Sipas një proverbi të vjetër, “gjuha kocka s’ka dhe kocka thyen”. Rrjedhimisht, duhet të kemi kujdes kur i përdorim disa fjalë dhe sidomos disa mënyra të shprehuri, se ashtu siç mund ta miklojmë tjetrin, po ashtu mund edhe ta lëndojmë përmes asaj që i themi, kjo edhe në vartësi jo vetëm të marrëdhënieve që kemi me atë, por gjithashtu të rrethanave në të cilat ndodhemi.
Edmond Tupja, përkthyes dhe shkrimtar shqiptar
Pra, kujdes me fjalët, veçanërisht kur u drejtohemi fëmijëve. Kështu, jo rrallëherë dëgjojmë nëna dhe gjyshe që i përkëdhelin fëmijët e vegjël duke u thënë, për shembull, “Vdektë nëna për ty sa i zgjuar që je!” ose “Oh, të keqen nëna sa bukur e the!”. Nocionet e vdekjes dhe të së keqes fëmijët i kanë ende të turbullta dhe, sado që t’ua shpjegojmë thjesht e qartë, ne, prindër apo të afërm, rrezikojmë t’i mbingarkojmë psikologjikisht kur termat që u referohen dy nocioneve në fjalë i përdorim për t’i përgëzuar ose për t’i lavdëruar ata.
Ja çfarë ndodhi një ditë, vite më parë, në familjen e dikujt, komshiut të vjetër të të cilit sapo i kishte vdekur bashkëshortja. E intriguar nga kjo ngjarje, vajza e vogël e kishte pyetur gjyshen se ç’kuptim kishte shprehja “fut në dhè” dhe gjyshja i kishte shpjeguar se kur dikush vdes, pra pushon së jetuari, atë e lajnë, e veshin bukur, e vendosin në një kuti të madhe dhe e fusin në dhè, d.m.th. në një gropë të thellë të quajtur varr, që të flerë përgjithmonë atje; pastaj, sa herë që të afërmit i shkojnë te varri, i çojnë lule të freskëta e të bukura.
Pas pak kohësh, vajza e vogël kishte dalë me të ëmën për të blerë diçka dhe një shoqe e kësaj i kishte thënë: “Oh, të hëngsha sytë e bukur! Oh, të futsha në dhè sa e mirë që qenke!” Mandej, i kishte përkëdhelur flokët dhe e kishte puthur në të dyja faqet para se ta qeraste me një akullore. Pasi u kthyen në shtëpi dhe e ëma nisi të merrej me përgatitjen e drekës, vajza e vogël, kishte shkuar te dhoma e gjyshes që po bënte triko, dhe e kishte pyetur: “O nëna, po kur të më shtien mua në dhè, a do të vish ti të më sjellësh lule?”.
Problemi i vërtetë në këtë histori qëndron te fakti se, shpesh, në mënyrë të pavetëdijshme, ne, të rriturit, përdorim fjalë e shprehje me ngarkesë dhune edhe në formë shakaje si, për shembull, kur i themi dikujt fort të zgjuar: “Ah, ti je për t’u vrarë!”, “Ah sa i poshtër je ti!” etj., ose kur i dashuri i thotë së dashurës: “Sa më ka marrë malli për ty! Sonte do të të ha të gjallë!”. Këto fjalë e shprehje, të rriturit dinë t’i interpretojnë e t’i kuptojnë siç duhet kur ia thonë njëri-tjetrit, përdorimi i tyre nuk krijon asnjë keqkuptim midis tyre, çka nuk është rasti kur një i rritur ia thotë ato një fëmije të vogël.
Gjithsesi, duke u rritur, fëmija do të ftillohet psikologjikisht dhe, me shumë gjasë, përshtypja që mund t’i ketë lënë përdorimi i kësaj apo asaj fjale a shprehjeje të dhunshme, në trajtë përkëdhelie, do t’i fshihet nga kujtesa, por kush na siguron që, në rrethana e nën trysni të paparashikuara, përshtypja në fjalë nuk do të rishfaqet më vonë e shumëfishuar duke sjellë pasoja të pakëndshme?
Botuar në Revistën “Psikologjia”, Nr. 148
© Nuk lejohet riprodhimi i shkrimeve pa vendosur autorësinë e revistës "Psikologjia" dhe pa cituar burimin.
