Gjuetar-grumbulluesit që praktikojnë forma të akumulimit kanë tendencë të marrin struktura hierarkike patriarkale. Ky grup i popullatave përfshin ato ku gjenden fenomene të kultivimit të përkohshëm. Zakonisht këto kultura kanë mite që thonë pak a shumë sa vijon: dikur kishte matriarkati dhe pushteti i përkiste grave, pastaj një ditë burrat arritën t’ua vjedhin atë dhe tani ata duhet të jenë shumë të kujdesshëm për t’i mbajtur gratë të nënshtruara, sepse përndryshe ato rimarrin fuqinë e tyre.
Në këto mite shpesh ekziston një “shtëpi grash” në të cilën mund të hyjnë vetëm gratë. Shtëpia e grave ishte e lidhur me misteret e riprodhimit dhe ciklin menstrual dhe nëse një burrë përpiqej të hynte në të, ai përdhunohej. Kështu thonë këto mite, sipas të cilave marrja e pushtetit të burrave shpesh ndodhte falë një burri trim i cili zbuloi sekretet me të cilat gratë i mbanin nën kontroll burrat (për shembull duke bërë zhurma misterioze që u atribuohen shpirtrave). Pas marrjes së pushtetit nga burrat, shtëpia e grave u bë shtëpia e burrave.
Në ligjëratën që kam dëgjuar Chris Knight lexon disa shembuj të këtyre miteve, në të cilat ka, krahas vijës kryesore narrative, shumë variante që lidhen me fyellët magjikë sesa gjakun menstrual.
Çfarë është e vërtetë në këto mite? Ato sigurisht që kanë një funksion justifikues të strukturave patriarkale. Gratë janë të rrezikshme, kështu që burrat duhet t’i mbajnë nën kontroll me çdo mjet, përfshirë fshehtësinë dhe dhunën, duke i përjashtuar ato nga menaxhimi i pushtetit.
Përtej funksionit justifikues, ekziston një pyetje që lind spontanisht: a ka ekzistuar vërtet një epokë para patriarkalizmit në të cilën kishte një lloj matriarkati në të cilën gratë kishin pushtet? Po dhe jo.
Pasi kaloi shumë për të ilustruar mitet, Knight i referohet disa studimeve në lidhje me grumbulluesit e pastër të gjahtarëve që kanë mbijetuar deri në ditët e sotme. Ato me origjinë më të lashtë. Ata që nuk kultivojnë dhe nuk grumbullojnë asgjë. Ashtu si Bushmenët Kalahari ose popullatat e tjera të pyjeve tropikale të Afrikës Qendrore.
Në veçanti, Knight përqendrohet në një rit të përdorur nga Mbuti, pygmitë e Kongos të përshkruara nga Colin Turnbull në librin “Pygmies. Njerëzit e pyllit”. Kur një vajzë kishte periodat e para, ishte një ngjarje e gëzueshme për të gjithë fisin. Vajza doli me disa miq më të rinj dhe disa miq më të vjetër në një ndërtesë ku burrat nuk mund të hynin dhe atje një grua e rritur u mësoi atyre misteret e lindjes. Burrat qëndruan jashtë, por duket se në një moment vajzat zgjodhën njërin nga djemtë, i cili u ndoq, u kap dhe u dërgua në “shtëpinë e grave”. Këtu të gjitha vajzat e “sulmuan” atë për një lloj inicimi seksual. Dhe gjithçka ndodhi në një atmosferë festive.
Prandaj duket se ekziston një formë e dominimit të femrës, por vetëm në mënyrë episodike ose periodike, pa karakteristikat shtypëse që patriarkalizmi do të merrte më vonë ndaj grave. Shtëpia e grave ka ekzistuar, por kuptimi i saj është falsifikuar në mitet që justifikojnë patriarkatin. Kjo është hipoteza e punës që duket më e mundshme.
