që i paraqesim në rreshtat e mëposhtëm.
Ndiheni të humbur dhe nuk dini se çfarë dëshironi
Të gjithë jemi ndjerë të humbur në një moment të jetës sonë. Megjithatë, herët a vonë qartësojmë vlerat dhe qëllimet tona, i riformulojmë ato dhe ja ku ndodh: gjejmë një drejtim të ri. Nëse keni kaluar një pjesë të mirë të jetës tuaj duke mos ditur realisht se çfarë dëshironit, çfarë prisnit dhe çfarë po kërkoni, ndoshta duhet të bëni një ushtrim të duhur në introspeksion. Për të ditur se kush jemi, duhet të pyesim veten se çfarë duam dhe çfarë presim nga jeta.
Ende nuk e dimë pse kemi marrë vendime të caktuara
Për të kuptuar nëse e njohim veten, duhet të vlerësojmë vendimet e marra deri në momentin aktual. Nëse nuk e dimë se si arritëm në pikën e tanishme, nëse nuk e kuptojmë pse na kanë ndodhur disa ngjarje, ndoshta duhet të ndalemi. Kur një person nuk i njeh nevojat dhe dëshirat e tij, ai thjesht e lë veten të shkojë. Të tjerët vendosin për ne kur nuk e kemi ende të qartë se kush jemi dhe çfarë duam. Personi që e di se kush është dhe çfarë dëshiron, merr vendime që shënojnë fatin e tij.
Nuk e njohim veten nëse besojmë atë që thonë të tjerët për ne
Kushdo që e lë veten të ndikohet dhe vërteton atë që thonë të tjerët, nuk e di ende se kush është. Sepse kur e njeh veten thellë, nuk i kushton vëmendje asaj që mendojnë apo thonë të tjerët. Vetë-njohja na jep vetëbesim. Etiketat që mjedisi përreth dëshiron të na vendosë nuk na përcaktojnë.
Kërkoni përgjigje jashtë dhe jo brenda vetes
Të mos jesh në harmoni me nevojat e tua, të mos kuptosh emocionet e tua, të fajësosh të tjerët për frustrimet e tua… Të gjitha këto dinamika profilizojnë një person që është gjithmonë në kërkim të përgjigjeve sepse nuk e njeh veten dhe nuk e di se çfarë i nevojitet. Ndonjëherë, për shembull, ne u besojmë të tjerëve përgjegjësinë për të na bërë të lumtur, për të zgjidhur problemet tona, kur e gjithë kjo është qartësisht përgjegjësia jonë. Gjithçka që ju jeni dhe gjithçka që kemi nevojë është brenda nesh. Kur njohim veten, marrim përgjegjësitë tona, kujdesemi për veten, kuptojmë emocionet tona, kujdesemi për mirëqenien tonë pa u varur nga të tjerët. Njeri i lumtur.
Harroni prioritetet tuaja për t’u fokusuar në ato të të tjerëve
Për të kuptuar nëse e njohim veten ashtu siç besojmë, duhet të mendojmë për përparësitë tona. Pasi të jemi të qartë, le të pyesim veten nëse po bëjmë diçka për t’i kënaqur ata. Kur nuk e dimë se kush jemi në të vërtetë, ne kushtojmë zemrën, sytë dhe vëmendjen tonë tek njerëzit e tjerë, si partnerët, familje dhe miqtë. E lëmë veten të rrëmbehemi dhe bëhemi, pa e ditur, personazhe dytësore në teatrin e jetës sonë. Pak gjëra janë kaq të rrezikshme.
Nëse duam të jemi protagonistët e historisë sonë, duhet të punojmë për të njohur veten. Njohja se kush jemi, na lejon të kujtojmë se cilat janë përparësitë tona dhe të arrijmë qëllimet tona.
E njohim veten nëse…
Njohja e vetvetes është një zakon i shëndetshëm për t’i kushtuar kohë të përditshme. Është një udhëtim që nuk përfundon kurrë, sepse të rritesh do të thotë të maturohesh, të ndryshosh herë pas here, të zhvillohesh në liri për të qenë gjithmonë në harmoni me zërin tënd të brendshëm.
Përgatiti Orjona Tresa / Burimi lamenteemeravigliosa.it
© Nuk lejohet riprodhimi i shkrimeve pa vendosur autorësinë e revistës "Psikologjia" dhe pa cituar burimin.
