Autizmi është një sëmundje e përgjithshme e zhvillimit, e cila shoqëron ata që vuajnë prej tij gjatë gjithë jetës së tyre. Zakonisht ndodh para moshës 3 vjeç. Sipas Manualit Diagnostikues dhe Statistikor të Çrregullimeve Mendore (i njohur me shkurtesën DSM-5), ky çrregullim karakterizohet nga komunikimi dhe mangësitë relacionale. Dallohet nga ndryshimi i modeleve të sjelljes dhe qëndrueshmëria e qëndrimeve dhe aktiviteteve të kufizuara, përsëritëse dhe stereotipike.
Paragjykimet dhe pengesat kulturore shpesh e bëjnë të vështirë lidhjen me një person autik. Le të shohim se si t’ia dalim, në mënyrë natyrale dhe të respektueshme.
Kur mendoni për një fëmijë me autizëm, mbase tipari më i njohur i këtij çrregullimi është i ashtuquajturi vetë-përthithje. Rasti klasik i djalit paksa ekstravagant, i zhytur në realitetin e tij, i cili as nuk luan, as flet me të tjerët. Ky çrregullim neuro-zhvillimor e bën atë të mbyllë veten nga pjesa tjetër e botës, duke përfshirë prindërit dhe të afërmit e tij më të ngushtë. Kjo është arsyeja pse është kaq e rëndësishme të dini se si të lidheni me një person autik.
Të lidhesh me një person autik nuk është kurrë e lehtë, por në këtë artikull do t’ju japim disa udhëzime për ta bërë atë siç duhet, ndërsa kufizoni sa më shumë gabimet.
6 këshilla për lidhjen me një person autik
Shpjegoni emocionet
Njerëzit e prekur nga Çrregullimet i Spektrit Autik (ASD) vuajnë nga e ashtuquajtura verbëri mendore. Një term i bazuar në teorinë e mendjes, i cili i referohet paaftësisë për t’i atribuuar gjendjet mendore vetes dhe të tjerëve. Është e lidhur ngushtë me mungesën e ndjeshmërisë, d.m.th subjekti nuk është në gjendje të kuptojë emocionet e veta dhe të të tjerëve, por as nuk është në gjendje t’i shprehë ato.
Për t’u lidhur me një person autik në mënyrë korrekte, është thelbësore të jesh i durueshëm dhe i kuptueshëm. Ju duhet të shpjegoni se si ndiheni dhe arsyen e emocioneve tuaja. Nëse do të jeni në gjendje të krijoni një lidhje të mirë me fëmijën ose të rriturin autik, mendimi i tij i brendshëm, mungesa e reciprocitetit shoqëror dhe përgjigjet e tij emocionale do të lejojnë të përmirësojnë dhe inkurajojnë këtë ndërveprim.
Përshtat rregullat shoqërore me vlerat e tij
Në shumë raste, njerëzit autikë kanë një ndjenjë të fortë drejtësie. Ata madje mund ta çojnë në ekstrem. Le të marrim një shembull: shoqërojeni një adoleshent që vuan nga ky çrregullim në performancën e grupit të tij të preferuar muzikor. Por ka një radhë të gjatë që pret të hyjë në sallën e koncerteve. Djali mund të besojë se është në fillim të radhës dhe jo në fund, pavarësisht se është i fundit, sepse ai e konsideron veten tifozin “numër një” të grupit. Ky besim i gabuar mund të bëjë të që t’i shtyjë njerëzit që presin para tij ose t’i kapërcejë. Në mendjen e tij, ai nuk po kalon radhën, përkundrazi, po bën diçka të ligjshme dhe madje “të duhur”.
Në episode si ai i sapopërshkruar, personi që e shoqëron do të duhet të tregojë edhe një herë tolerancën dhe durimin e tij dhe të shpjegojë se, kur të arrini në një vend të ri, nëse ka një varg njerëzish, do të duhet të viheni në radhë, duke respektuar rregullin. Shpjegimi i këtij rregulli shoqëror do të lejojë që i riu ta përputhë atë me vlerat e tij ose të saj.
Zbatoni ndryshimet graduale
Një veçori tjetër e autizmit është shqetësimi për të ruajtur status quo-në. Për shkak të mbindjeshmërisë së tyre ndaj ndryshimit, njerëzit autikë mund të përjetojnë shqetësime edhe më të rënda në prani të ndryshimeve të vogla, të cilat të tjerët i konsiderojnë si të parëndësishme. Për shembull, një fëmijë autik mund të ndihet jo mirë kur hapen perdet në një dritare ose kur dikush lëviz karrigen në të cilën ishin ulur, madje edhe disa centimetra. Futja ose shpjegimi i këtyre ndryshimeve të vogla në mjedisin e tyre janë thelbësore. Nëse nuk i paralajmëroni ata, nëse nuk u kërkoni “leje” për të qenë në gjendje të zbatoni këto ndryshime, reagimi mund të jetë absolutisht i ekzagjeruar, madje edhe me episode të vetë-dëmtimit.
Rutinat dhe sjelljet stereotipike
Kjo mbindjeshmëri është e lidhur ngushtë me rëndësinë e rutinës. Në fakt, është një aspekt thelbësor në jetën e njerëzve autikë, pa të cilin lidhja shoqërore bëhet edhe më e vështirë. Si pasojë, për t’u lidhur me një person autik është e nevojshme të merren parasysh zakonet dhe aktivitetet e tij, si dhe mënyrën në të cilën ai i kryen ato, duke respektuar kohën dhe hapësirën e tij.
Merrni parasysh aftësitë e tij
Rreth 60% e njerëzve me autizëm kanë një inteligjencë më të vogël se 50. Kjo demonstron një deficit të madh intelektual. Sidoqoftë, është gjithashtu e vërtetë që këta fëmijë performojnë më mirë në teste që matin aftësitë manipuluese ose vizuale-hapësinore. Si dhe ato që vlerësojnë memorien automatike.
Mos e kufizoni vetëstimulimin e saj
Ekzekutimi i sjelljeve vetëstimuluese të përsëritura dhe stereotipike (të quajtura gjithashtu stimuluese), është një simptomë karakteristike e autizmit. Për shembull, lëkundja, duartrokitja, kthimi i objekteve, të veshurit gjithmonë me të njëjtat rroba, shfaqja e një fiksimi të vazhdueshëm kur flisni për të njëjtën temë ose përsëritni fjalët e sapodëgjuara (të ashtuquajturat ekolali). Këto sjellje janë të vazhdueshme dhe zakonisht përkeqësohen me kalimin e kohës, pasi funksioni i tyre është të sigurojnë fëmijën me reagime shqisore ose kinestetike. Por kini kujdes: që të lidheni me një person autik në mënyrë korrekte, duhet të merrni parasysh faktin që ndërhyrja ose përpjekja për të ndërprerë këto momente të automatizmit mund të ketë efekte joproduktive. Është më e përshtatshme t’i injoroni ato dhe të përforconi pozitivisht të gjitha sjelljet e tjera që dëshironi të motivoni.
Mbajtja e ndërveprimit të përshtatshëm social me një individ me autizëm nuk është aspak e thjeshtë. Njohja e këtij çrregullimi në thellësi është parakushti i parë për të gjithë ata që dëshirojnë të krijojnë një lidhje emocionale ose një lidhje të mirë me këta njerëz.
Përgatiti Orjona Tresa / Burimi lamenteemeravigliosa.it
© Nuk lejohet riprodhimi i shkrimeve pa vendosur autorësinë e revistës "Psikologjia" dhe pa cituar burimin.
