Studimi i ri tregon efektin e valëzimit që mund të ketë një akt mirësie mbi një komunitet të tërë. Kur shohim dikë që është i mirë ose bujar, kjo na jep një ndjenjë të ngrohtë shkëlqimi nga brenda. Studiuesit e quajnë këtë “lartësi morale” dhe jo vetëm që na bën të ndihemi mirë, por na frymëzon që të duam të bëjmë edhe ne mirë.
Por sa ndikon te ne dëshmia e mirë – dhe pse? Një analizë e re e dekadave të hulumtimit synonte të gjente përgjigjet. Rezultatet sugjerojnë që aktet tona të mirësisë dhe bujarisë, në internet ose jashtë tije, mund të kenë efekte domethënëse të valëve në komunitetet tona.
Paradhënie
Studiuesit sintetizuan rezultate nga 88 studime eksperimentale që përfshinin mbi 25,000 pjesëmarrës për të matur se sa rritet altruizmi ynë pasi kemi parë dikë që vepron “në mënyrë shoqërore” – për shembull, duke ngushëlluar dikë që qan, dhuron për bamirësi ose vepron në bashkëpunim në një lojë konkurruese. Në studime, njerëzit lexonin ose shikonin dikë që vepronte në një mënyrë të mirë dhe të dobishme dhe më pas kishin mundësinë të ishin vetë dashamirës dhe bujar.
Studiuesit gjithashtu donin të kuptonin arsyet pse dëshmimi i mirësisë frymëzon njerëzit të identifikojnë faktorët që rrisin ose ulin përgjigjen e tyre. Analiza e tyre tregoi një efekt mesatarisht të fortë, ku njerëzit që ishin dëshmitarë të altruizmit prireshin të ndiqnin shembullin e tyre. Kjo do të thotë që kur njerëzit modelojnë sjellje të mirë dhe të dobishme, ajo ka një ndikim të shëndetshëm në përhapjen e mirësisë në një komunitet.
“Njerëzit rezonojnë kur shikojnë se dikush bën diçka të mirë”, thotë studiuesja kryesore e studimit, Haesung Jung. “Mesazhi që këto sjellje prosociale janë mjaft ngjitëse është një mesazh me të vërtetë i rëndësishëm, të cilin njerëzit duhet ta dinë.”
Për të kuptuar pse ky lloj modelimi frymëzon njerëzit për të ndihmuar të tjerët, Jung dhe kolegët e saj morën në konsideratë disa arsye të mundshme. Si shembull, ata shqyrtuan nëse njerëzit në eksperimente mund të kenë ndjerë thjesht presion që të “duken mirë” duke qenë më dhurues. Por ata zbuluan se kjo nuk dukej e rëndësishme, pasi njerëzit shpesh jepnin në mënyra që supozonin se do të ishin anonime.
Studiuesit gjithashtu morën në konsideratë faktin nëse njerëzit thjesht kopjonin sjellje që kishin parë se i bënte dikush tjetër. Por ata zbuluan se dëshmitarët e mirësisë shpesh ndihmonin në mënyra që nuk përputheshin me ato që kishin vërejtur. Për shembull, pjesëmarrësit mund të kenë qenë dëshmitarë të një personi që i jepte ndihmë dikujt që kishte rënë në rrugë dhe përfundonte duke dhuruar më shumë për bamirësi kur iu dha mundësia të paguante.
“Mund të ketë arsye të ndryshme pse njerëzit imitojnë sjelljen pro-sociale të të tjerëve, por ne tregojmë se nuk ka të bëjë me mimikën”, thotë ajo. “Në vend të kësaj, ata duket se marrin qëllimin prosocial dhe e përgjithësojnë atë tek njerëzit e tjerë dhe te format e ndryshme të bujarisë.”
