FB

March 12, 2022 | 15:54

Sëmundjet e pushtetit dhe dinamika e lidershipit / Busi: “E keqja është e pacipë, këmbëngulëse, e vërtetë”

 

Nëse ekziston një mënyrë për të kuptuar fenomenologjitë e pushtetit, veçanërisht në organizatat dhe institucionet e sotme, është studimi i dinamikave dhe simptomave perverse që çojnë në forma të këqija të ushtrimit të tij; ato që me një shprehje sintetike mund t’i quajmë sëmundje të pushtetit.

275146645_930994540879116_1826395740012441337_n

Mund të fillohet nga një pyetje elementare: si mund të ndodhë që i njëjti njeri të konsiderohet babai i demokracisë më të qartë dhe më të famshme në histori, një tiran vrasës pa pagesë, një mistifikues bindës, apo një dashamirës i njerëzve? Do të mjaftonin këto pyetje që Vincent Azoulay t’ia bënte për veten Perikliut, për të pasur një pasqyrë, ndonëse të pjesshme, të kompleksitetit të pushtetit dhe dinamikës së tij, të degjenerimeve patologjike dhe të mundësive të tij.

Mund të kuptohet edhe më shumë mbi dyshimin që pushteti ngjall dhe arsyet e formave të këqija në ushtrimin e tij, të lidhura me aktivizimin intensiv të frikës dhe dëshirës, shpesh në mënyra të pakontrollueshme dhe të pakontrolluara.

Nga Perikliu dalin mekanizmat komplekse të udhëheqjes dhe ndërtimit të konsensusit në kontekstin konfliktual të Athinës; është e mundur të njihen mënyrat dhe vlera e reformave të saj institucionale, të cilat ofruan një model demokracie që është referencë edhe sot. Krahas aftësisë për të arritur shkallën më të lartë të mundshme të demokracisë së drejtpërdrejtë dhe pjesëmarrjes publike, vetëm Perikliu dominon jetën politike athinase me një përqendrim shumë të lartë të pushtetit në duart e tij. Jo vetëm kaq, por ndërsa e çon Athinën drejt një lulëzimi ekonomik, artistik dhe kulturor që është një fener i lashtësisë, ai e tërheq Athinën në luftën e Peloponezit që do të rezultojë në asgjësimin e qytetit. Jo vetëm që rrugët e pushtetit janë komplekse, por i nënshtrohen degjenerimit patologjik, sëmundjeve reale që përshkojnë jetën e secilit, realiteteve dhe institucioneve të organizuara që krijojmë dhe në të cilat jetojmë, dhe historisë në çdo periudhë.

Sepse siç shkruan Giulio Busi, ekspert i misticizmit hebraik, kur shqyrton librin e filozofes gjermane Bettina Stangneth për Karl Adolf Eichmann: “E keqja është e pacipë, këmbëngulëse, e vërtetë”.

Qoftë e shprehur në formën e së vërtetës, qoftë në formën e banalitetit, e keqja është e keqe, dhe pushteti dhe ushtrimi i tij, si në mikrofizikën e marrëdhënieve ashtu edhe në makrodimensionin e sistemeve politike, janë një nga burimet më të vrazhda dhe më aktive.

Në rastin emblematik të Eichmann-it, edhe pasiviteti i shfaqur gjatë gjyqit të Jeruzalemit duket të jetë një formë e qartë, e studiuar dhe praktikuar për të përjetësuar të keqen. Në atë rast, vendosmëria individuale (mikrofizika) dhe besnikëria ndaj një konteksti të domenit shfarosës (makrofizika) sintetizohen në një rrugë relacionale dhe individuale që na duket rrëqethëse, por njerëzore, thellësisht njerëzore.

“Për mua ishte krejtësisht indiferente ku përfunduan hebrenjtë,” thotë Eichmann në bisedat argjentinase me komandantët e tjerë të refugjatëve nazistë atje, në vitet para arrestimit të tij nga Mossad, shërbimi sekret izraelit. Jemi mësuar ta mendojmë të keqen si të përqendruar vetëm në duart e atyre në krye dhe si mungesë dhe privim. Nuk është e vështirë të shihet se nuk është kështu. E keqja, të paktën potencialisht, është tek të gjithë.

0

Nëse e keqja praktikohet nga njeriu, ajo e keqe është njerëzore dhe është e mundur që të praktikohet nga të gjithë.

