Përgatiti Esmeralda Birçaj, eksperte e shëndetit mendor
Frika është një nga ndjenjat e para, të pakëndshme që një person përjeton në mënyrë të pashmangshme nga lindja deri në vdekje.
Ekzistenca e frikës si emocion në një rezervuar emocionesh, është një nga shkaqet kryesore që speciet njerëzore kanë mbijetuar gjatë shekujve. Karakteristikë e episodit fobik është ndjenja e terrorit, rrahjet e zemrës, djersitja dhe shtrëngimi i muskujve. E gjithë kjo ndodh në trupin tonë në mënyrë që të mund të reagojmë. Këtë mund ta krahasojmë me një alarm të brendshëm, i cili na motivon të ikim në rast rreziku psikosomatik ose edhe të luftojmë për mbijetesë. Është një reagim normal emocional ndaj një rreziku real ose të imagjinuar.
Në fëmijëri, frika që manifestohet është normale dhe e integruar me procesin e zhvillimit psikofiziologjik të fëmijëve. Në secilën fazë të zhvillimit frika është e ndryshme. Frika më e zakonshme e foshnjave janë zhurmat e pazakonta, gjatësia, të huajt dhe ndarja. Fëmijët parashkollorë kanë frikë nga tingujt natën, në errësirë dhe me ndihmën e imagjinatës në këtë moshë, fantazmat, monstrat nën shtrat dhe në dollap. Te fëmijët e shkollës, frika mund të jetë katastrofë natyrore, zvarranikë, filma të frikshëm, ngacmim në shkollë, sëmundje, vdekje prindërore, etj.
Reagimet normale të pritshme të fëmijëve janë të qarat, nervozizmi, ankthi, si dhe kërkimi i mbrojtjes nga prindërit. Kur reagimet e fëmijës ndaj objektit fobik janë të forta si:
mbajnë për një kohë të gjatë,
tregojnë simptoma fizike,
ndikojnë në funksionalitetin e fëmijës,
është shqetësim i gjumit për një kohë të gjatë,
ankth i fortë vetëm në idenë e objektit ose gjendjen e frikës,
atëherë është e përshtatshme të vlerësohet nga një psikolog specialist për të adresuar sa më shpejt të jetë e mundur çdo fobi që ka zhvilluar fëmija.
Fobia mund të shkaktohet nga një ngjarje traumatike, siç është kafshimi i një qeni apo edhe përmes transmetimit nga prindërit, p.sh. fëmija imiton në mënyrë të pavetëdijshme reagimet e nënës ose babait ndaj objektit fobik. Transmetimi i fobisë nga prindërit bëhet, si verbal, ashtu edhe joverbal, pasi fëmijët janë vëzhgues të përsosur të reagimeve joverbale të të rriturve.
Si mund të ndihmojnë prindërit?
Mos e nënvlerësoni, përqeshni ose përqeshni frikën e fëmijëve aq qesharake apo të çuditshme sa tingëllojnë.
Ekspozoni gradualisht fëmijën ndaj objektit ose situatës fobike pa e shtyrë atë.
Mos u përpiqni të manipuloni fëmijën përmes frikës, në raste të tilla si: “do t’ju kapë gogoli nëse nuk ha ushqimin tënd”, “do t’ju kapë polici nëse nuk je i qetë” etj.
Të mundohen të mos projektojnë frikën e tyre mbi fëmijën.
Lëreni fëmijën të shprehë se si ndihet për diçka që i trembet duke i treguar mënyra për të menaxhuar frikën e tij, të tilla si shndërrimi i përbindëshit të dollapit në një përbindësh qesharak. Sidomos në moshat më të reja mund të përdorim imagjinatën e fëmijës për të përballuar frikën e tij.
Lavdëroni fëmijën sa herë që arrin të përballet me frikën e tij.
Mos e poshtëroni ose etiketoni fëmijën, “je ngacmues”, “je i ndrojtur” etj.
Është e rëndësishme të kujtojmë gjithmonë se fëmijët tanë kanë vetëm një fëmijëri të veçantë dhe unike. Kjo në vetvete është një arsye e mirë për t’u siguruar atyre siguri, autonomi, inkurajim dhe pranim, duke i ndihmuar ata të mbështeten në forcat e tyre dhe të krijojnë antitrupa mendorë për të shijuar këtë epokë të butë dhe më gjerë.
© Nuk lejohet riprodhimi i shkrimeve pa vendosur autorësinë e revistës "Psikologjia" dhe pa cituar burimin.