Ka edhe më shumë për të shtuar. Tek njerëzit, periudha mesatare e menstruacioneve është shumë afër gjatësisë së ciklit hënor. Ky i fundit është një fenomen shumë i rëndësishëm për organizimin e jetës së paraardhësve tanë gjuetarë-mbledhës. Në netët e hënës së re është e rrezikshme të dalësh për gjueti, sepse në errësirë të plotë rrezikon të jesh pre e maceve të mëdha. Është më e sigurt të dalësh për gjueti në netët e hënës së plotë, ndërsa në netët e hënës së re është e mundur që paraardhësit tanë të mblidheshin së bashku duke kënduar për të mbajtur larg grabitqarët e mëdhenj.
Në këto shoqëri, mund të ndodhin rituale në të cilat gratë, në grup, morën në zotërim qendrën e kampit. Këto rituale femërore alternoheshin me ritualet e tjera në të cilat burrat shfaqnin aftësitë e tyre si gjuetar. Është e mundur që të ketë pasur një alternim midis këtyre riteve femra dhe meshkuj bazuar në ciklin hënor. Prandaj ritet e mbizotëruara nga femrat ndodhën në koincidencë me hënën e re, ndërsa ritet e dominuara nga meshkujt përkonin me hënën e plotë, kur ishte e mundur të gjuheshin. Dhe ky alternim u zhvillua në një mënyrë të rrjedhshme, pa forma hierarkike të ngurta dhe të qëndrueshme.
Nuk është e lehtë të kesh të dhëna të besueshme mbi jetën që bëri njeriu dhjetëra e qindra mijëra vjet më parë. Ajo që po shfaqet është një shoqëri me vlera egalitariste ku strukturat hierarkike në të cilat jetojmë sot nuk ishin shfaqur ende. Bota e gjahtarëve-grumbullues të pastër (ata që nuk zbatuan asnjë formë grumbullimi dhe bujqësie) nuk ishte një parajsë në tokë, por duket se mbretëronte një ekuilibër emocional me cilësi më të lartë se i yni. Nuk është i lirë. Në të vërtetë, është shumë.
Nuk është e nevojshme të kemi siguri objektive se të gjitha popullatat gjuetare-grumbulluese jetonin në një jetë të përditshme të lirë nga e ardhmja e afërt, e krahasueshme me parajsën tokësore. Ne kemi nevojë për shumë më pak. Mjafton që ne të dimë se ndonjëherë, gjatë historisë njerëzore, një ekuilibër i qëndrueshëm ka ndodhur për një linjë të gjatë brezash në të cilat njerëzit kanë jetuar një kontekst emocional të nxitur nga dashuria dhe loja, në polin e kundërt të të gjithëve duke përfshirë dominimin dhe të shurdhërit që shtypin dhe kontrollojnë më shumë seç është e nevojshme.
Një gjë shumë, shumë interesante është se kjo punë arkeologjike / antropologjike reflektohet në përparimet e fundit në neuroshkencën afektive. Këta të fundit i japin një rol themelor kujdesit, dhimbjes së vetmisë dhe lojës, duke i konsideruar ato si emocione themelore të përfshira në natyrën tonë biologjike. Prandaj ne jemi shumë të ndryshëm nga ujku i kujtesës Hobbesiane dhe kemi brenda vetes instinkte që nxisin jetesën shoqërore. Ne jemi instinktivisht agresivë, është e vërtetë, por po aq instinktivisht kujdesemi, po aq instinktivisht ndiejmë nevojën për shokët tanë, po aq instiktivisht jemi të predispozuar për gëzimin e lojës. Kjo e fundit mbase nuk është e natyrshme në natyrë shoqërore, por gjen një nga vendet më të mira për t’u shprehur në ndërveprimin mes njerëzve.
Çfarë do të thotë e gjithë kjo për jetën tonë të përditshme? Pasoja është se fuqizohet mundësia e përcaktimit dhe mbajtjes së ekuilibrave të rinj emocionalë të cilët nuk janë vetëm një ilaç për sulmet e ankthit dhe zemërimit, por më tepër një premtim i peizazheve shoqërore më të denja për tu jetuar.
Burimi / http://it.manuelcappello.com/
© Nuk lejohet riprodhimi i shkrimeve pa vendosur autorësinë e revistës "Psikologjia" dhe pa cituar burimin.
