Duke folur për ADHD si një çrregullim, do të thotë ta konsiderosh si një entitet të mirëpërcaktuar klinik, me simptoma karakteristike të dallueshme nga ato të sëmundjeve të tjera. Në fakt, duke pasur parasysh kompleksitetin e kushteve klinike që paraqesin për ne si ADHD, do të ishte më e përshtatshme për të folur nga një grup i simptomave që mund të kenë shkaqe të ndryshme themelore.
Adelina Pjetra
Psikologe Klinike & Terapiste Emdr
Diagnoza e ADHD përmban shumë fotografi të ndryshme klinike dhe kjo reflekton mungesën e sigurisë në lidhje me etiologjinë e saj. Ndërsa numri i fëmijëve me këtë diagnozë është në rritje, rreziku është se rritet gjithashtu numri i fëmijëve të nënshtruar ndaj një trajtimi farmakologjik që nuk është gjithmonë i nevojshëm.
Shumë nga simptomat e shfaqura nga këta fëmijë (vështirësia e të rënit në gjumë ose të mbajturit në gjumë, nervozizëm apo shpërthimet e zemërimit, vështirësi në përqendrim, dhe hipervigjilenca për të ekzagjeruar përgjigjet e alarmuara) janë të njëjtat simptoma të pranishme edhe te fëmijët që kanë përjetuar një ngjarje traumatike dhe të cilët zhvillojnë një çrregullim post-traumatik të stresit (PTSD). Në mënyrë të ngjashme, fëmijët që kanë përjetuar trauma të marrëdhënieve të hershme, si fëmijët e adoptuar, kanë vështirësi për t’u përqendruar, për të planifikuar, për të filluar ose përfunduar një detyrë, trazira në rregullimin e funksioneve themelore trupore, të tilla si gjumë dhe çrregullimeve të ngrënies, hiper-reaktivitetit të stimujve ndijor dhe alarmi i tepruar ndaj stimujve kërcënues, të mjedisit dhe të marrëdhënieve. Hiper-aktivizimi i shikuar te fëmijët e diagnostikuar me ADHD është klinikisht i padallueshëm nga hiper-aktivizimi që manifestohet te fëmijët e traumatizuar, kështu që supozimi është se shumë nga fëmijët që marrin një diagnozë të ADHD janë në të vërtetë fëmijët me PTSD kronike, ose fëmijët që kanë përjetuar trauma ndërpersonale.
Kjo hipotezë duket se fiton më shumë vlerë kur marrim në konsideratë që shumë fëmijë në një gjendje të tillë të hiper -aktivizimit është e dukshme veçanërisht në situata të veçanta, që mund të konsiderohet një faktor shkaktues mjedisor për riaktivizimin e përvojave traumatike.
Kur një fëmijë është i ekspozuar ndaj një përvoje të konsiderueshme traumatike ose jetojnë në një kontekst traumatik marrëdhëniesh, trupi i tij përgatitet të përballet me kërcënimin, duke aktivizuar sistemin autonom nervor (SKSH), i njohur gjithashtu si vegjetativ ose të sistemit nervor te organeve të brendshme, e cila kontrollon të ashtuquajturën funksionet vegjetative, përtej kontrollit vullnetar: aktivizimi i sistemit nervor autonom të çon në përgjigjet primitive të sulmit (fight) dhe largimit (flight).
Këto përgjigje mund të vazhdojnë për vite pas përfundimit të traumave dhe të prodhojnë simptoma të ngjashme me ato që zakonisht diagnostikohen si ADHD: hiperaktivitete motorike, ankthi, çrregullime të gjumit, takikardi dhe presionit të lartë të gjakut.
Siç pritet nga modeli dinamik-maturativ i Crittenden (1997), situata kërcënimi të mbijetesës aktivizojnë përgjigjet e evoluara biologjikisht për t’iu përgjigjur rrezikut në situata të tilla, për këtë arsye, të gjithë energjinë, dhe për këtë arsye të gjithë vëmendjen, janë të punësuar për të ruajtur nga rreziku. Sipas kësaj pikëpamjeje disa nga simptomat e ADHD, të tilla si hiper-aktivizimi, mund të jetë pjesë e një strategjie për vetë-ruajtje;dhe të tjera, të tilla si vështirësi për t’u përqendruar, ku mund të jenë “efektet anësore” përdorimi i kësaj strategjie.
Siç dhe kërkimet tregojnë, zhvillimi i trurit varet nga ndërveprimi në mes të predispozicionit gjenetik dhe përvojave të marrëdhënies. Kur një fëmijë nuk ka një strategji të sigurtë dhe të mirë-organizuar për të përballuar situatat që krijojnë frikë apo ankth. Kjo është ajo që ndodh edhe në ADHD: fëmija nuk mund të dallojë në mes vetë stimujve përkatës dhe stimujve të parëndësishme në një kohë të dhënë. Megjithatë, në qoftë se është prezent orientimi i një të rrituri për të rregulluar gjendjet emocionale dhe sjelljen e fëmijës me ADHD, vështirësia e përqendrimit ulet.(CRITTENDEN dhe Kulbotten, 2007).
Për ndihmë të mëtejshme mund t’i shkruani psikologes Adelina Pjetra në e-mail: [email protected] ose kontakt telefonik: 0697482338
© Nuk lejohet riprodhimi i shkrimeve pa vendosur autorësinë e revistës "Psikologjia" dhe pa cituar burimin.
