Populizmi ekziston në të gjithë spektrin politik si një ideologji politike që e përcakton shoqërinë si konflikt midis njerëzve të zakonshëm dhe elitave. Shumë teori konspirative përshtaten me idealet populiste në mënyrën se si ato varen nga elitat si përgjegjëse për çështjet shoqërore të njerëzve të zakonshëm. Hulumtimi i ri, i publikuar në Political Psychology, zbuloi se qëndrimet populiste lidhen me mentalitetin konspirativ që është tendenca për të besuar në përhapjen e teorive konspirative.
Qëndrimet populiste e grupojnë botën në dy grupe kundërshtare: ne “njerëzit” kundër atyre “elitave”. Autori i studimit Jan-Willem van Prooijen dhe kolegët argumentojnë se të shohësh botën në mënyrë kaq të thjeshtë mund të shoqërohet me vlerësim më pak kritik të informacionit, veçanërisht nëse ai informacion është në favor të njerëzve dhe kundër elitave.
“Rrjedhimisht, qëndrimet populiste janë të lidhura empirikisht me besimin se ekzistojnë zgjidhje të thjeshta për problemet komplekse shoqërore”, shkruajnë studiuesit. “Në mënyrë paradoksale, ky botëkuptim i qartë që karakterizon qëndrimet populiste ka të ngjarë të shoqërohet me një rritje të besimit në vërtetësinë e njohjeve dhe besimeve të tyre dhe bashkë me të, me rritjen e mendjemprehtësisë”.
Në studimin 1, studiuesit anketuan gjithsej 70,882 pjesëmarrës nga 13 vende të ndryshme të Bashkimit Evropian për ideologjinë politike, mentalitetin konspirativ dhe qëndrimet populiste. Rezultatet treguan se qëndrimet më të forta populiste u shoqëruan me rritjen e mentalitetit konspirativ për të 13 vendet. Rezultatet e studimit 1 treguan gjithashtu se rritja e mentalitetit konspirativ ka më shumë gjasa te gratë (kundrejt burrave), të moshuarit (kundrejt të rinjve), ata me nivele më të ulëta arsimore (kundrejt atyre me arsim të lartë) dhe njerëzit në të djathtën politike ( kundër të majtës politike).
Në studimin 2, studiuesit zgjeruan qëllimin e tyre për të përfshirë masa të tjera të mendjemprehtësisë, si p.sh. pranueshmërinë e marrëzive, ose tendencën që njerëzit t’i perceptojnë deklaratat e pakuptimta si të thella (p.sh., “Kuptimi i fshehur transformon bukurinë e pashembullt abstrakte) dhe besimin në të mbinatyrshmen. Ata gjithashtu u zgjeruan për të vlerësuar gatishmërinë e pjesëmarrësve për të besuar lajmet, pasi kërkimet e mëparshme tregojnë se qëndrimet populiste janë të lidhura me tendencën për të besuar lajmet, pavarësisht nga burimi ose besueshmëria e atij lajmi.
Ndryshe nga studimi 1, studimi 2 përbëhej vetëm nga pjesëmarrës në SHBA me një madhësi totale të kampionit prej 308. Pjesëmarrësit në Studimin 2 u vlerësuan për qëndrimet populiste, ideologjinë politike dhe reflektimin e njohjes (të menduarit analitik). Më pas, pjesëmarrësit lexuan pesë artikuj lajmesh politikisht neutral që studiuesit manipuluan se kishin ardhur ose nga një sajt lajmesh kryesore (p.sh., CBS, CNN) ose nga një sajt alternativ, i panjohur lajmesh (p.sh., “Lajmet tuaja”, “US.net”). Më pas të gjithë pjesëmarrësit i vlerësuan artikujt se sa mendonin se informacioni ishte i saktë, i besueshëm dhe i vërtetë.
Rezultatet e studimit 2 tregojnë se qëndrimet më të forta populiste janë të lidhura me rritjen e mendjemprehtësisë së lajmeve (pavarësisht nga burimi), rritjes së mentalitetit konspirativ, rritjes së besimit në të mbinatyrshmen, rritjes së besimit në teoritë e konspiracionit dhe pranueshmërisë më të lartë të budallallëkut.
Për të kërkuar ndonjë faktor tjetër që mund të shpjegojë modelet nga studimet 1 dhe 2, studiuesit bënë një studim të tretë në platformën online Mechanical Turk me gjithsej 350 pjesëmarrës. Studimi 3 ishte i ngjashëm me Studimin 2, me përjashtim të përfshirjes së masave për të vlerësuar përpunimin racional të informacionit (Nevoja për njohje, ose tendenca drejt të menduarit të thellë, kompleks) dhe përpunimit të informacionit me përvojë (besimi në intuitën e dikujt).
“Linja jonë e arsyetimit bazohej në argumentin se qëndrimet populiste shoqërohen me besimin e shtuar në intuitë (d.m.th., mbështetja e fortë në sistemin eksperimental të përpunimit të informacionit) pa nënkuptuar domosdoshmërisht ulje të funksionimit të sistemit racional të përpunimit të informacionit”, shkruajnë studiuesit.
Në përgjithësi, rezultatet ishin në përputhje me ato të studimit 2. Me fjalë të tjera, besimi i dikujt në intuitën e tyre drejton marrëdhënien midis qëndrimeve të tyre të forta populiste dhe shtimit të syve.
“Kjo sugjeron se një besim i lartë në paragjykimet e dikujt (në vend të njohurive apo arsyetimit) është pjesë e stilit njohës që qëndron në themel të qëndrimeve populiste dhe një besim i tillë në intuitë mund të ndihmojë në shpjegimin e lidhjes midis qëndrimeve populiste dhe pranimit të pretendimeve epistemike të pabazuara si të vërteta”, përfunduan studiuesit.
Edhe pse ky hulumtim ofron një pasqyrë të re në lidhjen midis qëndrimeve populiste dhe mendjemprehtësisë, gjetjet janë korrelative dhe për këtë arsye, është e pamundur të konkludohet drejtimi shkakor i kësaj marrëdhënieje. Me fjalë të tjera, ne nuk mund të dimë nga këto të dhëna nëse botëkuptimet populiste i bëjnë njerëzit të bëhen më sylesh apo nëse njerëzit përgjithësisht sylesh tërhiqen më shumë nga botëkuptimet populiste.
“Ndërsa lëvizjet populiste shpesh artikulojnë një pikëpamje kritike të mënyrës se si qeveriset shoqëria, paradoksalisht mund të kërkojë një mendje jokritike për të mbështetur lëvizje të tilla”, përfundojnë studiuesit.
Burimi / https://www.psypost.org/
© Nuk lejohet riprodhimi i shkrimeve pa vendosur autorësinë e revistës "Psikologjia" dhe pa cituar burimin.
