Termi antipati rrjedh nga greqishtja dhe i referohet një ndjenje kundërshtimi: anti do të thotë “kundër” dhe patos, “si ndihesh”. Fjalorët e gjuhës italiane e përkufizojnë antipatinë si një “ndjenjë e neverisë instinktive ose neveri ndaj njerëzve ose gjërave”. Në psikologji, antipatia kuptohet si një ndjenjë neverie. Një refuzim që mund të jetë i vetëdijshëm ose i pavetëdijshëm dhe si i tillë studiohet në kontekstin e paragjykimeve ose qëndrimeve të refuzimit ndaj njerëzve të tjerë dhe grupeve të njerëzve.
Pse nuk na pëlqen? Çfarë na shtyn të kemi paragjykime ndaj të tjerëve? Ne do ta zbulojmë në këtë artikull. Por së pari do të flasim për paragjykimet dhe antipatinë e pavetëdijshme.
Një shembull i antipatisë së pavetëdijshme
Mund të ndodh që në një nivel të ndërgjegjshëm një person të mos ndjejë neveri ndaj një grupi tjetër njerëzish, por në një nivel të nënndërgjegjshëm sjellja e tij zbulon një neveri të caktuar. Një shembull i kësaj është koncepti i “racizmit aversiv”.
Gaertner zbuloi se në disa raste një individ mund të jetë racist, por nuk e percepton atë në një nivel të ndërgjegjshëm. Në studimet e tij për amerikanët që e konsideronin veten liberalë dhe pa paragjykime, ai zbuloi se në disa rrethana të njëjtët individë përfunduan duke diskriminuar zezakët pa e kuptuar atë. Në këtë mënyrë, ai tregoi se një person mund të ketë paragjykime ndaj të tjerëve dhe nuk është në gjendje t’i identifikojë ato.
Disa shkaqe të antipatisë
Tani që e dimë që ju nuk mund ta pëlqeni atë pa qenë të vetëdijshëm për të, le të shohim cilët janë faktorët kryesorë që përcaktojnë këtë ndjenjë.
- Faktorët njohës
Për të ndërtuar paragjykime, përdoren të njëjtat procedura të kategorizimit njohës që na udhëheqin në përpunimin e informacionit.
Ne të gjithë kryejmë një seri veprimesh mendore autonome dhe automatike që klasifikojnë, sipas kategorive të ndryshme, njerëzit që njohim (ngjyra e lëkurës, gjinia, mosha, arsimi, etj.) është një lloj kategorizimi ose klasifikimi që na ndihmon të bëjmë atribuime dhe të krijojmë pritshmëri.
Në lidhje me këtë tendencë njohëse shumë të zakonshme, studime të ndryshme tregojnë se ne priremi të favorizojmë (me ose pa vetëdije) njerëzit e grupeve të cilave i përkasim dhe jo ata që i përkasin grupeve të tjera. Në mënyrë të ngjashme, ne priremi të besojmë (kundër dëshmive të qarta) se grupet të cilave nuk i përkasim kanë tipare më homogjene sesa grupet të cilave i përkasim. Shembulli tipik është ai i burrit që pretendon se të gjitha gratë i japin shumë keq makinës.
- Tiparet e personalitetit
Disa autorë argumentojnë se disa njerëz priren të përdorin më shumë paragjykimet. Sot ne kemi dëshmi se ka individë me një prirje më të theksuar për të mbështetur çdo vendim të një autoriteti politik, pavarësisht nëse ai autoritet është i djathtë apo i majtë.
Dr. Altemeyer argumenton se dikush është më i prirur për këtë lloj paragjykimi si rezultat i përvojave të tij të të mësuarit. Në mënyrë të veçantë, duke qenë të arsimuar në idenë se autoriteti është gjithmonë i drejtë. Për më tepër, ka shumë të ngjarë që këta njerëz të kenë marrë një arsimim nga qarqe shumë të vogla në të cilat kjo ide ndahet nga të gjithë. Prandaj, konceptet asimilohen pa vënë në dyshim përmbajtjen e tyre.
- Perceptimi i grupeve
Paragjykimet lidhen me mënyrën se si i perceptojmë grupet e tjera të njerëzve. Për shembull, ne mund të mendojmë negativisht për grupet që konkurrojnë me grupin të cilit i përkasim.
Në përgjithësi, paragjykimet shfaqen kur një grup shoqëror ndihet i kërcënuar nga grupe të tjera të cilët, në një mënyrë reale ose simbolike, pretendojnë vlerat e tyre. Mund të jetë gjithashtu një mënyrë për të riafirmuar një pozicion.
Për shembull, duke i etiketuar të tjerët si gënjeshtarë, ne nxjerrim në pah ndershmërinë, e cila mund të jetë një nga vlerat kryesore të grupit tonë.
Identifikimi i vetes me një grup (çfarëdo qoftë ai) përmirëson mirësinë e mbiemrave që përdorim për ta përshkruar atë. Kjo është një nga arsyet pse kompanitë bëjnë përpjekje të mëdha për t’i bërë punonjësit të identifikohen me ta. Menaxherët e burimeve njerëzore priren të shikojnë në mënyrë të favorshme punonjësin që poston anëtarësinë e tij në kompani në profilet e tyre publike. Kjo do të ishte një shenjë se punëtori është krenar që është pjesë e asaj kompanie dhe është i gatshëm t’ju kundërshtojë për të. Dihet gjithashtu se ne priremi të dehumanizojmë (pak ose shumë) anëtarët e grupeve të tjera. Për më tepër, ne priremi t’i atribuojmë emocione më të sofistikuara dhe “njerëzore” grupeve që i përkasim.
- Konteksti
Hulumtimet zbulojnë se disa sjellje të dëmshme ndodhin në rrethana të caktuara, por jo të tjera. Pra, në kontekste të caktuara do të ishte më e lehtë të jesh pak a shumë i këndshëm. Për shembull, ka njerëz që janë shumë të hapur dhe të shoqërueshëm kur flasin vetëm me një person, por ata priren të heshtin ose të distancohen kur pjesa tjetër e bashkëbiseduesve formojnë një grup.
Nuk më pëlqen, a është e mundur të ndërhyhet në një nivel të ndërgjegjshëm?
Mosdashja dhe paragjykimi mund të kenë rrënjë të ndryshme dhe të rriten nga lëndë ushqyese të ndryshme. Një ndryshore që modulon këtë fenomen është sistemi ynë i kategorizimit, ajo mënyrë automatike e pozicionimit të të tjerëve në skemat tona ose shoqërimi i tyre me karakteristika të ndryshme duke identifikuar tipare të caktuara në to.
Për shembull, ne e lidhim ngjyrën e lëkurës me një kulturë më të madhe ose më të vogël ose me aspirata më të mëdha ose më të vogla. Këto procese mendore ndikohen shumë nga edukimi i marrë dhe fryma kritike që kemi zhvilluar.
Në shumë raste, aktiviteti i trurit tonë e bën të vështirë të qenit neutral, të paanshëm dhe objektiv. Lajmi i mirë është se ne mund të ndërhyjmë me vetëdije në këto procese, njësoj sikur kontrollojmë rrjedhën e ajrit që hyn në mushkëritë tona.
Burimi / https://lamenteemeravigliosa.it/
© Nuk lejohet riprodhimi i shkrimeve pa vendosur autorësinë e revistës "Psikologjia" dhe pa cituar burimin.