“Asgjë që është njerëzore nuk është e huaj për mua”, tha poeti latin Terentius, i ndjekur nga Michel de Montaigne. Për më tepër, e keqja nuk është vetëm fëmija i asaj që nuk kemi, i diçkaje nga e cila jemi të privuar ose të privuar: ekziston mundësia që ne ta praktikojmë të keqen me zgjedhje, me dëshirë, me kënaqësi, ashtu siç ekziston kënaqësia e luftës. Vetëm duke kuptuar se edhe ne mund të jemi të tillë, mund të kuptojmë se si të përpiqemi të shmangim marrëdhëniet dhe situatat që nxjerrin në pah më të keqen tek ne.

Megjithatë, më e keqja është e mundur dhe vetëm një moralizëm që nuk zgjidh asgjë, në të vërtetë i bën gjërat më keq, mund të na bëjë ta shohim atë ndryshe, duke krijuar perspektiva shpresëdhënëse dhe “shpirtra të bukur”. Megjithatë, këta të fundit, për t’u përkufizuar, kërkojnë në të njëjtën kohë, pranimin e ekzistencës së shpirtrave të shëmtuar: kështu ndahemi edhe një herë midis “neve” që jemi shpirtra të bukur sipas definicionit dhe “të tjerëve” që janë shpirtrat e shëmtuar sipas definicionit ose për natyrën”.

Dhe tragjedia vazhdon.

Nëse gjendja e mohimit është kusht i së keqes dhe sundimit, është e nevojshme të mos absolutizohet kjo kategori, pasi kushdo që ushtron pushtetin për të keqen, megjithatë, vepron i orientuar për të pohuar ndonjë projekt ose qëllim që nga këndvështrimi i tij ndihet i drejtë.

Vetë Eichmann imagjinonte se mund të njihej si arkitekti i një misioni të rëndësishëm për njerëzimin. Një perversitet, sigurisht, por për të cilin ai ishte i bindur dhe një mbështetës pozitiv. Në dimensionin mikrofizik të mënyrës së të kuptuarit të misionit të tij, ky ishte një aspekt që është gjithmonë i pranishëm në orientimin e secilit që ndjek një projekt duke e konsideruar të nevojshme.

Ndryshimi mund të jepet vetëm nga një zgjedhje e përgjegjshme e frymëzuar, ndoshta, nga ajo që Heinz von Foerster, filozof austriako-amerikan, e quajti parimi themelor etik: “veproni në një mënyrë që rrit numrin e mundësive”.

Megjithatë, e keqja është e vetëdijshme dhe vetëdija është gjithmonë e lidhur me një kontekst dhe me orientime me vlerë kontingjente të vendosura në një sistem ndërsubjektiviteti dhe shumëfishimi të përbashkët.

Ishte, nga ana e tij, Michel Foucault, filozof dhe historian francez, ai që theksoi rëndësinë e mikrofizikës së pushtetit, siç e kemi përmendur tashmë, dhe të dimensionit relacional përmes të cilit shfaqet dhe afirmohet ushtrimi i pushtetit, në format e tij të shumta. Pikërisht në palosjet intime të qenies sonë ndërsubjektive strofullojnë themelet e formave që merr pushteti. Këto janë dinamika delikate dhe vetëm pjesërisht të vetëdijshme, kryesisht procese të pavetëdijshme, në të cilat ne ndërlidhemi me njëri-tjetrin, në një lojë të pafundme autonomie-varësie dhe ne nënshtrojmë veten duke iu nënshtruar vetvetes, siç kanë gjetur studiues të tillë si Ronald Laing dhe Judith Butler: “Unë e di që ju e dini se unë e di”; “Asnjë subjekt nuk shfaqet pa një lidhje të fortë me ata nga të cilët ai varet në një mënyrë themelore”.

Foucault hodhi themelet për një gjenealogji të marrëdhënieve të pushtetit, e cila përbën një pikë referimi thelbësore për çdo analizë të dinamikës së pushtetit, nga shprehja e të mundshmes dhe për secilin deri te dominimi dhe përjashtimi patologjik e madje edhe shkatërrues.

 

Përgatiti Orjona Tresa / Burimi leadershipmanagementmagazine.com

© Nuk lejohet riprodhimi i shkrimeve pa vendosur autorësinë e revistës "Psikologjia" dhe pa cituar burimin.

MARKETINGU:
Agjente Marketingu:
Erinda Topi: 0688019400
E-mail: [email protected]

© Revista Psikologjia. Nuk lejohet riprodhimi i shkrimeve pa vendosur autorësinë e revistës "Psikologjia" dhe pa cituar burimin.

To Top