Sulmet e kryengritësve të vitit të kaluar në rajonin Cabo Delgado të Mozambikut lanë mijëra të vdekur ose të zhdukur. Qindra mijëra tani jetojnë në kampe të mbipopulluara refugjatësh ose flenë në rrugët e pjesëve më të sigurta të vendit. Shumë gra janë vetëm, të veja nga luftimet ose të mbetura vetëm nga deri në 3000 burra të cilët nuk kishin zgjidhje tjetër veçse të bashkoheshin me milicinë. Në kampet e zhvendosjes, gratë dhe vajzat e vetme janë të cenueshme ndaj përdhunimit dhe dhunës dhe nuk kanë asnjë ide se ku të gjejnë ndihmë…
Gratë arrijnë në portin Pemba pasi u larguan nga sulmet në qytetin bregdetar të Palma nga grupi kryengritës al-Shabaab. “Duhej të paguanim kontrabandistët dhe shumë njerëz të tjerë për të arritur këtu. Na u deshën disa javë duke shkuar nga një varkë në tjetrën, duke mos ditur se ku po shkonim. Unë mezi kam ngrënë. Disa nga familja ime qëndruan prapa. Nuk kam asnjë lajm prej tyre”, thotë Nura, me të drejtë, për të cilën kujdeset Organizata Ndërkombëtare për Migracionin (IOM). Pemba, kryeqyteti i Cabo Delgado, provinca më veriore e Mozambikut, konsiderohet qyteti më i sigurt në rajon. Sapo mbërrijnë në Pemba, familjet kërkojnë një vend për të jetuar. Disa përfundojnë në lagjen e varfër të Paquitequete, ndërsa të tjerë përdorin kontakte ose lidhje familjare për të gjetur strehim. Fatima ndihet me fat: “Burri im është i punësuar nga një kontraktues TotalEnergies. Ai do të na japë vilën e tij derisa gjërat të qetësohen.” Popullsia e Pembës është dyfishuar në pak muaj si pasojë e konfliktit.
Sakina pushon me foshnjën e saj të fjetur në Centro Desportivo në Pemba, një vend takimi për njerëzit e zhvendosur që shpresojnë të ribashkohen me familjet e tyre. Ashtu si qindra gra të tjera atje, ajo është e shqetësuar. “Ne presim të dëgjojmë nga bashkëshorti im. Nëse bashkohemi, shteti do të na dërgojë në një kamp. Por nëse nuk dëgjoj prej tij brenda disa ditësh, do të më duhet të shkoj vetëm. Nuk mund të pres këtu përgjithmonë.”
Sofia mban fëmijën e saj në kampin e Metube dhe tregon për burrin e saj që u vra nga kryengritësit disa muaj më parë. Ajo vjen nga Mocimboa da Praia, qyteti port ku filloi kryengritja. Ajo thotë: “Nuk di çfarë të mendoj. Unë jam vetëm këtu, pa asgjë dhe askush. Qeveria jonë po na jep ndihmë minimale dhe ne ende kemi frikë. Kam makthe çdo natë. Kam dëgjuar që burrit tim i është prerë koka. Kush janë Shababët dhe çfarë duan ata?”
Në kampin e zhvendosjes së brendshme 25 de Junho në lagjen Metuge, Lilia tregon sesi gratë ngacmohen vazhdimisht. “Nuk kemi paqe. Burrat vijnë pas nesh sapo e kuptojnë se jemi pa burra. Është kështu gjatë gjithë kohës, veçanërisht gjatë natës. Nuk janë vetëm burrat në kamp, janë edhe policia dhe ushtria që duhet të na mbrojnë. Ata na kërcënojnë nëse nuk i përgjigjemi pozitivisht ngacmimeve të tyre.”
Arsenia lan rrobat e saj në kampin Metuge. “Përpiqem të ruaj njëfarë dinjiteti. Burri im është i traumatizuar nga ajo që pa në Mocimboa. Ai nuk fle, është bërë i çuditshëm. Dua të kujdesem për fëmijët e mi, gatimin, pastrimin… Dua që të mbetemi njerëz normalë. Unë as nuk e di ku do të jem javën tjetër. Por unë nuk dorëzohem.”
Gratë rrethojnë një nga 16 daljet e ujit për 30,000 persona të zhvendosur në kampin 25 de Junho. Mungesa e ujit ndonjëherë çon në grindje. Për Yura, detyra e thjeshtë e mbledhjes së ujit është një sfidë. “Ne jemi gjithnjë e më të shumtë në kamp. Pra, ne bëjmë çfarë mundemi për të mbushur kovat dhe legenët tanë. Por ne jetojmë shumë larg, gjë që është problem. Mund të mbaj vetëm dy kova, përveç nëse më shoqëron njëri nga fëmijët e mi. Më duhet të kthehem çdo 48 orë dhe më duhen orë për ta bërë këtë.” Programi Botëror i Ushqimit shpërndan ushqim në Meluco, një fshat i sulmuar nga kryengritësit. Gratë, 100% të varura nga ndihma, marrin racionin e tyre me oriz, salca, vaj dhe misër. Megjithatë, Nafisa, apo jo, është e dëshpëruar. “Ne kemi vetëm një biletë racioni për familje dhe unë kam pesë fëmijë. Ne duhet t’ia dalim në mënyra të tjera me ndihmën e fqinjëve tanë. Nuk e di se si do t’ia dalim.”
Një program i Organizatës së Ushqimit dhe Bujqësisë (FAO) i ndihmon të zhvendosurit të rritin ushqimin e tyre. Ky kamp në Ankuabe ka qenë një model, deri në atë pikë sa disa preferojnë të qëndrojnë këtu sesa të shkojnë në shtëpi. “Kjo tokë na lejon të jetojmë, gjithçka rritet këtu,” shpjegon Melba. Misri dhe fasulet janë bërë rutinë e përditshme për të zhvendosurit. Peshku dhe mishi mbeten të paarritshëm ose shumë të shtrenjtë.
Rosa mbërriti me fëmijët e saj në Montepuez, qyteti i dytë më i madh në Cabo Delgado, në prill 2021. Udhëtimi i saj nga Palma zgjati disa ditë në këmbë dhe me makinë, duke paguar shumë njerëz. “Ajo që pashë ishte e tmerrshme. Kishte njerëz të vdekur kudo në rrugë dhe nëpër shtëpi … ishte një tërbim. Dhe ne nuk e dimë pse – vrasësit janë fqinjët tanë. Mora familjen time dhe vrapuam në shkurre për të shmangur vdekjen. Pritëm disa ditë dhe më në fund filluam të ecnim.” Të uritura, të ngacmuara dhe të vetme: Gratë refugjate të Cabo Delgado
Përgatiti K.I / Burimi www.theguardian.com
© Nuk lejohet riprodhimi i shkrimeve pa vendosur autorësinë e revistës "Psikologjia" dhe pa cituar burimin.