Me fjalë të tjera, njerëzit rezonojnë me arsyen themelore për të bërë mirë dhe bëhen të vetë-motivuar për të përhapur mirësinë. Kjo sugjeron që njerëzit janë pro-socialë nga natyra, duke pritur frymëzimin për të vepruar.
Kjo do të thotë që kaq shumë gjëra që vëzhgojmë, jo vetëm veprimet e njerëzve përreth nesh, por gjërat që shohim në media ose në internet, mund të ndikojnë në mënyrë delikate në sjelljen tonë. Analizat e saj treguan se nuk dukej se kishte rëndësi sesi njerëzit ishin dëshmitarë të një veprimi të mirë. Ata mund të kishin lexuar në lidhje me të, të shikonin një shfaqje televizive ku personazhet veprojnë në mënyrë altruiste, ose në të vërtetë ishin të pranishëm kur dikush ndihmonte një person tjetër. Efekti ishte i njëjtë: Më pas ata do të vepronin vetë më bujarisht.
Faktorë të tjerë gjithashtu nuk kishin rëndësi – si mosha e dëshmitarit dhe nëse ata panë apo jo dikë që jep ndihmë materiale (si para) ose ndihmë jomateriale (si rehati). Kjo do të thotë që kaq shumë gjëra që vëzhgojmë, jo vetëm veprimet e njerëzve përreth nesh, por gjërat që shohim në media ose në internet, mund të ndikojnë në sjelljen tonë. Por kishte disa faktorë që ndikuan në mënyrën se si njerëzit ishin të frymëzuar për ta bërë atë më përpara. Sa më shumë kohë që kishte kaluar që kur njerëzit ishin dëshmitarë të një veprimi altruist, aq më e ulët është shtysa e tyre për të dhënë.
Përveç kësaj, gratë kishin më shumë gjasa të dëshironin ta “bënin atë më përpara” sesa burrat. Jung nuk ishte shumë e befasuar nga kjo, pasi hulumtimet e mëparshme kishin treguar se gratë ishin më të përgjegjshme ndaj modelimit të mirësisë dhe se ato kishin prirjen të “vendosnin përparësi në lidhje me të tjerët dhe të shkonin mirë me ta”.
Mirësia si një normalitet i ri
Më në fund, kishte rëndësi se çfarë lloj përgjigjeje ndaj mirësisë njerëzore vëzhgonin. Nëse dëshmitarët do të shihnin njerëz të mirë duke u lavdëruar ose shpërblyer me para, ata kishin më shumë të ngjarë të bënin mirësi. Jung sugjeron që kjo mund të jetë e dobishme nëse duam që altruizmi të përhapet.
“Kjo tregon se kemi nevojë për një mjedis shoqëror ku sjellja pro-sociale është e përforcuar pozitivisht në mënyrë që njerëzit ta imitojnë më shumë atë sjellje,” thotë ajo.
Kërkimi i saj ka implikime të rëndësishme për shoqërinë – veçanërisht tani, kur kemi nevojë që njerëzit të veprojnë në mënyra më pro-sociale duke mbajtur maska dhe duke qëndruar larg fizikisht për të parandaluar përhapjen e COVID-19. Nëse përdorim fuqinë e modelimit, thotë Jung, ne mund të ndërtojmë një normë shoqërore të bashkëpunimit dhe bujarisë që do të na ndihmojë të zgjidhim probleme më të mëdha shoqërore, përfshirë pandeminë dhe ndoshta edhe ndryshimin e klimës.
“Në organizata, ambiente arsimore dhe vetëm në jetën e përditshme, është e rëndësishme të nxjerrësh në pah mirësinë, kujdesin dhe sjelljen e mirë shoqërore”, thotë Jung. “Të bësh mirë ka një ndikim shumë më të madh sesa njerëzit kuptojnë.”
Burimi / https://www.mindful.org/
© Nuk lejohet riprodhimi i shkrimeve pa vendosur autorësinë e revistës "Psikologjia" dhe pa cituar burimin.
